Саид Нурси
| Бедиуззаман Саид Нурси | |
| түрк. Bediüzzaman Said Nursî | |
 | |
| Туулган датасы: |
12-март, 1876-жыл |
|---|---|
| Туулган жери: |
|
| Өлгөн датасы: |
23-март, 1960-жыл |
| Өлгөн жери: |
|
| Атасы: |
Софи Мирза |
Саид Нурси (1878 – 23-март 1960) деген ат менен белгилүү болгон Саит Окур – түрк ислам аалымы, тавсирчи жана жазуучу. Дару'л-Хикмети'л-Исламийе мүчөсү Биринчи дүйнөлүк согуштун Кавказ фронтунда милиция полкунун командири болгон. Ал 50дөн ашык тилге которулган, ислам дини боюнча жазылган жана 300гө жакын аятка тавсир берген «Рисале-и Нур» китебинин автору.
Ванда кыялданган жана ментал даярдык көрүп илимдер жана диндер чогуу окута турган Медресетүз-Зехра долбоору үчүн Стамбулга келген. Бул үчүн Султан II. Абдулхамид менен жолугууга аракет кылса да, каалаган натыйжасын ала алган жок. Бирок анын ордуна келген Султан Решад менен жолугуп, долбоорун кеңири түшүндүрүп берүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болду. Кабыл алынган долбоор үчүн Ван губернаторлугуна миң алтын каражат жөнөтүлдү.
Осмон доорундагы медресе салттарынын бири болгон илимий талаш-тартыштарга катышкан Саид Нурси колдонгон наамы жана анда көрсөткөн ийгиликтери менен атактуу болду. Түрдүү гезит-журналдарга макалаларды жазып, «Марифет ве Иттихад-ы Экрад» гезитин чыгарууга аракет кылган. Бул доордо конституциялык монархиянын жактоочусу болгон Саид Нурси бул башкаруу формасынын динге каршы эмес экенин баса белгилейт. Ойлорун «Талкуу» аттуу эмгегинде китепке салат.
Саид Нурси 31-март окуясында козголоңду басуу үчүн гезитке макалаларды жазып, Согуш министрлигине кайрылды. Ал 31-марттагы окуядан кийин түзүлгөн Жалпы Сотто каралып, акталган.
Ванга кайтып келип, Фонддор министрлигине караштуу Хорхор медресесинде окуучуларга сабак бере баштайт. Биринчи дүйнөлүк согуштун башталышы менен полк муфтийи катары армияга кошулган Нурси, кийин Энвер паша тарабынан ыктыярдуу милиция полкунун командирлигине дайындалган. Ал Кавказ фронтунда окуучулары менен согушат. Согуш маалында анын айрым шакирттери каза болуп, жарадар болуп, туткунга түшүп, Костромадагы лагерге жөнөтүлгөн. Сабырдуулугу жана күрөшү үчүн туткундугунун аягында Согуш медалы менен сыйланып, Дару'л-Хикмети'л-Исламийенин мүчөсү болуп дайындалды.
Кызыл Жарым Ай коомунун жыйналыштарына катышкан Нурси Жашыл Айдын негиздөөчүсү.
Биографиясы[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Саид Нурси жашоосун «Эски Саид» жана «Жаңы Саид» деп экиге бөлөт. Ал төрөлгөндөн тартып 1923-жылга чейинки мезгилде коомдук-саясий маселелерди чечүүдө демилгени колго алган инсандыгын көрсөтөт. 1923-жылы Түркия Улуу Улуттук Жыйынынын чакыруусу менен Анкарага келген Нурси Анкарадан издеген атмосферасын таба алган эмес. Ванга кайтып келип, өзүнчө чегинип, кийинчерээк бул кайтып келүүнү Жаңы Саиддин башталышы катары сүрөттөйт. Бул мезгилде ал коомдук-саясий маселелерден алыстайт. Эң негизги милдет ыйманды бекемдөө дейт. Бул мезгилде ал узак жылдар бою сүргүнгө, аңдууга, маал-маалы менен түрмөгө отургузулуп, катуу каршы чыккан, бирок мылтык тартпаган Республикалык башкаруу тарабынан мажбурлап отурукташууга дуушар болот. Көпчүлүгү Испарта Барлада жазылган Рисале-и Нур корпусунун жазылышы жана Нур Жамаатынын түзүлүшү ушул мезгилде болгон.