Манкент
| Отурукташкан жай
Манкент
| |||||||||||||||||||||
Манкент (каз. Манкент) — Казакстан Республикасынын Түркстан облусун Сайрам районундагы айыл. 2009-жылдын статистикасы боюнча калктын саны 26 миңге жакын адамды түзгөн. Манкент Сайрам районунун чыгыш тарабында жайгашкан. Ал Шымкент агломерациясынын курамына кирет.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]1999-жылы айылдын калкы 19137 адамды (9622 эркек жана 9515 аял) түзгөн. 2009-жылдагы эл каттоого ылайык, айылда 25058 адам жашаган (12530 эркек жана 12528 аял)[1]. Негизги калкы өзбектер (калкынын 88%тен ашыгы). Ал эми азербайжандар 10% казактар жана башкалар жашайт[2].
Географиясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Манкент Аксуу дарыясынын оң жээгинде жайгашкан. Ирригациялык каналдардын (арыктар) тармагы өнүккөн. Аймактын бир топ бөлүгүн айыл чарба жерлери ээлейт.
Климаты
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Манкенттин климаты мелүүн континенттик, бирок жаан-чачындын көлөмү жапыз жарым чөл жана чөлдүү аймактарга караганда бир топ жогору. Үшүктөр адатта, өтө кыска мөөнөттүү, бирок анык айтканда, кээде температура минус 12 °C жана андан да төмөндөйт, ал эми жайында температура көбүнчө көлөкөдө 35-40 ° Cге чейин жетет. Эң төмөнкү температура минус 29,5 градус (20-декабрь 1930-жыл), эң жогоркусу + 44,5 градус (30-июль 1983-ж.)
Жылдык орточо температура +14,1 °C
Жылдык орточо шамалдын ылдамдыгы 1,7 м/с
Жылдык орточо нымдуулук 57%
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Манкенттин тарыхы Улуу Жибек Жолунун тарыхынан башталат.
Кытайдан батышты көздөй жана кайра артка бараткан соодагерлери бар кербендер бай өсүмдүктөр менен курчалган тунук булак сууларынын жанында токтоп, эс алышкан. Бул жерде саякатчылар жана алардын малдары булактын суусу менен чаңкоосун кандырып, көлөкөдө эс алышкан.
Убакыттын өтүшү менен Кашкардан жана Батыш Кытайдан, Фергана өрөөнүнүн көп бөлүгүнөн башка соодагерлер жана Улуу Жибек Жолу боюнча саякаттап жүргөн башка соодагерлер бул ыңгайлуу жерге отурукташа башташкан. Дыйканчылыкка жакын болгон элдер, эрте жазда дыйканчылык, башкалары мал чарбачылыгы менен алектенишкен. Кең пейилдиктүү көчмөндөргө мол түшүм алышкан. Бул айылга барган сайын көбүрөөк адамдарды барышына шарт түзгөн.
Манкент 10 км алыстыкта жайгашкан орто кылымдагы ири соода шаары болгон Сайрамга (Исфижабга) барчу жолдогу транзиттик пункт болгон. Исфижабдын айланасында топтошкон көптөгөн шаарлар жана чакан конуштар жайгашкан. Бул жөнундө 10-кылымда жашаган Истархи мындай деп жазган: "Анын имараттары ылайдан курулган, базарлары жемиштерге толгон, аларда көптөгөн кол өнөрчүлүк буюмдары жана башка пайдалуу нерселер бар. Манкент, Жумишлагуд, Газгерт, Харлук сыяктуу шаарлары жана айылдары көп" Исфижаб-Сайрамдын айланасындагы шаарлар жана шаарчалар менен бирге аймактагы калк жыш жайгашкан жер болуп саналган[3][4]
1376-1512-жылдары Тимуриддер империясынын курамында болгон. Андан кийин Шайбани хан басып алып, 1598-жылга чейин Бухара хандыгынын курамына кирген. 1598-1784-жылдары Өзбек хандыгынан Казак хандыгына колдон колго өткөн[5] 1809-жылга чейин Ташкен мамлекетинин курамында болгон. 1809-1876-жылдары Манкент Кокан хандыгынын курамында болгон[6]. 1876-1917-жылдары Манкент Россия империясынын курамында болгон. Черняевтын Олия-Ата-Шымкентке биринчи жолу бастырып келгенде Манкентти орус аскерлери басып алган. Аны басып алган отрядга Лерке буйрук берген.
Галерея
[түзөтүү | булагын түзөтүү]-
Сырдария районы. Чашма Боши аймагы Манкент шаары 1865-1872-жж. -
Сырдария районы. Чорбоглик аймагы, Манкент айылы. -
Сырдария районы. Чашма Боши аймагы Манкент шаары 1865 жана 1872 жылдар аралыгында. -
1910-жылда Тахчилык аймагы Манкент айылы
