Түркстан жаяны, Жаян балык, Лакка
Түркстан жаяны, Жаян балык, Лакка (Glyptosternum reticulatum), (McClelland):
Түрдүн жетилген стадиясынын сырткы түзүлүшүнүн кыскача баяны[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Тоо жана тоо этектериндеги өзгөчө ыңгайлашкан форма . Өзүнүн көлөмү боюнча өтө чоң эмес, ургаачылары 15 см ге чейин жетет, эркектери 24-25 см. Кабырчыктары жок, күрөң-жашыл денесинде жана сүзгүчтөрүндө каралжын темгилдери бар. Жалпак башы 4 мурутчалуу. Жонундагы сүзгүчүнөн бир аз аралыкта узун кеткен өзүнчө май сүзгүчү жайгашкан. Көкүрөк сүзгүчтөрү жабышчаак тегерек формада.
Жалпы жана өлкөдө таралышы[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Нарын, Чаткал, Карасуу дарыяларынын бассейндеринде жана Суусамыр, Атбашы, Өзгөн, Акбуура сууларында кездешет. Өзбекстандын, Казакстандын, Тажикстандын сууларынан жолуктурууга болот.
Жашаган аймактары[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Борбордук Азиянын тоо жана тоо этектериндеги түбү таштуу агын сууларда жашайт.
Саны[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Кыргызстанда кеңири таралган, саны бир погондук метрге бирден төрт даанага чейин туура келет. ==Жашоо тиричилиги (жашоо циклдары)==Түркстан жаяны таштардын алдына жабышып алып курт-кумурскалардын личинкалары кээде майда ит чабактар менен тамактанат. Урук чачуу мезгили июнң айында, уругу кесек – 2,7 мм. Чоң топтуу үйүрлөрдү пайда кылышпайт. Жаш өспүрүмдөрү хирономиддин жана курт-кумурскалардын личинкалары менен азыктанышат .
Чектөөчү факторлор[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Дарыянын түбүндөгү таштардын суунун агымы менен болгон кыймылдуулугу, суулардын булгануусу, балык уулоо, личинкаларын коңуздардын жеп кетиши.
Асыроо (колдо багуу)[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Асыроо болгон эмес.
Уюштурулган коргоо аракеттери[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Түр Кыргызстандын Кызыл китебине 1985-жылы киргизилген .
Коргоо үчүн зарыл аракеттер[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Кармоого тыюу салуу, чогулган жана урук чача турган жерлерин коргоо. Статусун аныктоо үчүн санын тактоо жана кичи коруктарды уюштуруу зарыл.
Статусу[түзөтүү | булагын түзөтүү]
2 [VU: E]. Бул түр Кыргыз Республикасынын Кызыл китебине 1985 - жылы киргизилген. Кыргызстандагы ушул түрдүн жалгыз өкүлү .
Колдонулган адабияттар[түзөтүү | булагын түзөтүү]
- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2