Чоң кара баштуу чардак
Чоң кара баштуу чардак (Larus ichtyaetus), (Pallas, 1773):
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Крымдан жана Азов деңизинен чыгышты карай Маркаколго, түндүк-батыш Монголияда Чоң Көлдөрдүн ойдуңуна, Урюгнорго жана Кукунорго чейин. Түндүктөн Россия Федерациясынын европалык бөлүгүндө 47-параллелге чейин, Волга-Урал дарыя арасында Камыш-Самар көлдөрүнө, Уилдин бассейнине, Ик, Салтаим, Чаны көлдөрүнө чейин. Түштүктөн Каспий деңизинин түштүк жээгине, Амударыянын чатына, Ысыккөлгө, Кукунорго чейин. Кыргызстанда негизинен Чүй өрөөнүндө жана Ысыккөл ойдуңунда регулярдуу түрдө кездешет. . Соңкөлдө жаш канаттууларды кездештирүү анын уялоосу жөнүндө айтып турат.
Жашаган аймактары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Көл жана көлмөлөрдүн, кээде дарыялардын жээктери .
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Чүй өрөөнүндө чоң карабаштуу чардак 2004-жылдын февралынан апрелң айына чейин регулярдуу түрдө жума сайын байкоо жүргүзүүлөрдө 2 ден 55 ке чейинки санда кездешкен . Ысыккөлдө Кара-Булуң тумшугунун айланасында көп санда кездешчү (10 км жээк сызыгында 27 особ). 1972-жылдын күзүндө жалгыз чоң карабаштуу чардак Чатыркөл көлүндө байкалган . ==Жашоо тиричилиги (жашоо циклдары)==Адатта тиричилигин жалгыз, кээде, өзгөчө учуп өтүү маалында, чоң эмес үйүрлөр менен жүргүзөт. Башка чардактарга караганда чоң көлмөлөрдү артыксынтат. Балык, майда рак сымалдар жана коңуздар менен азыктанат. Пиратчылыктан жийиркенбейт .
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Уялоого ылайыктуу жерлерде тынчсыздандыруучу факторлордун күчөшү: көлмөлөрдүн жээктерин рекреациялык колдонуу, түздөн-түз кыруу жана уяларын бузуу. Конкуренттери, мителери жана оорулары жөнүндө маалымат жок.
Көбөйтүү (колдо багуу)
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз Республикасында колдо багылбайт.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргызстанда бул түрдү коргоо боюнча атайын чаралар колдонулган эмес.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Уялоо аймактарын картага түшүрүү жана кичи заказниктер катары өзгөчө корголуучу территориялардын реестрине киргизүү керек. Уялоо жана учуп өтүү жерлерин коргоо, жергиликтүү жашоочулардын, балыкчы жана аңчылардын арасында түшүндүрүү иш- аракеттерин жүргүзүү зарыл.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]VI Near Threatened, NT: R.. Кыргыз Республикасында уруунун 6 түрүнүн бири. Монотиптүү түр.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2