Кара шакылдак

Кара шакылдак.

Aquila heliaca

Кара шакылдак (лат. Aquila heliaca, (Savigny, 1809): түр Шакылдактар.

Жалпы жана өлкөдө таралышы

Молдавиянын токойлуу талаадан тартып чыгыш Байкалга чейин, Мароккодо, Евразияда. Кыргызстанда негизинен Чүй өрөөнү боюнча жана Ысыккөлдүн аймагында дайыма учурайт.

Саны

Кыргызстан боюнча маалымат жок. 1997-жылы Бишкек шаарынын четиндеги тоо этектеринде келгин мезгилинде бир гана куш катталган.

Жашаган аймактары

Деңиз деңгээлинен 2000 м бийиктиктен өйдө көтөрүлбөйт, адатта өсүмдүктөргө бай тоо этектерине көчүшөт.

Чектөөчү факторлор

Азык-зат базасынын азайышы. Уяларынан балапандарын алып жок кылуу. ЛЭП зымдарына урунуп, өлүмгө дуушар болушу.

Жашоо тиричилиги (жашоо циклдары)

Келгин куш. Жазында мартта учуп келет, сентябрда кайрадан учуп кетет. Уясында 1-3 жумуртка, аны 43 күндө басып чыгарат. Көбүнчө майда кемирүүчүлөр менен азыктанат.

Көбөйтүү (колдо багуу)

Көбөйү мезгили белгисиз. Коргоо үчүн колдонгон чаралар. СССРдин Кызыл китебине киргизилген . 1975-жылы Кыргызстандын территориясына кирүүчү мамлекеттик коргоого алынган жаныбарлардын тизмесине киргизилген, «Жапайы фаунанын жана флоранын жоголуп бара жаткан түрлөрдү соода-сатык кылуу боюнча эларалык конвенциясына» киргизилген .

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

Браконңерлер менен күрөш жүргүзүү. Уяларын таап, аларды коргоо. Колго багып көбөйтүүнүн ыкмаларын иштеп чыгуу. Республиканын территориясында уялоочу жерлерин таап жана анын санын аныктоо. Санын чектөөчү факторлорду аныктап табуу.

Статусу

V категория, Vulnerable, VU, C1. Монотиптүү түр. Саны азайып бара жаткан сейрек кездешчү түр. Кыргызстандын фаунасынын бир уруунун 4 түрдүн бири.

Колдонулган адабияттар

• А. А. Алдашев. Биология терминдеринин жана айбанат аттарынын орусча-кыргызча сөздүгү. - Бишкек, 1998. ISBN 9967-11-027-9
• Биология: Энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. -Б.:2004, ISBN 9967-14-002-4
• Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2