Перхат Турсун
| Перхат Турсун | |
| уйгурча: پەرھات تۇرسۇن | |
| Туулган датасы: |
1969-жылды үчтүн айында |
|---|---|
| Туулган жери: | |
Перхат Турсун (уйг. پەرھات تۇرسۇن) (1969-жылы үчтүн айында (январ) — уйгур жазуучу жана акын. 2018-жылдын январь айында ал Үрүмчүдөн Кытай бийлиги тарабынан кармалып, кийин 16 жылга кесилгендиги тууралуу маалымат чыккан.
Өмүр баяны
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Перхат 1969-жылы Артыш, Шинжаңда туулган.[1] Орто мектепте окуп жүргөндө ырлар жаза баштаган, кийинчерээк прозага өткөн.[2] Ал Бээжиндеги Минзу университетинде мамлекеттик стипендия менен окуган, ал жерде башка тилдерден которулган жазуучулар жана философтор, анын ичинде Уилям Фолкнер жана Артур Шопенгауэр сыяктуу жазуучулардын чыгармаларын окуу үчүн кытайча үйрөнгөн.[1] Анын чыгармачылыгына Руми жана Франц Кафка сыяктуу жазуучулар да таасир эткен.[3] Бул убакта анын ырлар жана кыска аңгемелери заманбап стилде талаштуу темаларды камтыган.[1] Ал 1989-жылы бүтүрүп, кайрадан Үрүмчүгө кайтып барган.
Үйүнө кайтып келгенден кийин Перхат Шинжаң Элдик Өнөр Борборунда изилдөөчү болуп иштеген.[2] Анын 1998-жылы чыккан «Махабат лирикалардан жүз тамчы» аттуу ырлар жыйнагы жакшы кабыл алынган, ал эми ошол эле жылы жарык көргөн «Машаяк чөлү» аттуу повесттар жыйнагы өзгөчө темалар жана сүрөттөмөлөр, анын ичинде ачык жыныстык мазмуну менен талаш-тартыштарды жараткан.[2] 1999-жылы ал «Өзүн өлтүрүү өнөрү» аттуу узун романды жарыялап, ал уйгур тилинде эң көп талааланган романдардын бири болгон.[2] Шинжаңдагы уйгур динчилары бул китепти бидат деп атап, китеп өрттөө жана Перхатка өлүм коркунучун тийгизген.[1] Шинжаңдагы мамлекеттик басмаканалар бул талашка байланыштуу кийинки 16 жылда Перхаттын бир да чыгармасын басып чыгарган эмес.[1]
Перхат 2018-жылдын үчтүн айында жоголгон, андан кийинки айда анын 16 жылга түрмөгө кесилгендиги тууралуу маалымат чыккан.[4][5][3][6][7] Анын камалышынын себептери белгисиз, бирок кээ бирлеринин айтымында, бул уйгур тилин урматтоону Кытай өкмөтүнөн сураган өткөрмө катка кол койгону себеп болушу мүмкүн.[8] Перхат жоголгон учурда беш бүтө элек романында иштеп жаткан.[5]
Жарык көргөн китептери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Махабат лирикалардан жүз тамчы (1998)
- Машаяк чөлү (Мeсих чөлү) (1998)
- Өзүн өлтүрүү өнөрү (Өлүвилиш сенити) (роман) (1999)
Англисче котормолору:
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Эки Ыр: 'Таңкы сезим' жана 'Элегия'," Жошуа Л. Фриман тарабынан которулган (2011)
- Аңгыра көчөлөр: Шинжаңдан роман, Даррен Байлер жана Аноним тарабынан которулган (2022)
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Meet China's Salman Rushdie. Foreign Policy (1.10.2015).
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Uyghur Poetry in Translation: Perhat Tursun's "Elegy". Fairbank Center Blog (7.9.2018).
- ↑ 3.0 3.1 The novelist now locked away in Xinjiang's security state. Axios (May 18, 2021).
- ↑ Perhat Tursun.
- ↑ 5.0 5.1 The disappearance of Perhat Tursun, one of the Uyghur world's greatest authors. SupChina (February 5, 2020).
- ↑ May, Tiffany. A Uyghur Author and Translator Were Detained. Now, Their Novel Speaks For Them. (en-US), The New York Times (14 -сентябрь (аяк оона) 2022).
- ↑ For the first time, a Uyghur novel is translated into English, The Economist.
- ↑ The danger of teaching Uyghur language (en-en) (18 -ноябрь (жетинин айы) 2019).