Аялдар боюнча биринчи дүйнөлүк конференция
Аялдар боюнча биринчи бүткүл дүйнөлүк конференция, 1975-жылы 19-июндан 2-июлга чейин Мексиканын Мехико шаарында өткөн. Бул Бириккен Улуттар Уюму тарабынан аялдардын көйгөйлөрүнө гана көңүл бурган биринчи эл аралык конференция болду. Бул жолугушуудан кийин аялдар жардам алуучулардын эмес, саясатты иштеп чыгуу жана ишке ашыруу процессинин бир бөлүгү катары каралышты. Конференция Аялдардын Эл аралык жылына карата уюштурулган иш-чаралардын бири болгон жана Бириккен Улуттар Уюмунун Аялдар үчүн декадасын түзүүгө жана аялдарга карата дискриминацияны жана алардын тең укуктуулугун жоюуда жетишилген прогрессти баалоо үчүн кийинки конференцияларды түзүүгө алып келди. Конференциянын материалдарынан эки документ кабыл алынды: Аялдардын абалын жакшыртуу боюнча мамлекеттер ишке ашыруу үчүн конкреттүү максаттарды камтыган Бүткүл дүйнөлүк аракет планы жана аялдардын тең укуктуулугу жана алардын өнүгүү менен тынчтыкка кошкон салымы жөнүндө Мексиканын Декларациясы, анда мамлекеттердин тышкы саясий иш-аракеттери аялдарды кантип таасир эткени талкууланды. Ал ошондой эле жакшыртууларды жана уланып жаткан маселелерди көзөмөлдөө үчүн Аялдардын өнүгүүсү боюнча Эл аралык изилдөө жана окутуу институтун жана өнүктүрүү программаларын каржылоо үчүн Бириккен Улуттар Уюмунун Аялдарды өнүктүрүү фондун түзүүгө алып келди. Бул конференция биринчи жолу ошол эле убакта өтүп жаткан Трибуна жолугушуусу расмий жолугушууга сунуш киргизүүдө ийгиликтүү болду жана бүткүл дүйнөдө аялдардын топторунун түзүлүшү үчүн катализатор болуп калды.
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Аялдар боюнча Бүткүл дүйнөлүк конференция 1970-жылдары Кансыз Согуш маалында болуп өткөн, анда геосаясий конфликт дүйнөнүн ар кайсы аймактарында АКШнын же СССРдин кызыкчылыктарынын негизинде көзөмөлдөнүп, дүйнөнү эки лагерге жана алардын тиешелүү таасир этүү талааларына бөлгөн.[1] Бириккен Улуттар Уюмунун Аялдардын абалы боюнча комиссиясы (CSW) аялдарга карата дискриминацияны жоюу боюнча декларацияны кабыл алуу боюнча көптөн бери иш жүргүзүп келген. 1965-жылга чейин, ал аялдардын адам укуктарын камсыз кылуу үчүн декларацияны кабыл алуу үчүн жетиштүү колдоо чогултулган деп эсептелген. Билим берүү, ишке орноштуруу, мурастоо, жаза реформасы жана башка маселелерди камтыган жоопторду чогултуу менен өкмөт өкүлдөрү, бейөкмөт уюмдардын өкүлдөрү жана БУУнун кызматкерлери, CSW делегаттары декларациянын долбоорун түзө башташты. 1967-жылы 7-ноябрда аялдарга каршы дискриминацияны жоюу боюнча Декларация (CEDAW) Башкы Ассамблея тарабынан кабыл алынган.[2] 1972-жылы Америка Кошмо Штаттарынын Конгресси федералдык каржылоону алган мекеме үчүн билим берүүдөгү дискриминацияны жок кылган IX беренени кабыл алды. Ошол эле жылы, CSW DEDAW юридикалык жактан милдеттүү Конвенцияга айланууну сунуш кылган. Ушул максатта Бириккен Улуттардын Уюму 1975 -жылды Аялдардын эл аралык жылы деп жарыялады жана CSW өтүүнү камсыз кылуу үчүн зарыл болгон «машиналарды» даярдоо боюнча милдеттерди койду. Хелви Сипиля Башкы катчынын социалдык өнүгүү жана гуманитардык маселелер боюнча жардамчысы болуп шайланып, иш-чараларды уюштурууга жооптуу болуп дайындалды. [3] Бул датанын кошумча мааниси конференция Бириккен Улуттар Уюмунун түзүлгөнүнүн отуз жылдыгында өтөөрү болду.[4]
Расмий конференция
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бириккен Улуттар Уюму 1975 -жылды Аялдардын Эл аралык жылы деп белгилегенде, кансыз согуштун карама-каршы тараптарынын делегаттары конференцияга уруксат берүүгө макул болбогондуктан, майрамдардын бир бөлүгү катары эч кандай конференция пландаштырылган эмес.[5] Башында БУУнун Аялдардын статусу боюнча комиссиясынын Румыниянын делегаты тарабынан сунушталган коммунист аялдар долбоорго кошулуп,[6] анын ордуна Бириккен Улуттар Уюмуна эч кандай тиешеси жок Чыгыш Берлинде аялдар конгрессин өткөрүүнү сунуш кылышкан.[5] Каршы катары АКШ эркектер менен аялдардын тең укуктуулугун илгерилетүү үчүн Колумбиянын Богота шаарында гендердик бейтарап конференцияны өткөрүүнү сунуштады, анткени эркектердин катышуусу конференцияны мыйзамдаштырмак.[7] Мехико конференцияны өткөрүүгө макул болгондо, Ирандын принцессасы Ашраф каражат чогулта баштады[5] жана ар бир тарап күн тартибин түзүү үчүн мобилизацияланды. АКШнын позициясы саясий укуктарды жана мыйзамдуу каражаттар аркылуу дискриминацияны жок кылууну жактайт. Советтик лагерь аялдардын табигый мүмкүнчүлүктөрүн тарбиялоочу катары пайдаланып, жакырчылыкты жана адилетсиздикти жараткан зордук-зомбулукту жана теңсиздикти токтотууга мүмкүнчүлүк берүүнү жактаган.[6]
Конференциянын жетекчиси болуп Мексиканын Башкы прокурору Pedro Ojeda Paullada болуп дайындалса дагы, конференциянын көпчүлүгү, 133 делегаттын 113ү аялдар болду.[5]
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Cascio, Paola Lo; Pellegrini, Alberto; Segura i Mas, Antoni (2014). Soldiers, Bombs and Rifles: Military History of the 20th Century. Newcastle upon Tyne, England: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-6968-3.
- ↑ Fraser, Arvonne S. (ноябрь 1999). "Becoming Human: The Origins and Development of Women's Human Rights". Human Rights Quarterly. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 21 (4): 853–906. doi:10.1353/hrq.1999.0050
- ↑ Fraser, 1999, pp. 893–894
- ↑ "Part II: Background of the Conference" Report of the World Conference of the International Women's Year: Mexico City 19 June-2 July 1975. New York City: United Nations. 1976. Зиярат күнү: 01.03.2023.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Friedan, Betty (1998). It Changed My Life: Writings on the Women's Movement. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-46885-6.
- ↑ 6.0 6.1 Ghodsee, Kristen (2010). "Revisiting the United Nations decade for women: Brief reflections on feminism, capitalism and Cold War politics in the early years of the international women's movement" (PDF). Women's Studies International Forum. Amsterdam, the Netherlands: Elsevier. 33: 3–12. doi:10.1016/j.wsif.2009.11.008. ISSN 0277-5395.
- ↑ Teltsch, Kathleen (10 May 1974). "U.N. Wants It to Be More Than a 'Ladies' Meeting". The New York Times. New York City. p. 43.