Мазмунга өтүү

Борбордук чалгындоо агенттиги

Википедия дан
Борбордук чалгындоо агенттиги (БЧА)
англ. Central Intelligence Agency
Штаб-квартира:

Лэнгли, Виргиния, АКШ

Жетекчилери
Директор

Уильям Бёрнс

Директордун орун басары

Дэвид Коэн

Негизделген

18-сентябрь 1947-жыл

АКШнын Борбордук чалгындоо агенттиги (БЧА, англ. Central Intelligence Agency, CIA) — АКШнын федералдык өкмөтүнүн көз карандысыз агенттиги, анын негизги милдети чет өлкөлүк уюмдардын жана жарандардын ишмердүүлүгү жөнүндө маалыматтарды чогултуу жана талдоо болуп саналат.

АКШнын тышкы чалгындоо жана чалгындоого каршы чалгын (контрчалгындоо) боюнча негизги органы. Борбордук чалгындоо агенттигинин ишмердүүлүгү расмий жактан таанылбаган жана жашуруун болушу да мүмкүн.

Борбордук чалгындоо агенттиги штаб-квартирасы (ошондой эле Жорж Герберт Уокер Буш атындагы чалгындоо борбору аталышында белгилүү) Вашингтондон 13 чакырым алыстыкта, Виргиния штатындагы Фэрфакс округунун Лэнгли шаарында жайгашкан.

БЧА түзүлгөндө, анын максаты тышкы саясат боюнча чалгындоо жана талдоо жүргүзүү болгон. Бүгүнкү күндө анын негизги максаты — чет элдик чалгындоо, маалыматтарды чогултуу, талдоо, баалоо жана жайылтуу, ошондой эле жашыруун операцияларды жүргүзүү.

2013-жылдын бюджетине ылайык, БЧА ишмердүүлүгүнүн беш багыты негизги багыттар болуп саналат[1]:

  • Терроризмге каршы күрөшүү
  • Массалык кыргын салуучу куралдарды жайылтпоо
  • Жогорку деңгээлдеги саясатчылар үчүн көрсөтмөлөрдү жана кеңештерди иштеп чыгуу
  • Контр чалгындоо
  • Кибер чалгындоо

Борбордук чалгындоо агентиги 1947-жылдын 26-июлун, АКШ Президенти Гарри Трумэн «Улуттук коопсуздук мыйзамына» кол койгондон кийин түзүлгөн. Агенттикти түзүүгө II дүйнөлүк согуш аяктагандан кийин СССР менен болгон «тирешүү» себеп болгон[2].

БЧАнин штаб-квартирасынын кире беришинин көрүнүшү

Жетекчилик[3]:

  • БЧАнин директору. Сенаттын макулдугу менен АКШ Президенти тарабынан дайындалат. Улуттук чалгындоо кызматынын директоруна баш ийет[4].
  • БЧАнин директорунун орун басары. Директордун кызмат орду бош болгон учурда же директор жумуш ордунда жок болгон учурда директордун кызматын аткарат.
  • БЧАнин директорунун орун басарынын жардамчысы. Бул кызмат 2006-жылдын 5-июлунда киргизилген. Директордун орун басарынын жардамчысы БЧАнин аткаруучу директорунда болгон бардык функцияларды аткарат.
  • БЧАнин директорунун аскердик колдоо боюнча  жардамчысы.

Дирекциялар жана кеңселер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
БЧА имаратынын жалпы көрүнүш

Чалгындоо дирекциясы. Алынган маалыматтарды кабыл алуу жана анализдөө менен алектенет. Жетекчиси — чалгындоо боюнча директор.

Оперативдүү дирекциясы. Улуттук жашыруун кызмат деп да аталат, агенттикте чалгындоо тарабынан маалымат чогултууга байланыштуу маселелерди чечет, жашыруун операцияларды уюштурат жана жүргүзөт. Курамына БЧА атайын оперативдик бөлүмү кирет. Жетекчиси — улуттук жашыруун кызматтын директору.

Илимий-техникалык дирекциясы. Маалыматтарды чогултууда техникалык каражаттар изилдейт жана иштеп чыгат.

Камсыздоо дирекциясы. Жетекчи — камсыздоо боюнча директор.

Чалгындоо изилдөө борбору. БЧА тарыхый материалдарын сактоо жана изилдөө менен алектенет. Жетекчиси — чалгындоону иликтөө борборунун директору.

Башкы кеңешчинин кеңсеси. Жетекчиси — башкы юридикалык кеңешчи. Аталган бөлүмдүн кызматкерлери агенттиктин кызматкерлеринин Конституцияны жана мыйзамдарды, колдонуудагы эрежелерди жана нускамаларды сактоосуна көз салып турушат.

Башкы инспектордун кеңсеси. Жетекчиси — башкы инспектор. Сенаттын макулдугу менен АКШ Президенти тарабынан дайындалат. Башка бөлүмдөрдөн жана кеңселерден көзкарандысыз, БЧА директоруна түздөн-түз баш ийет. БЧА штаб-квартирасында, жеринде жана чет өлкөлөрдөгү башкаруу бөлүмдөрүндө текшерүүлөрдү, иликтөөлөрдү жана аудиттерди жүргүзөт. Ар бир алты ай сайын АКШ Конгрессинин чалгындоо боюнча комитетинин бериле турган отчету, БЧА агентигинин директоруна даярдап берет.

Коомчулук менен байланыш боюнча кеңсеси. Жетекчиси — коомчулук менен байланыш боюнча директор.

Аскерий иштер боюнча кеңсе. АКШнын куралдуу күчтөрүнө чалгындоо жаатында колдоо көрсөтөт.

Директор Сүрөт Кызматынын

башталышы

Кызматынын

аякталышы

Кошумча маалыматтар
Борбордук чалгындоонун директорлору
контр-адмирал

Сидни Соерс

(англ. Sidney Souers)

23-январь 1946 10-июнь 1946
генерал-лейтенант

Хойт Ванденберг

(англ. Hoyt Vandenberg)

10-июнь 1946 1-май 1947
контр-адмирал

Роскоу Хилленкоттер (англ. Roscoe Hillenkoetter)

1-май 1947 7-октябрь 1950
генерал-лейтенант

Уолтер Беделл Смит

(англ. Walter Bedell Smith)

7-октябрь 1950 9-февраль 1953
Аллен Даллес

(англ. Allen Dulles)

9-февраль 1953 29-ноябрь 1961 1953-жылдын 9-26-февралдарында

милдетин аткаруучу

Жон Алекс Мак-Коун

(англ. John Alex McCone)

29-ноябрь 1961 28-апрель 1965
вице-адмирал

Уильям Френсис Рейборн

(англ. William Francis Raborn)

29-апрель 1965 30-июнь 1966
Ричард Хелмс

(англ. Richard Helms)

30-июнь 1966 2-февраль 1973
Жеймс Родни Шлезингер

(англ. James Rodney Schlesinger)

2-февраль 1973 2-июль 1973
генерал-лейтенант

Вернон Энтони Уолтерс

(англ. Vernon Anthony Walters)

2-июль 1973 4-сентябрь 1973 милдетин аткаруучу
Уильям Иган Колби

(англ. William Egan Colby)

4-сентябрь 1973 30-январь 1976
Жордж Герберт Уокер Буш

(англ. George Herbert Walker Bush)

30-январь 1976 20-январь 1977
Энно Генри Кнохе

(англ. Enno Henry Knoche)

20-январь 1977 9-март 1977 милдетин аткаруучу
адмирал Стэнсфилд Тёрнер

(англ. Stansfield Turner)

9-март 1977 20-январь 1981
Уильям Жозеф Кейси

(англ. William Joseph Casey)

20-январь 1981 29-январь 1987
Роберт Майкл Гейтс

(англ. Robert Michael Gates)

18-декабрь 1986 26-май 1987 милдетин аткаруучу
Уильям Хежкок Уэбстер

(англ. William Hedgcock Webster)

26-май 1987 31-август 1991
Ричард Жеймс Керр

(англ. Richard James Kerr)

1-сентябрь 1991 6-ноябрь 1991 милдетин аткаруучу
Роберт Майкл Гейтс

(англ. Robert Michael Gates)

6-ноябрь 1991 20-январь 1993
адмирал

Уильям Стадмен

(англ. William Studeman)

21-январь 1993 5-февраль 1993 милдетин аткаруучу
Роберт Жеймс Вулси

(англ. R. James Woolsey)

5-февраль 1993 10-январь 1995
адмирал

Уильям Стадмен

(англ. William Studeman)

11-январь 1995 9-май 1995 милдетин аткаруучу
Жон Марк Дейч

(англ. John Mark Deutch)

9-май 1995 15-декабрь 1996
Жордж Жон Тенет

(англ. George John Tenet)

16-декабрь 1996 11-июль 2004 1997-жылдын 11-июлуна чейин милдетин аткаруучу
Портер Жонстон Госс

(англ. Porter J. Goss)

24-сентябрь 2004 20-апрель 2005
Борбордук чалгындоо агенттигинин директорлору
Портер Жонстон Госс

(англ. Porter J. Goss)

21-апрель 2005 26-май 2006
генерал

Майкл Хайден

(англ. Michael Hayden)

26-май 2006 12-февраль 2009
Леон Панетта

(англ. Leon Panetta)

12-февраль 2009[5] 30-июнь 2011
генерал

Дэвид Хоуэлл Петреус

(англ. David Howell Petraeus)

1-июль 2011[6] 9-ноябрь 2012[7]
Жон Оуэн Бреннан

(англ. John Owen Brennan)

8-март 2013[8] 20-январь 2017
Мероэ Парк

(англ. Meroë Park)

20-январь 2017 23-январь 2017 милдетин аткаруучу
Майк Помпео

(англ. Michael Richard Pompeo)

23-январь 2017 26-апрель 2018
Жина Хаспел

(англ. Gina Cheri Haspel)

26-апрель 2018 20-январь 2021 2018-жылдын 21-майына чейин

милдетин аткаруучу

Дэвид Коэн

(англ. David Samuel Cohen)

20-январь 2021 19-март 2021 милдетин аткаруучу
Уильям Жозеф Бёрнс

(англ. William Joseph Burns)

19-март 2021

Колдонулган адабияттар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  • Immerman, Richard H. (1982). The CIA in Guatemala: The Foreign Policy of Intervention. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-71083-2(англ.)
  • Weiner, Tim (2007). Legacy of Ashes: The History of the CIA. New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-51445-3. OCLC 82367780. (англ.)

Тышкы шилтемелер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]