Мазмунга өтүү

Эдвард Вади Саид

Википедия дан

Эдвард Вади Саид ( /s ɑː ˈ iː d / ; ар. إدوارد وديع سعيد‎  [wædiːʕ sæʕiːd], Idwārd Wadīʿ Saʿīd ; 1935-жылдын 1-ноябрында ― 2003-жылдын 24-сентябрында) — Колумбия университетинин адабият профессору, коомдук интеллектуал жана постколониялык изилдөөлөрдүн академиялык тармагынын негиздөөчүсү болгон[1]. Mandatory Palestine төрөлгөн палестиналык америкалык, ал атасы аркылуу Америка Кошмо Штаттарынын жараны болгон, АКШ армиясынын ардагери. Британ жана Америка мектептеринде батыш канонунда билим алган Саид өзүнүн билимин жана би-маданий көз карашын Батыш дүйнөсү менен Чыгыш дүйнөсүнүн ортосундагы маданий жана саясий түшүнүүдөгү ажырымдарды, айрыкча Орто Чыгыштагы Израил-Палестина конфликти жөнүндө; негизинен ага таасирлерин тийгизгендер төмөндөгүлөр болгон: Антонио Грамши, Франц Фанон, Эйме Сезер, Мишель Фуко жана Теодор Адорно.

Маданият сынчысы катары Саид «Ориентализм» (1978) китеби менен белгилүү, ал ориентализмдин негизи болгон маданий өкүлчүлүктөрдү - Батыш дүйнөсү Чыгышты кандай кабыл алат деген сын[2][3][4]. Саиддин тексттик талдоо модели адабият теориясы, адабий сын жана Орто Чыгыш таануу боюнча изилдөөчүлөрдүн академиялык дискурсун өзгөрттү — академиктер изилденип жаткан маданияттарды кантип изилдеп, сүрөттөп жана аныктайт[5][6]. Негизги текст катары чыгыш таануу, философия жана адабият илимпоздорунун арасында талаш-тартыштуу болгон.

Саид коомдук интеллигент катары Израилди жана араб өлкөлөрүн, айрыкча, өз элдеринин улуттук кызыкчылыктарына каршы аракеттенген мусулман режимдердин саясий жана маданий саясатын ачык сындаганы үчүн Палестинанын Улуттук кеңешинин талаштуу мүчөсү болгон[7][8]. Саид Израилдеги палестиналыктардын тең саясий жана адам укуктарын, анын ичинде мекенине кайтып келүү укугун камсыз кылуу үчүн Палестина мамлекетинин түзүлүшүн жактады. Ал статус- кво менен оппозициялык мамилесин “элденип, соттоп, сындап, тандап алышы керек, ошондуктан тандоо жана ыйгарым укук инсанга кайтып келүүчү” коомдук интеллигенциянын ыйгарым укуктары катары аныктаган.

1999-жылы дирижер Даниел Баренбойм менен Саид Севильяда жайгашкан Батыш-Чыгыш Диван оркестрин негиздеген. Саид ошондой эле мыкты пианист болгон жана Баренбойм менен бирге Нью-Йорктогу Карнеги Холлдо өткөн музыка тууралуу баарлашууларынын жана коомдук талкууларынын жыйындысы болгон Параллельдер жана парадокстар: Музыка жана коомдогу изилдөөлөр (2002) китебин жазган.

Жашоо жана карьера

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Балалыгы

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
A photo of Edward Said and his sister as children, dressed in Arab-style clothing.
Эдвард Саид жана анын карындашы Розмари Саид (1940)

Эдвард Вади Саид 1935-жылы 1-ноябрда Хилда Саид менен Вади Саид, Иерусалимдеги ишкердин үй-бүлөсүндө туулган, ал кезде Палестина британ мандатына кирген (1920–1948)[9]. Вади Саид 1-дүйнөлүк согушта Американын экспедициялык күчтөрүнө кошулган палестиналык болгон. Согуш мезгилиндеги бул аскердик кызматтан улам Саиддин атасы жана анын үй-бүлөсү Америка жарандыгын алган. Эдварддын апасы Хилда Саиддин теги палестиналык жана ливандык болгон, Осмон империясынын Назарет шаарында туулуп-өскөн[10].

1919-жылы, Вади Саид тууганы менен өнөктөштүктө Каирде кеңсе бизнесин негиздеген. Күйөөсү сыяктуу эле, Хилда Саид араб христиан болгон жана Саиддин үй-бүлөсү протестантизмди карманышкан[11][12].

Эдвард жана анын карындашы Розмари Саид Захлан (1937–2006) экөө тең академиялык карьераны улантышкан. Ал кийинки жылдары агностик болгон[13][14][15][16][17].

Билим

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Саид бала чагын Каир менен Иерусалимдин ортосунда өткөрдү; 1947-жылы ал Ыйык Жорж мектебинде, Иерусалимде, британиялык типтеги мектепте окуган, анын мугалимдер жамааты катаал англикандардан турган. Ал жерде болгондугу тууралуу Саид мындай деди:

« With an unexceptionally Arab family name like "Saïd", connected to an improbably British first name...I was an uncomfortably anomalous student all through my early years: a Palestinian going to school in Egypt, with an English first name, an American passport, and no certain identity, at all. To make matters worse, Arabic, my native language, and English, my school language, were inextricably mixed: I have never known which was my first language, and have felt fully at home in neither, although I dream in both. Every time I speak an English sentence, I find myself echoing it in Arabic, and vice versa.
Between Worlds, Reflections on Exile and Other Essays (2002) pp. 556–57[18] 		»

1940-жылдардын аягында Эдварддын окуусу Виктория колледжинин Египеттеги филиалын камтыган, ал жерде "классташтары Иорданиялык Хусейнди, ошондой эле академиялык карьерасы министр, премьер-министр жана өз өлкөлөрүндөгү бизнесмендер болууга жеткен египеттик, сириялык, иорданиялык жана саудиялык балдарды камтыган»[19].

Британ мандаты астында Палестина тарыхы учурунда, Виктория колледжи сыяктуу европалык типтеги мектептин милдети араб жана левант жогорку класстарынан тандалып алынган жаштарды өз өлкөлөрүн деколонизация маалында башкара турган англиялык постколониялык саясатчылар катары тарбиялоо болгон. Виктория колледжи жөнүндө, Саид мындай деди:

« The moment one became a student at Victoria College, one was given the student handbook, a series of regulations governing every aspect of school life—the kind of uniform we were to wear, what equipment was needed for sports, the dates of school holidays, bus schedules, and so on. But the school's first rule, emblazoned on the opening page of the handbook, read: "English is the language of the school; students caught speaking any other language will be punished." Yet, there were no native speakers of English among the students. Whereas the masters were all British, we were a motley crew of Arabs of various kinds, Armenians, Greeks, Italians, Jews, and Turks, each of whom had a native language that the school had explicitly outlawed. Yet all, or nearly all, of us spoke Arabic—many spoke Arabic and French—and so we were able to take refuge in a common language, in defiance of what we perceived as an unjust colonial structure[20]. »

1951-жылы Виктория колледжи окуудагы ийгиликтерине карабастан, түйшүктүү бала экенин далилдеген Саидди окуудан чыгарышат. Андан кийин ал Массачусетс штатындагы Нортфилд Маунт Хермон мектебинде окуган, ал социалдык элита, колледжге даярдоо мектеп-интернатында социалдык жактан обочолонуунун оор жыл өткөргөн. Ошого карабастан, ал академиялык жактан мыкты болуп, жүз алтымыш окуучудан турган класста биринчи (валедиктор) же экинчи (саламдоочу) даражасына жетишкен.

Ал Орто Чыгыштан алыс жакка жөнөтүлгөнүн ата-энесинин чечими катары карады, "биз палестиналыктар сыяктуу деракинацияланган адамдардын келечеги ушунчалык бүдөмүк болгондуктан, мени мүмкүн болушунча алыс жакка жөнөтүү жакшы болмок". Перипатетикалык турмуштун чындыгы — чырмалышкан маданияттар, өз ордун жок сезүү жана үйдү сагынуу — мектеп окуучусу Эдвардга ушунчалык таасир эткендиктен, диссонанс темалары академик Саиддин чыгармачылыгында жана дүйнө таанымында орун алган. Мектепти аяктаганда ал Эдвард В. Саид — полиглот интеллектуалы (англис, француз жана араб тилдеринде эркин сүйлөгөн) болуп таанылган. Ал 1957-жылы "The Moral Vision: André Gide and Graham Greene" аттуу жогорку диссертациясын аяктагандан кийин Принстон университетинде англис тили боюнча бакалавр даражасын бүтүргөн[21]. Кийинчерээк Гарвард университетинде англис адабияты боюнча искусство магистри (1960) жана философия доктору (1964) даражасын алган[22][23].

Булактар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  1. ↑ Robert Young, White Mythologies: Writing History and the West, New York & London: Routledge, 1990.
  2. ↑ Ferial Jabouri Ghazoul, ed. (2007). Edward Saïd and Critical Decolonization. American University in Cairo Press. pp. 290–. ISBN 978-977-416-087-5. Retrieved 19 November 2011. Edward W. Saïd (1935–2003) was one of the most influential intellectuals in the twentieth century. 
  3. ↑ Joachim Gentz (2009). "Orientalism/Occidentalism". Keywords re-oriented. interKULTUR, European-Chinese intercultural studies, Volume IV. Universitätsverlag Göttingen. pp. 41–. ISBN 978-3-940344-86-1. Retrieved 18 November 2011. Edward Saïd's influential Orientalism (1979) effectively created a discursive field in cultural studies, stimulating fresh critical analysis of Western academic work on "The Orient". Although the book, itself, has been criticized from many angles, it is still considered to be the seminal work to the field. 
  4. ↑ Richard T. Gray; Ruth V. Gross; Rolf J. Goebel; Clayton Koelb, eds. (2005). A Franz Kafka encyclopedia. Greenwood Publishing Group. pp. 212–. ISBN 978-0-313-30375-3. Retrieved 18 November 2011. In its current usage, Orient is a key term of cultural critique that derives from Edward W. Saïd's influential book Orientalism. 
  5. ↑ Stephen Howe, "Dangerous mind?"
  6. ↑ "Between Worlds", Reflections on Exile, and Other Essays (2002) pp. 561, 565.
  7. ↑ Bernstein, Richard. Edward W. Said, Literary Critic and Advocate for Palestinian Independence, Dies at 67, The New York Times (26 September 2003), стр. 23.
  8. ↑ Andrew N. Rubin, "Edward W. Said", Arab Studies Quarterly, Fall 2004: p. 1.
  9. ↑ Sherry, Mark (2005). Shook, John R., ed. Dictionary of Modern American Philosophers. Bristol: Thoemmes Continuum. p. 2106. ISBN 9781843710370. 
  10. ↑ Ihab Shalback, 'Edward Said and the Palestinian Experience,' in Joseph Pugliese (ed.
  11. ↑ Edward Said: 'Out of Place' 14 November 2018, Aljazeera.com.
  12. ↑ Edward Wadie Said a political activist literary critic 27 September 2003, The Independent.
  13. ↑ John Cornwell (2010). Newman's Unquiet Grave: The Reluctant Saint. Continuum International Publishing Group. p. 128. ISBN 9781441150844. A hundred and fifty years on, Edward Saïd, an agnostic of Palestinian origins, who strove to correct false Western impressions of 'Orientalism', would declare Newman's university discourses both true and 'incomparably eloquent'. . . . 
  14. ↑ Adel Iskander, Hakem Rustom (2010). Edward Saïd: A Legacy of Emancipation and Representation. University of California Press. ISBN 978-0-520-24546-4. [Edward Wadie] Saïd was of Christian background, a confirmed agnostic, perhaps even an atheist, yet he had a rage for justice and a moral sensibility lacking in most [religious] believers. Saïd retained his own ethical compass without God, and persevered in an exile, once forced, from Cairo, and now chosen, affected by neither malice nor fear. 
  15. ↑ Joe Sacco (2001). Palestine. Fantagraphics. 
  16. ↑ Amritjit Singh, Interviews With Edward W. Saïd (Oxford: UP of Mississippi, 2004) pp. 19, 219.
  17. ↑ Edward Said, Defamation, Revisionist Style Error in Webarchive template: Empty url., CounterPunch, 1999.
  18. ↑ Edward Said, Between Worlds Archived 2009-10-03 at the Wayback Machine, London Review of Books, 7 May 1998.
  19. ↑ Said, Edward W. (1999). Out of Place. Vintage Books, NY. p. 201. 
  20. ↑ "Between Worlds", Reflections on Exile, and Other Essays (2002) pp. 556–57.
  21. ↑ Said, Edward William (1957). The Moral Vision: Andre Gide and Graham Greene. http://dataspace.princeton.edu/jspui/handle/88435/dsp01r781wh54t. 
  22. ↑ Saïd, Edward.
  23. ↑ Encyclopædia Britannica Online, Edward Saïd, accessed 3 January 2010.
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Эдвард_Вади_Саид&oldid=451546" булагынан алынды