Ак-Тоо (Казакстан)
| Отурукташкан жай
Актоо
| ||||||||||||||||||||||||||
Ак-Тоо (каз. Ақтау) - Казакстандын түштүк-батышындагы шаар, Маңгыстоо облусунун борбору.
Тарых
[түзөтүү | булагын түзөтүү]1961-1963 жылдары Ак-Тоо айылы, 1963-1964 жылдары Актоо шаары. 1964-жылдын 1-июлунан 1991-жылдын 13-сентябрына чейин[1] шаар 19-кылымдын ортосунда бул жерде сүргүндө болгон украин акыны Тарас Шевченконун урматына Шевченко деп аталган.
Шаардын сырткы көрүнүшү 1950-жылдардын башында Советтер Союзунун жетекчилиги тарабынан орто машина куруу министрлигинин катышуусунда жана ошол кездеги министр Ефим Славский'дин көзөмөлүндө өлкөнүн өзөктүк калканчын түзүү боюнча кабыл алынган чечимдин натыйжасы болгон.
Шаар Ленинграддын долбоорлоо институту иштеп чыккан генералдык план боюнча (Советтер Союзунда жаны жаш шаарларды өнүктүрүүнүн курамында) нөлдөн баштап курулган. Институттун куратору сөөлөтчү Михаил Левин болгон. Шаарды түзүүчү ишкана катары Каспий тоо-металлургиялык комбинаты (ПГМК) курулган[2], анын курамына уран рудасын казып алуу, аны кайра иштетүү жана байытуу кирет. Бул комплекстин ишканаларынын тармагы негизги өндүрүштү химиялык реагенттер (азот жер семирткичтери жана кукурт кислотасы заводдору), жылуулук энергиясы, суу (ТЭЦ, БН-350) менен камсыз кылган. Шаардын инфраструктурасы курулуп, суусуз чөлдө элдин жашоосу камсыздалган. Шаардын курулушун Каспий курулуш башкармасы (ПКД) Л.Н.Томашевскийдин жетекчилиги менен жүргүзгөн. Ак-Тоодо ичүүчү суунун табигый булактары жок, шаар толугу менен кайра иштетилген деңиз суусу менен камсыздалган: таза сууну өнөр жайлык көп кабаттуу буулантуучу ишканаларда («самоварлар») деңиз суусунан алынган дистиллят менен суюлтуу жолу менен жогорку минералдашкан табигый булактан алынат. Шаарды жана ишканаларды суу менен камсыз кылуу үчүн ТЭЦтин (анын ичинде БН-350 тез нейтрондук реакторунун, учурда токтоп турган жана өчүрүлгөн) экинчилик буусун пайдалануу менен өнөр жайлык тузсуздандыруучу станциялар курулган, бул дүйнөдөгү биринчи атомдук туздан тазалоочу станция болгон. кубаттуулугу суткасына 120 000 м³ суу. СССР кулагандан кийин Ак-Тоо негизинен 20-кылымда ачылган эски мунай жана газ кендерин, ошондой эле жаңылары: Жетибай, Каламкас, Каражанбас, Атамбай-Сарытөбө, Оймашы, Комсомольский, Түндүк кендерин иштетүү борборуна айланган. Бузачы, Каракудук, Толкын, Арман.
2018-жылы Ак-Тоодо Каспий мамлекеттеринин бешинчи саммити өтүп, ага Казакстан, Орусия, Иран, Азербайжан жана Түркмөнстандын президенттери катышкан.
Белгилер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Постановление Президиума Верховного Совета КазССР N 851-XII от 13 сентября 1991 года
- ↑ В Актау вышла книга об истории ПГМК(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 2 -декабрь (бештин айы) 2020. Түп булактан архивделген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2020.