Керем
Керем же Миңкат же Кырккабат (лат. Brassica oleracea, L. 1753) - бардык жерде айдалат. Ак, кызыл, брюссель, савой, түстүү жана кольраби деп бөлүнөт. Керемдин бардык түрлөрүндө суу, кант, белок, клетчатка, минерал туздар жана витаминдер бар[1].
Ак керем
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эрте жетилүүчү сортору (мыкты жана кеңири таралганы – “Грибовский 14”) сепкенден кийин 65-115 күндө жетилет, жаңы кезинде желет, туздаганга жарабайт. Убагаында жетилилүүчү сортору - ( “Славагрибовская 231, ”Белорусская 455”) 115-145 күндө жетилет; жаңы кезинде желет жана туздалат.
Ак керем диеталык касетке мүнөздөп тамактанууда колдонулат. Керем витаминдерге (В1, В2, В3, РР, К) бай өзгөчө С витамини 70 мг %ке жетет. Бышырган кезде керемди кайнап жаткансууга салса, С витамини көпкө сакталат. Ак керемден ар кандай кою, жана суюк тамактар, гарнирлер жасалат. Жаңы жана туздалган керем начинка жана салат жасоодо да керектклет. Кыргызстанда ак керемдин “Июльская”, ”Грибовская 147”, ”Слава1305”, ”Надежда”, “Чуйская” сыяктуу сорттору айдалат.
Кызыл керем
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жалбырактары көгүш кызыл түстө. Кеңири таралган сорттору: ”Каменная головка 447” (себилгенден кийин 133-145 күндө жетилет), боробордук, түндүк жана чыгыш аймактарда айдалат, ”Гако” сорту (155-165) түштүк жана кургакчылык болуучу аймактарда өстүрүлөт. 0 С температурада кызыл керемди бир нече ай бою сактоого болот.
Жаңы кызыл керем 60мг% С витамини болот. Минерал туздары боюнча ак керемге жакын.
Жаңы кезинде маринаддалгандан кийин салат катары, демделгенден кийин сосиска менен гарнир катары берилет.
Брүссел кереми
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Майда баштары жоон сабагындагы жалбырактардын араындагы көңдөйдө болот .”Геркулес” сорту кеңири таралган. Октябрда (Тогуздун айында) жыйналат; сабактары баштары менен бирге, бирок жалбыраксыз сакташ керек; 0 С температурада кыштын жарымына чейин сакталат. Керемдин башка түрлөрүнө караганда брюссель кереминде тез сиңүүчү белок, эле С витамини жана каротин көп. Баштары бүтүн бою керектеле; аларды сабагынан кесип алып, бузулган жалбырактарын алып таштайт, абдан жууп андан кийин керектегенге чейи муздак сууга салып коет, бышырып, май кошуп жейт жана сорпо бышырууга керектелет.
Савой кереми
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бул керемдин жалбырактары бырыш, саргыч-көк түстө, ак керемге караганда жылма тегерек формада болот. Эрте жетилүүчү соттору (“Юбилейная 2170”, ”Венская ранняя 1341”) июльдун (текенин) аягында, ал эми кеч жетилүүчү сорттору (“Вертю 1340”) октябрда (тогуздун айында) (0 С температурада февральга (бирдин айга) чейин сактоого болот) жыйналат. 31-58 мг% С витамини бар. Сорпо бышырылат, гарнир, пирогго начинка жасалат, туздаганга жарабайт.
Түстүү керем
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Керемдин башы жалбырактар менен оролгон, жана жыш жайгашып түйүлө баштаган гүлдөрөн турат ал гүлдөр кыска, жоон бутакта жайгашкан. Тамак үчүн жалбырагынан тазаланган башы гана керетелет. Эрте жетилүүчү – “Гарантия”, ”Мовир 74” убагында жетилүүчү – “Отечественная”; Кеч жетилүүчү “Адлеровская зимняя 679”, “Адлеровская весенняя “ сорттору бар.
Түстү керем тез бузулат 70мг %С витамини эле РР, К, В1, В2, В3, жана каротин бар. Түстүү керем организимге жакшы сиңет, ошондуктан балдардын тамактануу рационуна кошулат. Мууну ооругандарга жакпайт. Түстүү керемдин башында дайыма курт кумурскалар болот, ошондуктан тамак жасардын алдында туздалган иуздак сууга салып 30-40мин коюш керек. Түстүү керемдин даамдуу сорполор жасалат, кургатылган шекерди майга кууруп, керем менен өзүнчө жесе да болот, башка тамактарга гарнир катары да берсе болот.
Кольраби. Шаар же шалгам формасындагы өзөгүнө узун өскөн майда жалбырактары спираль сыяктуу оролгон. Сортуна жараша ар кандай түстөрү болот. Кеңири таралган эрте жетилүүчү сорту – “Вендик ак“. Кольрабиде 50мг% С витамини болот. Сабактын жоон бөлүгү бышырылган, куурулган демделген жана консерваланган түрүндөө желет.