Тинчлик
| Отурукташкан жай
Тинчлик
өзб. Tinchlik
| ||||||||||||
Тинчлик (өзб. Tinchlik / Тинчлик) — Өзбекстандын Фергана облусунун Алты-Арык түмөнүндөгү шаары.
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]19-кылымда орус генералы жана мамлекеттик ишмер Петр Ванновскийдин урматына аталган Ванновский айылы 1941-жылы шаардык айыл статусун алган.
1963-жылы атактуу өзбек акынынын урматына Хамза Хакимзаде атындагы айыл деп аталып калган. 1974-жылдан Хамза шаары. 2012-жылдан бери — Тинчлик.
Шаарды 2 бөлүккө бөлүп турган Улуу Фергана каналы агат. Канал 1939-1940-жылдары курулуп, андан кийин шаарды суу менен камсыздоо жана чарбалык жерлерди сугаруу жакшырган.
Бул жергиликтуу калкты жергиликтуу жашылча-жемиш менен камсыз кылууну жакшыртууга мүмкүндүк берди. Жүзүмдүн ар кандай сорттору шаар ичинде жана шаар четинде активдүү өстүрүлөт.
Тинчлик аймактагы жүзүм жана мөмө-жемиш экспорттоочуларынын бири катары белгилүү. Түшүмдүн көлөмү ушунчалык чоң болгондуктан, шаарда жүзүм сактоо үчүн чоң муздаткыч курулган[1].
Географиясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Баргана шаарынан 25 км батыш тарапта жайгашкан. Шаарда Тинчлик (мурдагы Алты-Арык, Ванновская) темир жол бекети (Кокон – Маргалаң линиясында)[2] бар.
Өнөр жайы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Тинчлик — Алтыарык районунун өнөр жай борбору. Мунай сактагычтар, элеваторлор, минералдык сууларды куюучу жайлар бар. Шаарда жеңил өнөр жай ишканалары жайгашкан.
Ванновский мунайыны кайра иштетүүчү заводдун (ВНПЗ) курулушу 1904-жылы темир жол инженери А. Н. Ковалевский. Завод 1906-жылы пайдаланууга берилген.
1885-жылы Д. П. Петров Чимион мунай кенин ачкан, анда Түркстан аймагында биринчи нефть кени түзүлгөн. 1907-жылы мунай иштетүүчү заводду Нобель бир туугандар өнөктөштүгү сатып алып, заводду этап-этабы менен реконструкциялоону баштаган. 1908-жылы Чимион — Ванновская мунай проводу ишке киргизилип, заводду кеп жылдар бою сырьё менен камсыз кылып турду. Танк паркы курулган.
Кеңеш мезгилинде айылда иштеп жаткан Ванновский атындагы ири нефтини кайра иштетүүчү заводу (ВНПЗ) шаарды түзүүчү ишкана болгон. Кийинчерээк ал ANPZ (Алты-Арык мунайыны кайра иштетүүчү завод) деп аталып, учурда Фергана мунайыны кайра иштетүүчү заводдун бир бөлүмү болуп саналат[3].
Бул отун-май ишканасынын 2016-жылга жалпы жылдык кайра иштетүү кубаттуулугу болжол менен 3,2 млн тонна мунайзатты түзөт[4]. Заводдун мунай сактоочу жайлары, буулоочу станция жана цистерналарды даярдоо жана нефть азык-түлүгүн ташуу учун темир жол бекети бар.
Инфратүзүмү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Завод айылдын инфраструктурасын өнүктүрүүгө салым кошкон, анда поликлиника, чоңдорду жана балдарды ооруканага жаткыруу бөлүмдөрү бар оорукана, бала бакчалар жана яслилер, 2 мектеп (мамлекеттик жана орус), китепкана, клуб, өзүнүн футбол командасы бар стадион, ВНПЗ-дагы чеберканаларды төйлөө үчүн адистерди даярдоочу техникум.
Постсоветтик мезгилде шаардын инфратүзүмүнүн көпчүлүк бөлүгү сакталып, өнүккөн. Тинчликта таланттуу балдар үчүн гимназия, маданият үйү жана көз оорулары менен жабыркаган балдар дарылануучу көп функционалдуу оорукана ачылды.
Шаардын бардык көчөлөрүнө асфальт төшөлүп, райондук жана областтык борборлор менен автобустар үзгүлтүксүз каттайт.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]| 1959[5] | 1970[6] | 1979[7] | 1989[8] | 2005 | 2017[9] |
|---|---|---|---|---|---|
| 4808 | 5879 | 9766 | 10 644 | 12 928 | 13 470 |
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Алтыарыкский район - Узбекистан - Ферганская область(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). tochka-na-karte.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Тинчлик, город - Узбекистан - Ферганская область - Алтыарыкский район(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). tochka-na-karte.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Ферганский НПЗ(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 2 -февраль (бирдин айы) 2017. Түп булактан архивделген күнү 19 -февраль (бирдин айы) 2017.
- ↑ Ибрагимов: Нынешняя ситуация и дальнейшая судьба нефтегазового сектора Узбекистана — cabar.asia(жеткиликсиз шилтеме)
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). www.demoscope.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). www.demoscope.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). www.demoscope.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). www.demoscope.ru. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.
- ↑ Population Uzbekistan Tinchlik - Поиск в Google. www.google.com.br. Текшерилген күнү 4 -ноябрь (жетинин айы) 2019.