Пандемия
Пандемия (грек тилинен πανδημία — бүтүндөй эл) — жугуштуу оорулардын бир же бир нече өлкөнүн, континенттин калкына массалык түрдө таралышы менен мүнөздөлгөн эпидемия.
Пандемиялык таралууга инкубациялык (жашыруун) мезгили кыска, аба аркылуу тез таралуучу жугуштуу оорулар мүнөздүү (мисалы, грипп, холера).
Кара чечек
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Табигый же кара чечек- жугуштуу вирустуу ылаң, аны менен кишилер гана ооруйт. Жер жүзүндө кеңири тараган, ооругандардын 40%и өлүшкөн.
Чыгышта орто кылымдарда (Индияда VIII кылымда, Кытайда- X кылымдардагы бул оору жөнүндө жазуулар сакталып калган) ооруну алдын алуу үчүн эмдөө жүргүзүлгөн андан кийин чечек оңой формада болгон. Чогултулган материал (саанчы аялдар уй чечегин менен оорушчу, бирок андан кийин кара чечек менен оорушчу эмес, англия армиясынын атчандары, жөө аскерлерге караганда кара чечек менен аз оорушчу) малдан жугузуп алган чечек мененооругандар кара чечекке иммунитеттүү болуп калат деген ойго түрткү берген.
Ошондон кийин кишилерге уй чечегин сайышкан. Ал кара чечек оорусун алдын алган жана түрү бузулуудан же өлүмдөн сактаган. Бирок убакыт өткөн сайын бул эмдөө өз күчүн жогото баштаган. Бул феномен экинчи эмдөөнү-ревакцинацияны жүргүзүш керек экенин көргөзгөн. Ага карабастан, эмдөөнү брөөнүн ооруганын көргөндө гана кылдырышкан
1870-1874 жылдары Европада, Түндүк Америкада жана Россияда кара чечек пандемия оорусу болуп тараган.
Пандемия вакцинацияга карабастан тараган. 1928-жылга жакын Россия кара чечекти контролго алган. Азыр дүйнө жүзү боюнча бул оору жоюлган. Бирок оорунун вирусу АКШда жана мурунку СССР лабораторияларда 2014 жылга чейин сакталат.
Пандемия оорулары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Кара тумоо (чума)
- Келте
- Холера
- Грипп
- ВИЧ инфекция
- COVID-19
Колдонулган адабият
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. «Ден - соолук» Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8