Ньянколе
Ньянколе | |
Ньянколе айымдары | |
Мамлекеттер жана аймактар | |
---|---|
Бардыгы: 4,3 млн адам | |
Тили | |
Дини |
жергиликтүү салттуу ишенимдери, |
Расалык тиби | |
Кирет |
Ньянко́ле (баньянколе, баньянкоре, нколе, анколе, ньянкоре) — Угандадагы (Эдуард көлүнүн чыгыш жээги) банту эли. Саны 4,3 млн адам.[1].
Ньянколе хима (малчылар) жана иру (дыйкандар) этносоциалдык топторго бөлүнөт.
Тил
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эне тили — руньянкоре, банту уясына кирет.
Жазуусу латын алфавиттин негизинде.
Руньянкоре башталгыч мектепте окутулат. Ал тилде радио уктурууларды жана мезгилдүү басылмаларды чыгарат.
Ошондой эле англис тили колдонулат.
Дин
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Ньянколе жергиликтүү салттуу ишенимдерди карманышат.
Ата-бабалар жана жаратылыш рухтарынын культу, пандемониум.
Христиандар (англикандар жана католиктер) да бар.
Чарбалык иштер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Негизги салттуу кесиптер — кол менен иштетилген жер чарбасы (таруу, батат, банан, тамеки, кофе, чай), жайыт малчылык (зебу, кой, эчки) жана аңчылык.
Мурда бир гана хима тобу мал кармай алган.
Кол өнөрчүлүк
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- үй буюмдарын жана килемчелерди токуу;
- темир устачылык;
- карапачылык.
Кийим
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Териден жана булгаарыдан жасалган, көптөгөн жасалгалар менен жасалган, бир ийинге кийилген салттуу кийим.
Тамак-аш
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Тамак-аш негизинен өсүмдүк жана сүт азыктарынан турат.
Турак жай
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Крааль типтеги конуштар. Чакан үй-бүлөнүн турак-жайы туулга сымал, каркастын үстүндө, боо чөптөн токулган чатыры бар.
Коом
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Салттуу коомдук уюм көп балалуу үй-бүлөлөрдөн (оруганда) жана айыл жамааттарынан, аталык уруулук топтордон (экыйка) жана эки тараптуу туугандардан (обузаре) турат. Патрилокалдык нике. Көп аялдуулук практикаланат. Христиандашкан калкта — моногамия[2].
Маданият
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Элдик оозеки чыгармачылыкка жомоктор, эпикалык жомоктор жана тарыхый уламыштар кирет.
Жылдын негизги майрамы (Окийра омвака) таруу жыйымына карата уюштурулат.
Негизги музыкалдык аспаптар – урма (барабандар, ксилофондор) жана үйлөмө аспаптар.
Тарых
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Ньянколе банту жана нилот элин аралаштыруу натыйжасында пайда болгон.
XVI кылымда дыйканчылык менен жайытчылык маданияттардын кесилишинде жогорку башкаруучу (омугабе) башында турган алгачкы мамлекеттик бирикме Нкоре (Анколе) пайда болгон.
1901-жылы британ колониялык протектораты астында Анколе округу "королдук" статусу менен түзүлгөн.
Ньянколе эркектери чебер мергенчилер жана жоокерлер болгон.
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Тышкы шилтемелер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- https://bigenc.ru/ethnology/text/2281512 Archived 2022-09-20 at the Wayback Machine