Суматра пили
| Суматра пили | |
| |
| Коргоо абалы | |
|---|---|
| Илимий классификация | |
| дүйнөсү: | Айбанаттар |
| тукуму: | Пилдер |
| Tribe: | Elephas |
| Subtribe: | Elephas maximus |
| Биноминалдык аталышы | |
| Elephas maximus sumatranus | |
Суматра пили (Elephas maximus sumatranus) — Азия пилинин таанылган үч түрчөсүнүн бири болуп саналат жана Индонезиянын Суматра аралында жашашат. 2011-жылдан бери Суматра пили Табиятты коргоонун бүткүл дүйнөлүк союзунун (IUCN) тизмесине киргизилген, анткени анын популяциясы акыркы үч муундун ичинде (75 жыл) жок дегенде 80%га кыскарган. Түрлөр үчүн эң олуттуу коркунучтар жашоо чөйрөсүнүн бузулушу жана жашоо чөйрөсүнүн бөлүнүшү болуп саналат жана Суматра пилинин табигый жашоо чөйрөсүнүн 69%ы акыркы 25 жылда жок болгон. Калган токой 250 км²ден аз блоктордо жайгашкан жана пилдин дени сак популяциясын камсыз кылуу үчүн жетиштүү эмес[1].
Өзгөчөлүктөрү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Жалпысынан алганда, Азия пилдери африка пилдеринен кичине. Алардын тумшугунун учунда бир манжа сымал узартуу бар. Алардын аркалары томпок жана жалпак. Ургаачылары эркектерге караганда кичине же кыска же узун тиштери жок[2].
Сейлан пили далысынын бийиктиги 2-3,2 м, салмагы 2000ден 4000 килограммга чейин. Кабырга сөөктөрүнүн саны 20 жуп. Алардын териси максимус жана индикус түрчөсүнө караганда жеңилирээк, пигменттүү эмес тактар сейрек кездешет[3].
Таркалышы жана жашоо чөйрөсү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Суматра пили бир кездерде аралда кеңири таралган жана пилдин эң көп популяциясы деп эсептелген Риауда 1980-жылдары 1600 пил болгон деп болжолдонууда[1]. 1985-жылдагы каттоого ылайык, Суматранын сегиз провинциясындагы 44 жерде 2800дөн 4800гө чейин пил бар болгондугу айтылган. Бул каттоодо 2002-жылы Лампунгдагы он эки жашоо жердин үчөө гана корголгондугу байкалган. Алардын ичинен Букит Барисан Селатан улуттук паркында 498 пил жана Уэй Камбас улуттук паркында 180 пил болгон. Гунунг-Риндинган-Вэй-Вэйядагы үчүнчү популяция узак мөөнөттүү келечекте ден соолугун сактоо үчүн жетиштүү эмес экени белгилүү болду[4].
2008-жылга карата 1985-жылы аныкталган 44 аймактын 23үндө пилдер толугу менен жок болгону байкалган. Батыш Суматрада жок болуп кеткен пилдер Түндүк Суматрадан да жок болуп кетиши ыктымал. Риауда 9 гана аймакта 350гө жакын пил аман калган[1].
Коркунучтар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Суматра пилинин популяциясы токойлорду турак-жай жана айыл чарба аймактарына айландыруу менен жок кылынгандыктан адамзат тарабынан олуттуу кыйынчылыктарга дуушар болду. Натыйжада жаратылышта жашаган көптөгөн пилдер өлтүрүлгөн же туткунга алынган. Ошонун менен бирге, пилдин тишин сатуу үчүн мыйзамсыз өлтүрүлгөн. 1985-жылдан 2007-жылга чейин Суматра пилинин популяциясынын 50%ы өлгөн[1]. 1980-жылдан 2005-жылга чейин, бир эле Суматра пили жашоо жеринин 69% жоготкон. Бүгүнкү күндө жашоо чөйрөсүн жоготуу көзөмөлсүз уланууда. Ушул себептен улам Риау жана Лампунгта пилдердин популяциясынын жок болушунун түздөн-түз далилдери бар[4].
Эскертүүлөр
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Elephas maximus ssp. sumatranus. IUCN Red List of Threatened Species version 2012.2.
- ↑ Shoshani, J., Eisenberg, J.F. (1982) Elephas maximus . Түп булактан архивделген күнү 30 -август (баш оона) 2006.. Mammalian Species 182: 1–8
- ↑ Shoshani, J. (2006) Taxonomy, Classification, and Evolution of Elephants . Түп булактан архивделген күнү 4 -декабрь (бештин айы) 2013. In: Fowler, M. E., Mikota, S. K. (eds.) Biology, medicine, and surgery of elephants. Wiley-Blackwell. ISBN 0813806763. S. 3–14
- ↑ 4.0 4.1 Hedges, S., Tyson, M. J., Sitompul, A. F., Kinnaird, M. F., Gunaryadi, D., Aslan. (2005). Distribution, status, and conservation needs of Asian elephants (Elephas maximus) in Lampung Province, Sumatra, Indonesia(жеткиликсиз шилтеме) Biological Conservation 124: 35–48.