Оролгон соссюрея
Оролгон соссюрея (лат. Saussurea involucrata, (Kar.et Kir.) Sch. Bip) - Бийиктиги 15–35 см ге чейин жеткен, көп жылдык, сабаксыз же жөнөкөй сабактуу, кыймасынан ылдый түшкөн жалбырактуу өсүмдүк. Жалбырагынын узундугу 14 см, туурасы 3 см. Жан тамырындагы жана сабактагы жалбырактары узунча жазы ланцеттей, жазыланган ак кабыктуу жалбырак саптуу. Жалбырагы түкчөлөр менен капталган. Гүлдөрү түтүк сымалдуу, киргилт-кызыл-көк түстө келип, себет топ гүлүнө чогулуп (20 даанага чейин) нык калканчага топтолгон жана 2 катарлуу ири гүл жан жалбырактары менен курчалып турат. Гүл жан жалбырактары ачык, 13-17 санда, эки катар, ийилген, гүл тобу менен чогуу диаметри 21 (26) см ге чейин, жылаңач, жээктери тишчелүү. Урукчалары күрөң, кош көкүлдүү.
Биологиялык өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Июнң-июлң айларында гүлдөп, августта мөмө байлайт.Уругу менен көбөйөт.
Жалпы жана өлкөдө таралышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Республиканын чегинен тышкары Казакстанда (Түндүк Тянңшанң жана Жунгар Алатоосу), Россияда (Чыгыш Сибирде); Кыргызстанда – Күңгөй Алатоо (Чоңаксуу ашуусу), Тескей Алатоо (Торпу, Чоңашуу ж.б. ашуулары), Акшыйрак (Петров мөңгүсү), Сарыжаз, Эңгилчек жана Койлуу сууларынын бассейнинин жогорку нугу.
Өсүү шарттары
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эшилме шагыл-таштуу бийик тоо беттеринде, морендерде, алңпы жана нивалдык алкактарда.
Саны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жаратылышта өтө чектелген.
Чектөөчү факторлор
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жайкысын малды чексиз санда жайып, уюштурулбаган, баш-аламан туризм.
Өстүрүү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эч кандай маалымат жок.
Уюштурулган коргоо аракеттери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) киргизилген.
Коргоо үчүн зарыл аракеттер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Түр өскөн популяцияларынын аймактарын коргоо; жыш жана максималдуу кездешкен жерлерде ботаникалык заказниктерди уюштуруу.
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]V U . Сейрек кездешкен түр. Кыргызстанда ареалынын чегинде бул түр аз санда, белгилүү гана аймактарда кездешкендиктен, тез аранын ичинде таптакыр жок болуп кетиши мүмкүн.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Биология: Энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. -Б.:2004, ISBN 9967-14-002-4
- Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2