Ашлян-фу
 Ашлян-фу
| |
 | |
| Тамактын улуттук ашканасы: | |
|---|---|
| Пайда болгон өлкөсү | |
| Курамы | |
| Негизги курамы: | |
| Ash-liang-fu | |
Ашлян-фу, жана ашлямфу — дунгандардын жана көлдүк кыргыздардын улуттук тамагы. Бул крахмал бөлүктөрү менен кесме болуп саналат. Көптөгөн Азия өлкөлөрүндө даярдалган. Постсоветтик мейкиндикте эң белгилүүсү Кыргызстандын Ысык-Көл облусунун административдик борбору Каракол шаарында даярдалган ашлян-фу болуп саналат[1][2][3].
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бул тамактын тарыхы толугу менен ачык-айкын эмес. Негизги версия боюнча аны Кытайдан дунган мигранттары алып келишкен[3].
Дунгандар аны «муздак крахмал» "冷澱粉" дегенди билдирген лен-фэн деп аташат, бирок Кытайда белгилүү себептерден улам бул тамак бир аз башкача даярдалат[3].
Эң алгачкы көрүнүшү 20-кылымдын 70-жылдарында Пржевальск (азыркы Каракол) шаарынын көчөлөрүндө болгон. Аны жер-жерлерде жарым фабрикаттардан даярдап, жеке адамдар, негизинен дунган аялдары сатышкан. 80-жылдардын башында шаардык коомдук тамактануу ишканаларында 1986-жылы жаны Пржевальский коммуналдык комбинатынын кафесинде майда тууралган эт менен ашлян-фу пайда боло баштаган. 80-жылдардын аягында Фрунзе шаарындагы (азыркы Бишкек) кафелеринде чыга баштаган.
Ашлян-фу Кыргызстанда кеңири кулач жайды[4]. Уйгурча «аш» (тамак, тамак) кытайдын «лен-фэн» «凉粉» (дунгандардын арасында «лянфу») тамагынын атына кошулган деп болжолдоого болот. Бул жерде «ашлянфу» пайда болгон. Албетте, "лянфуга" жаңы ингредиенттердин (кесме, жумуртка) кошулушу менен жаңы ат керек болгон: "ашлянфу".
2019-жылы Каракол шаарында шаар күнүндө рекорддук көлөмдө – бир жарым тонна тамак-аш даярдалган[5].
Жасалышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кесме буудай унунан же буурчак крахмалынан жасалышы мүмкүн. Аны кайнатып, жуушат. Соус ар түрдүү болушу мүмкүн, ал же лаза же жашылча, эт кошулган варианттары белгилүү[2]. Крахмал жай отто 15-20 мүнөт бышырып, муздатып, бөлүктөргө бөлөт. Омлет үчүн жумуртка чалып, куурулуп, даяр «блин» майда тилкелерге кесилет[1]. Берүүдө бардык ингредиенттер тарелкага салынып, майдаланган чөптөр менен чачылат[6].
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ 1.0 1.1 Ашлямфу — съедобный бренд Кыргызстана(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы).
- ↑ 2.0 2.1 "Вечерка" даамдуу ашламфунун рецептин сунуштайт
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Караколдук ашлянфу
- ↑ Жайкы фестивалда Ашлянфунун мыкты өндүрүүчүсү аныкталат
- ↑ Каракол: бир жарым тонна ашлянфу
- ↑ Данияр Деркембаев «Мен ашпозчумун!». Текшерилген күнү 13 -декабрь (бештин айы) 2024. Түп булактан архивделген күнү 26 -август (баш оона) 2014.