Торо (эл)
Торо (Abatooro (Абатооро), [aβatóːɾo]) —
Уганданын батышында (көлдөр аралык аймакта) жашаган банту эли.
Саны 900 миң адам.
| Торо | |
 Торо үйү | |
| Мамлекеттер жана аймактар | |
|---|---|
|
Бардыгы: 900 миң адам (2010) | |
| Тили |
руторо |
| Расалык тиби | |
| Кирет | |
Тил
Эне тили — руторо, банту уясына кирет. Ньоро тилине жакын. Жазуусу латын алфавиттин (19-кылымдын аягынан бери) негизинде.
Дин
Көпчүлүк христиандар.
Жергиликтүү салттуу ишенимдер (рухтардын жана легендарлуу
бачведузи-падышалардын культу) да сакталууда.
Чарбалык иштер
Негизги салттуу кесиптери малчылык жана дыйканчылык (таруу, жүгөрү, буурчак өсүмдүктөр, банан).
Кол өнөрчүлүк
Керамикадан бай кооздолгон идиштерди жасоо жана килемдерди токуу.
Тамак-аш
Негизги өсүмдүк азыктары: таруу ун, жүгөрү, буурчак, маниок, жер жаңгак.
Кийим
Өсүмдүк буласынан (луба) же булгаарыдан жасалган жамынгыч. Ал ийинге ыргытылат же белге оролот. Жасалгалар аз колдонулат.
Мурун алдыңкы 6 тишти алып, чачтарын кырып салышчуу.
Турак жай
Торо таякчалуу, чатыры чөптүү, дубалдары өрүлгөн тегерек алачыктарда жашашат.
Коом
Негизги социалдык-экономикалык бирдик — үй-бүлө. Уруу жамааты барган сайын коңшулаш болуп баратат. Коомдун ичинде хима малчыларына жана иру дыйкандарына касталык бөлүнүштөр сакталып калган. Полигиния практикаланат.
Тарых
II миң жылдыктын башында банту дыйкандары Уганданын аймагында жашашкан. Аларда өзүнүн алгачкы мамлекеттик түзүлүшү болгон. Ал жерге нилоттук малчылар ушул мезгилге чейин көчүп келишкен. Андан кийин феодалдык өзгөчөлүктөргө ээ болгон бир нече мамлекеттик түзүлүштөр түзүлгөн. Торо уруулары бул түзүлүштөрдүн бирине — Буньорого кирген.
Нилот малчылардын (хима) тукумдары жана дыйкандар (иру) эмгек касталарын түзүшкөн. Жогорку кастага малчылар (хима), төмөнкү каста дыйкандар (иру) кирген. Дыйкандардын (иру) курал алып жүрүүгө, аскер бөлүктөрүнө кошулууга, чарбада мал кармоого, ошондой эле жогорку каста менен никелешүүгө тыюу салынган.
1820—1830-жылдары күрөштүн натыйжасында торо уруулары өз алдынча Торо падышалыкка бөлүнүп, кийин кайра Буньорого кошулган.
1900-жылы Торо падышалыктын жерлери Улуу Британиянын Уганда протекторатынын курамына кирген.
1993-жылы Уганда өкмөтү калыбына келтирилген
маданий автономиянын алкагында Торо падышалыгынын статусу.