Гереро тили
Гере́ро (очигереро) — гереро элинин эне тили. Сүйлөгөндөрдүн саны 150 миң адам (1999).
| Расмий аталышы: |
Otsiherero |
|---|---|
| Өлкөлөр: | |
| Колдонгондордун жалпы саны: |
150 миң |
| Классификациясы | |
| Түрмөгү: | |
| |
| Жазылышы: | |
| Тилдер коду | |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
— |
| ISO 639-3: |
— |
Гереро банту тилдеринин бири болуп саналат.
М. Гасри классификациясы боюнча R.31 индексине ээ.
Бир катар аймактык диалектилерге бөлүнөт (Намибиядагы Каоколенд жана Мбандеру райондору, Ботсванадагы Махалапье).
Фонетикалык өзгөчөлүктөрү: ачык муун, кыска жана созулган үнсүздөр, үнсүз жана үндүү тиш аралык үнсүздөр (фрикатив, плозив, мурун), үндүү жана үнсүз тыбыштардын гармониясы. Басымдар квантитативтүү, байланышкан (акыркы муунда). Гереро – тоналдык тил (3 тон).
Грамматикалык түзүлүштүн аныктоочу өзгөчөлүгү — макулдашкан класстар системасынын болушу (19 класс, анын ичинен үчөөсү локативдик макулдашуу толук модели менен). Номиналдык көрсөткүчтөр-префикстер эки татаал формага ээ баштапкы үндүү /o/ менен (5-класстагы е- префиксин кошпогондо).
Этиш үндүү /а/ менен аяктап, 7 туунду суффикстик формаларды (апликативдик, себепчи, пассивдүү, реципрок жана башка) түзө алат. Этиш алдыңкы муундагы үндүү тыбыштын таасири астында акыркы -а дын прогрессивдүү ассимиляцияланышы менен мүнөздөлөт. Көрсөтмө ат атоочтор жакындык жана алыстык боюнча 4 даражага ээ.
Сөз тартиби «субъект + предикат + объект» болуп саналат.
Префикстердин жана суффикстердин жардамы менен сөз түзүү жана сөз жасоо кеңири чагылдырылган. Лексикасы нама, африкаанс, англис жана немис тилдеринен алынган сөздөр менен камтыйт. Гереро тили жигердүү жаңы терминология менен толукталууда.
Алгачкы жазуу тили; жазуусу 20-кылымдын башында латын алфавитинин негизинде түзүлгөн. Гереро тилиндеги биринчи жазма эмгек миссионер Готтлиб Вихе (1839-1901) тарабынан Библиянын котормосу болгон.