Мазмунга өтүү

Түркиянын Президенти

Википедия дан
Түркия Республикасынын Президенти
түрк. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

Кызматты ээлеген
Режеп Тайип Эрдоган
28-август 2014-жылдан тарта
Расмий резиденциясы

Президенттик сарай, Анкара

Талапкерди сунуштоо

Түз шайлоо

Дайындалган мөөнөтү

5 жыл

Кызматтын пайда болгону

29-октябрь 1923-жыл

Кызматтын биринчи ыйгарылганы

Мустафа Кемал Ататүрк

Кызматтын акыркы ыйгарыганы

Режеп Тайип Эрдоган

Сайты

http://www.tccb.gov.tr

Түркия республикасынын президенти (түрк. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı) Түркия Республикасынын мамлекет башчысы болуп саналат.

Обзор

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1923-жылы 24-июлда Лозанна келишимине кол коюлуп, Түркиянын Улуу Улуттук Жыйыны эл аралык деңгээлде таанылгандан кийин 1923-жылдын 29-октябрында Осмон империясынын мураскери болгон Түркия Республикасынын түзүлгөнү жарыяланган; ошол эле күнү Түркия Улуу Улуттук Жыйынынын төрагасы Мустафа Кемал Паша анын президенти болуп шайланды. 1924-жылы 3-мартта Осмон Халифаты акыры жоюлган.[1][2][3]

1950-жылдан 2018-жылдын 9-июлуна чейин Президенттин кызматы негизинен салтанаттуу мүнөздө болуп, Президент Түркия Республикасынын атынан чыгып, түрк улутунун биримдигинин символу болгон, Конституциянын аткарылышын жана башка мамлекеттик органдардын гармониялуу өз ара аракеттенүүсүн камсыз кылган. 2017-жылы өткөн референдумда Түркиянын Конституциясына 18 түзөтүү жактырылган, алар башкалардын катарында парламенттик башкаруу формасынан президенттик республикага өтүүнү жана премьер-министрлик кызматты жоюуну түздөн-түз өкмөт менен караштырган. республиканын президентине баш ийген. Конституциянын 101-106-беренелери талапкерлерге карата талаптарды, шайлоонун тартибин, Президенттин милдеттерин жана жоопкерчилигин белгилейт. Буга чейин президентти түрк парламентинин депутаттары шайлашчу; 2007-жылы Конституцияга өзгөртүүлөр киргизилгенден кийин, ал түз добуш берүү менен жарандар тарабынан шайланат (биринчи түз шайлоо 2014-жылы өткөн). Президент мыйзам чыгаруу ишине жигердүү катышууга мүмкүнчүлүгү бар: Парламент тарабынан кабыл алынган мыйзам долбоорлорун кайра кароого жөнөтүү, мыйзам долбоорлорун талкууга коюу, Конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизүү боюнча референдумду демилгелөө, жарлыктарды чыгаруу (алар Конституцияда белгиленген учурларда, өлкөнүн Премьер-министри жана тиешелүү министр тарабынан ырасталууга тийиш). Президент мамлекетке чыккынчылык кылгандыгы үчүн Жогорку Кеңештин депутаттарынын жалпы санынын үчтөн кем эмесинин сунушу боюнча, ал эми алардын жалпы санынын үчтөн төрттөн кем эмесинин чечими боюнча кызматынан четтетилиши мүмкүн.[4][5]

Таблицанын биринчи тилкесинде колдонулган номерлөө шарттуу болуп саналат. Ошондой эле биринчи графада түстүү толтурууну колдонуу шарттуу болуп саналат, ал адамдардын партияга таандыктыгын чагылдырган графага шилтеме кылуунун зарылдыгы жок эле ар кандай саясий күчтөргө тиешелүүлүгүн түшүнүүнү жөнөкөйлөтүү үчүн кызмат кылат. Президент алгачкы ыйгарым укуктардан кийин ырааттуу түрдө кайталанган ыйгарым укуктарды алган учурда, ар бир ыйгарым укуктар өзүнчө чагылдырылат (мисалы, Кемал Ататүрктүн (1923-1938-ж.) катары менен төрт ыйгарым укуктары). мамлекет да чагылдырылган (мисалы, Жемал Гүрселдин 1960-жылдан 1966-жылга чейин мамлекет башчысы болуу үчүн бир мөөнөт ал адегенде Улуттук биримдик комитетинин башчысы болуп, андан кийин президент болуп шайланган мезгилдерге бөлүнөт." Шайлоолор” президентти шайлаган парламенттин курамын түзгөн шайлоо жол-жоболорун, ал эми 2014-жылдан кийин – түз президенттик шайлоону чагылдырат, “Партия” деген графада партияга таандыктыгы менен катар эле партиянын партиялык эмес (көз карандысыз) статусу чагылдырылат. инсандар, же алар көз карандысыз саясий күч катары иш алып барганда куралдуу күчтөргө таандык.

Түркия Республикасынын президенттеринин тизмеси

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Сүрөт Аты Ыйгарым укуктары Партиясы Шайлоолор Белгилер
башталышы аягы
1 Мустафа Кемал-Паша(1881—1938) түрк. Mustafa Kemal Paşa
1934-жылдан кийин — Кемал Ататүрк
түрк. Kemal Atatürk 		29-октябрь 1923 1-ноябрь 1927 Республикалык Элдик Партиясы

түрк. Cumhuriyet Halk Partisi

1923 [6][7][8]
1-ноябрь 1927 4-май 1931 1927
4-май 1931 1-март 1935 1931
1-марта 1935 10-ноябрь 1938 1935
м. а. Мустафа Абдүлхалик Ренда

(1881—1957)

түрк. Mustafa Abdülhalik Renda

10-ноябрь 1938 11-ноябрь 1938 [9][10]
2 Мустафа Исмет Инөнү

(1884-1973)

түрк. Mustafa İsmet İnönü

11-ноябрь 1938 3-апрель 1939 1938 [11]
3-апрель 1939 8-март 1943 1939
8-март 1943 5-август 1946 1943
5-август 1946 22-май 1950 1946
3 132x132px(жеткиликсиз шилтеме) Махмуд Желял Баяр

(1883-1986)

түрк. Mahmut Celâl Bayar

22-май 1950 14-май 1954 Демократиялык Партиясы

түрк. Demokrat Parti

1950 [12][13][14]
14-май 1954 1-ноябрь 1957 1954
1-ноябрь 1957 27-май 1960 1957
Жемал Гүрсел

(1895-1966)

түрк. Cemal Gürsel

27-май 1960 26-октябрь 1961 Аскер [15][16]
4 26-октябрь 1961 2-февраль 1966 Эгемендүүлүк 1961
м. а. Ибрахим Шевки Атасагын

(1899-1984)

түрк. İbrahim Şevki Atasagun

2-февраль 1966 28-март 1966 [17][18]
5 144x144px(жеткиликсиз шилтеме) Жевдет Сунай

(1899-1982)

түрк. Cevdet Sunay

28-март 1966 28-март 1973 Эгемендүүлүк 1966 [19][20][21]
м. а. Мехмет Текин Арыбурун

(1905-1993)

түрк. Mehmet Tekin Arıburun

28-март 1973 6-апрель 1973 Адилет Партиясы

түрк. Adalet Partisi

[22][23]
6 Фахри Сабит Корутүрк

(1903-1987)

түрк. Fahri Sabit Korutürk

6-апрель 1973 6-апрель 1980 Эгемендүүлүк 1973 [24][25]
м. а. 133x133px(жеткиликсиз шилтеме) Ихсан Сабри Жаглаянгил

(1908-1993)

түрк. İhsan Sabri Cağlayangil

6-апрель 1980 12-сентябрь 1980 Адилет Партиясы

түрк. Adalet Partisi

[26][27]
- 128x128px(жеткиликсиз шилтеме) Ахмет Кенан Эврен

(1917-2015)

түрк. Ahmet Kenan Evren

12-сентябрь 1980 9-ноябрь 1982 Аскер [28][29]
7 9-ноябрь 1982 9-ноябрь 1989 Эгемендүүлүк 1982
8 132x132px(жеткиликсиз шилтеме) Халил Тургут Өзал

(1927-1993)

түрк. Halil Turgut Özal

9-ноябрь 1989 17-апрель 1993 Ата-Мекен Партиясы

түрк. Anavatan Partisi

1989 [30][31][32]
м. а. Ахмет Хүсаметтин Жиндорук

(1933-)

түрк. Ahmet Hüsamettin Cindoruk

17-апрель 1993 16-май 1993 Оң Жол Партиясы

түрк. Doğru Yol Partisi

[33][34]
9 133x133px(жеткиликсиз шилтеме) Сами Сүлейман Гүндогду Демирел

(1924-2015)

түрк. Sami Süleyman Gündoğdu Demirel

16-май 1993 16-май 2000 1993 [35][36]
10 138x138px(жеткиликсиз шилтеме) Ахмет Неждет Сезер

(1941-)

түрк. Ahmet Necdet Sezer

16-май 2000 28-август 2007 Эгемендүүлүк 2000 [37][38][39]
11 125x125px(жеткиликсиз шилтеме) Абдуллах Гүл

(1950-)

түрк. Abdullah Gül

28-август 2007 28-август 2014 Адилет жана Өнүгүү Партиясы

түрк. Adalet ve Kalkınma Partisi

2007 [40][41][42]
12 135x135px(жеткиликсиз шилтеме) Режеп Тайип Эрдоган(1950-)түрк. Recep Tayyip Erdoğan 28-август 2014 24-июнь 2018 2014 [43][44][45]
24-июнь 2018 азыркы учурда 2018

Белгилер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  1. ↑ Калып:Статья (англ.)
  2. ↑ History of The Grand National Assembly of Turkey. Türkiye Büyük Millet Meclisi. Түп булактан архивделген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2020. (англ.)
  3. ↑ Full text of the Treaty of Lausanne (1923). Wwi.lib.byu.edu. Текшерилген күнү 19 -октябрь (тогуздун айы) 2013. Түп булактан архивделген күнү 23 -декабрь (бештин айы) 2012. (англ.)
  4. ↑ 1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarını karşılaştırılması. Kampus.beykent.edu.tr. Түп булактан архивделген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  5. ↑ Желтов, Максим. Конституционный референдум в Турции: восход Эрдоганского султаната(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). ИнтерИзбирком. Түп булактан архивделген күнү 24 -февраль (бирдин айы) 2020.
  6. ↑ Калып:БРЭ
  7. ↑ Калып:Книга
  8. ↑ Mustafa Kemal Atatürk(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  9. ↑ Mustafa Abdülhalik Renda kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  10. ↑ Mustafa Abdülhalik Renda(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  11. ↑ İnönü, Mustafa İsmet(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  12. ↑ Калып:БРЭ
  13. ↑ Bayar, Celâl(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  14. ↑ Mahmut Celâl Bayar(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Celalbayar.org. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  15. ↑ Cemal Gürsel kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  16. ↑ Cemal Gürsel(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  17. ↑ Prof. Dr. İbrahim Şevki Atasagun (1899—1984)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Kimkimdir.gen.tr. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  18. ↑ İbrahim Şevki Atasagun (1899—1984)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  19. ↑ Cevdet Sunay kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  20. ↑ Cevdet Sunay(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  21. ↑ Sunay, Cevdet(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  22. ↑ Tekin Arıburun(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Türkiye Cumhurbaşkanlari. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  23. ↑ Tekin Arıburun Biyografisi(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Türkce Sozlukler. Текшерилген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  24. ↑ Fahri Korutürk(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  25. ↑ Korutürk, Fahri Sabit(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  26. ↑ İhsan Sabri Çağlayangil(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  27. ↑ İhsan Sabri Çağlayangil Biyografisi(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Türkce Sozlukler. Текшерилген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  28. ↑ Kenan Evren(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  29. ↑ Evren, Ahmet Kenan(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). TDV İslâm Ansiklopedisi. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  30. ↑ Калып:БРЭ
  31. ↑ Turgut Özal kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  32. ↑ Turgut Özal(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  33. ↑ Hüsamettin Cindoruk kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  34. ↑ Hüsamettin Cindoruk Biyografisi(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Türkce Sozlukler. Текшерилген күнү 27 -январь (үчтүн айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  35. ↑ Калып:БРЭ
  36. ↑ Süleyman Demirel(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  37. ↑ Ahmet Necdet Sezer kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  38. ↑ Ahmet Necdet Sezer(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  39. ↑ Ahmet Necdet Sezer(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). CIDOB. Түп булактан архивделген күнү 17 -декабрь (бештин айы) 2020. (исп.)
  40. ↑ Abdullah Gül kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  41. ↑ Abdullah Gül(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  42. ↑ Abdullah Gül(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). CIDOB. Түп булактан архивделген күнү 17 -декабрь (бештин айы) 2020. (исп.)
  43. ↑ Recep Tayyip Erdoğan kimdir(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.net.tr. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  44. ↑ Recep Tayyip Erdoğan(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Biyografi.info. Түп булактан архивделген күнү 23 -февраль (бирдин айы) 2020. (түрк.)
  45. ↑ Recep Tayyip Erdogan(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). CIDOB. Түп булактан архивделген күнү 17 -декабрь (бештин айы) 2020. (исп.)
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Түркиянын_Президенти&oldid=485475" булагынан алынды