«Жогорку деңгээлдеги жалпы домен» барагынын кодун көрүү

'''Жогорку деңгээлдеги жалпы домен''' ({{lang-en|generic top-level domain, gTLD}}) — [[Жогорку деңгээлдин домени|жогорку деңгээлдин домендеринин]] категорияларынын бири. IANA уюму тарабынан башкарылат жана интернеттин [[Домен аталыштар системасы|домен аталыштар системасында]] колдонулат.

== Тарыхы ==
Биринчи gTLD тибиндеги домендер 1985-жылдын январында ишке берилген. Ал учурда мындай домендерден 7 болчу:

* [[.com]] — коммерциялык сайттар үчүн;
* [[.edu]] — билим берүүчү сайттар үчүн;
* [[.gov]] — АКШнын мамлекеттик мекемелери үчүн;
* [[.mil]] — АКШнын аскердик сайттары үчүн;
* [[.net]] — интернет тармагына байланышы бар мекемелер жана уюмдар үчүн;
* [[.org]] — коммерциялык эмес сайттар үчүн;
* [[.int]] — эл аралык уюмдар үчүн.

Азыркы учурда gTLD домендеринин алтоосун каттоо үчүн кандайдыр бир чектөөлөр жок  — [[.com]], [[.net]], [[.org]], [[.info]], [[.biz]] жана [[.name]]. Көрсөтүлгөн домендерди жеке жактар, мекемелер, уюмдар колдоно алышат<ref>Альбитц П., Ли К. DNS жана BIND. —  ISBN 5-93286-035-9</ref>.

Домендик аталыштарга жана IP-даректерге байланыштуу маселелерди жөнгө салуучу ICANN 2010-жылдын 25-июнунда, порнографиялык мазмундагы сайттар үчүн [[.xxx]] доменин колдонууга уруксат берген<ref>[https://www.bbc.com/russian/rolling_news/2010/06/100625_rn_xxx_domain ББСнин сайтындагы макала]</ref>.

ICANNдын 2011-жылында 41-конференциясында өткөн конференциясында New gTLD программасы кабыл алынган жана gTLD домендерин юридикалык жактар, коммерциялык уюмдар, бийлик органдары, коммерциялык эмес уюмдар, мекемелер оздоруна каттата алышат<ref>[https://www.gazeta.ru/business/2011/06/20/3668557.shtml Нет.ком]</ref>.

== Жиктештирүү ==

=== Демөөрчүлөрсүз (негизги) жогорку баскычтагы домендер ===

* [[.com]] (commercial) — коммерциялык мекемелер үчүн
* [[.net]] (networks) — тармак провайдерлери үчүн
* [[.org]] (organizations) — коммерциялык эмес мекемелер үчүн
* [[.biz]] (business organizations) — коммерциялык гана мекемелер үчүн (чектөөлөр менен)
* [[.info]] (information) — баардык калоочулар үчүн
* [[.name]] (personal) — жеке сайттар үчүн (чектөөлөр менен)
* [[.pro]] (professionals) — айрым кесиптердин адистери үчүн (чектөөлөр менен)

=== Демөөрчүлүү жогорку баскычтагы домендер ===

* [[.asia]] — Азия-Тынч океан аймагынын жашоочулары үчүн
* [[.int]] — эл аралык уюмдар үчүн жогорку баскычтагы жалпы домен
* [[.aero]] — [[аэроиндустрия]] менен байланышкан уюмдар жана жеке жактар үчүн
* [[.cat]] — каталониялык лингвистикалык жана маданий коомчулуктардын өкүлдөрү үчүн
* [[.coop]] — кооперативдик уюмдар үчүн
* [[.eco]] — [[экология]]га байланыштуу интернет-булактары үчүн
* [[.jobs]] — жумуш берүү менен байланышкан сайттар үчүн
* [[.mobi]] — ишмердүүлүгү уюлдук телефондорго багытталган сайттар үчүн
* [[.moe]] — [[моэру]]га байланышкан булактарды өнүктүрүү үчүн
* [[.museum]] — [[музей]]лер үчүн
* [[.post]] — [[почта]]лар үчүн
* [[.space]] — [[космос]] менен байланышы бар уюмдар үчүн
* [[.tel]] — жеке жана корпоративдик байланыштарды сактоо жана иреттөө үчүн
* [[.travel]] — [[турист]]тик индустрия үчүн
* [[.xxx]] — 18+ менен байланыштагы маалыматтарды камтыган сайттар үчүн
* [[.yandex]] — [[Яндекс]]тин сайттары үчүн (мисалы: taxi.yandex)
* [[.global]] — глобалдык деңгээлде иштеген уюмдар үчүн

===== Колдонууда чектөөлөрү бар домендер =====

* [[.edu]] (educational) — [[Америка Кошмо Штаттары|АКШ]]нын билим берүү долбоорлору жана жогорку окуу жайлары үчүн
* [[.gov]] (US Government) — [[Америка Кошмо Штаттары|АКШ]]нын өкмөтүнө бөлүнгөн
* [[.int]] (international organizations) — эл аралык уюмдар үчүн (.tpc.int кошпогондо )
* [[.mil]] (US Dept of Defense) — [[Америка Кошмо Штаттары|АКШ]]нын аскердик уюмдары жана мекемелери үчүн

=== Интернет инфратүзүмү үчүн домендер ===

* [[.arpa]] — [[интернет]] инфратүзүмү үчүн

=== Резервдеги домендер ===
[https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2606 RFC 2606] документтине ылайык, жогорку баскычтагы төрт домен глобалдык DNSте колдонулбашы үчүн резервделген:

* [[.example]] — мисалдардын үлгүлөрү үчүн резервделген
* [[.invalid]] — иштебеген даректердин мисалдарынын үлгүлөрү үчүн резервделген
* [[.localhost]] — күнүмдүк localhost колдонууда каталар келип чыкпашы үчүн резервделген
* [[.test]] — тестирлөө үчүн резервделген

== Булактар ==
[[Категория:Информатика]]
<references />

== Тышкы шилтемелер ==

* [https://www.iana.org/domains/root/db Жогорку баскычтагы домендердин жалпы маалыматы]
* [https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc2606 RFC 2006 документи]

{{Жогорку деңгээлдеги жалпы домендер}}
{{Жогорку деңгээлдеги улуттук домендердин жадыбалы}}
[[Категория:Жогорку деңгээлдеги жалпы домендер]]