Чоң чаар тонкулдак
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D1%91%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%B4%D1%8F%D1%82%D0%B5%D0%BB_%D1%81_%D0%A3%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8B.jpg/220px-%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D1%91%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%B4%D1%8F%D1%82%D0%B5%D0%BB_%D1%81_%D0%A3%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8B.jpg)
Чоң чаар тонкулдак (Dendrocopos major), (Linnaeus, 1758):
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Чоң чаар тоңкулдак КМШнын батыш чек араларынан тартып, Камчатка жана Сахалинге чейинки территорияда жашайт. Түндүктөн токой-тундрасына жетет, түштүктөн чек арасы Украина, Поволжңе, Урал аркылуу өтүп, Иртышка да жетип, Тянңшанга келет. КМШдан тышкары Түндүк-Батыш Африкада, Кичи Азияда, Монголиянын, Кытайдын, Жапандын ж.б. бөлүктөрүндө тараган. 18 анча айырмаланбаган расасы белгилүү .
Жашаган аймактары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргызстандын территориясынан эки экземпляр белгилүү: Тескей Алатоодон (Северцев 10.07.1876) жана Кыргыз тоо кыркаларынан (ММУнун зоомузейинин коллекциясы). Биздин коллекцияда чоң чаар тоңкулдактын бир гана коллекциясы бар. ММУ жана РИАнын коллекциясында бул тоңкулдактын 1912-жылдын 22-январынан жана 6-мартынан Текес дарыясынын өрөөнүнөн (Казакстан) 3, ал эми Чыгыш Тянңшандан жана Кытайдан бир нече экземпляры бар. Чыгыш Ысыккөлдүн карагай токойлорунда кездешиши мүмкүн.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Маалымат жок. ==Жашоо тиричилиги (жашоо циклдары)==Карагай жана жаңгак токойлорунда жашайт. Негизинен курт-кумурскалар, өзгөчө зыяндуу курт-кумурскалар менен азыктанат
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Белгиленген эмес.
Көбөйтүү (колдо багуу)
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Маалымат жок.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Карагай жана жаңгак токойлорунда Жашаган аймактарын коргоо.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жашаган аймактарын коргоо. Карагай, жаңгак жана жайылма токойлорду бак кыюудан сактоо боюнча биотехникалык иш-аракеттерди жүргүзүү жана токойлорду калыбына келтирүү.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]VI, Near Threatened, NT: R. Жалпы 18 түрчөлөр белгилүүдө.Кыргызстанда тянңшандык чоң чаар тоңкулдак жашайт - P.m.brevirostris ( Reichenbach, 1854) .
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2