Мазмунга өтүү

Өзбекстан Профессионал футбол лигасы

Википедия дан
Өзбекстан Профессионал футбол лигасы

Өзбекстан профессионал футбол лигасы, кыскача ӨзПФЛ (өзб. Oʻzbekiston Professional futbol ligasi, OʻzPFL) – Өзбекстандын аймагындагы футбол командаларынын ортосунда профессионалдык футбол мелдештерин өткөрүүнү координациялоочу уюм. 2008-жылы Азия футбол конфедерациясынын сунушу менен Өзбекстандын футбол федерациясынан өзүнчө уюм катары бөлүнгөн.

Супер Лига, Про Лига, Биринчи Лига, Футзал Жогорку Лига жана Биринчи Лига, Өзбекстан Кубогу, Лига Кубогу, Өзбекстан Суперкубогу, Өзбекстан U-19 жана Өзбекстан U-21 чемпионаттары жана башка ушул сыяктуу профессионалдык футбол мелдештери. Бул футбол клубдарынын ортосунда мелдештерди уюштуруп, өткөрүүчү, алардын спорттук жана уюштуруу-башкаруу иштерине, өз ара мамилелерине багыт берүүчү уюм.

Лицензиялоо жагынан Азиядагы алдыңкы лигалардын бири болуп эсептелет.

2024-жылдын мартына карата Өзбекстандагы беш компания лиганын расмий демөөрчүсү.

Тарых

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1992-жылы Өзбекстандын Футбол федерациясынын уюштуруу түзүмүнө кирген жана Өзбекстанда профессионалдык футбол мелдештерин уюштурууга жооптуу бөлүм болгон. 2008-жылдын башында Азия футбол конфедерациясы Өзбекстандын футбол федерациясына Профессионалдык футбол лигасын өзүнчө уюм катары бөлүп алууну сунуштаган. Ал 2008-жылдын 20-июнунда Өзбекстандын футбол ассоциациясынын жана футболдук клубдарынын жалпы чогулушунда түзүлүп, Өзбекстан Республикасынын Юстиция министрлиги тарабынан 2-июлда каттоодон өткөн[1].

Ал 2023-жылдын 10-январында Профессионалдык Футбол Лигаларынын Дүйнөлүк Ассоциациясына мүчө болгон[2][3].

2008-2018-жылдары жаштар арасында футбол боюнча Өзбекстан чемпионатын өткөргөн. 2019-жылдан 2023-жылга чейин ал кыз-келиндер арасындагы футбол боюнча мелдештердин (Жогорку Лига, Биринчи Лига, Кубок, Суперкубок) жана 2017-2025- жылдары футзал боюнча (Жогорку Лига, Кубок жана башкалар) өткөрүлүшүн көзөмөлдөгөн[4].

Максаты жана милдеттери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Өзбекстан Профессионал футбол лигасынын негизги максаты Өзбекстан Республикасынын футбол командалары арасында тиешелүү түрдө Суперлига, Про-Лига, Биринчи Лига, Футзал боюнча Жогорку Лига жана Биринчи Лига, Өзбекстан Кубогу, Лига Кубогу, Суперкубокту уюштуруу болуп саналат. Өзбекстандын, Өзбекстандын бардык жаш категориялары жана башка ушул сыяктуу профессионалдык футбол боюнча мелдештерди өткөрүү, футбол клубдарынын ортосунда мелдештерди уюштуруу жана өткөрүү, алардын спорттук, уюштуруу-башкаруу иштерине жана өз ара мамилелерине жетекчилик кылуудан турат[5].

Ай сайын эксперттик добуш берүү аркылуу Өзбекстандын Суперлигасынын мыкты оюнчуларын, мыкты калыстарын жана эң мыкты голдорун аныктап, жеңүүчүлөрдү сыйлап турат[6]. Жылдын аягында Өзбекстандын футбол ассоциациясы менен бирге сыйлык тапшыруу аземин өткөрөт[7][8].

Лидерлер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Фарход Магометов 2008-2017-жылдары уюмдун биринчи жетекчиси болуп иштеген[9][10]. 2017-жылдын сентябрынан 2019-жылга чейин уюмду Амон Гафуров жетектеген[11]. Кийинчерээк 2019-2020-жылдары уюмду Даврон Шокурбанов жетектеген[12]. Уюмдун башкы директору болуп 2020-жылдан 2022-жылга чейин убактылуу башкы директор болуп иштеген Дёр Имомхожаев 2022-жылы дайындалган[13].

аты дайындалды Чыгарылды
Фарход Абдуалиевич Магометов 09/04/2008 09/04/2017
Аман Файзуллаевич Гафуров 09/04/2017 17.06.2019
Даврон Гайратович Шакурбанов 17.06.2019 26.05.2020
Диёр Аброрович Имамходжаев 26.05.2020 баштап күнгө чейин

Аткаруучу комитет

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Диёр Имамхожаев, башкы директор[14].

Одил Ахмедов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, Өзбекстандын футбол ассоциациясынын вице-президенти.

Толабек Акрамов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, «Локомотив-Ташкент» футбол клубунун президенти.

Бахадир Мирзаев, Аткаруу комитетинин мүчөсү, AGMK футбол клубунун башкы директору.

Алишер Юсупов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, “Насаф” футболдук клубунун менеджери.

Ойбекхан Ибрагимханов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, Өзбекстан Профессионал Футбол Лигасынын юридик консультанты.

ӨзПФЛнын жетекчилиги астындагы мелдештер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Футбол боюнча Өзбекстандын чемпионаты

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кока-Кола Супер Лигасы — Өзбекстандын футболдук мелдештер системасындагы жогорку дивизион, ага профессионал футбол клубдары катышат. Ал 1992-жылы Оли Лига деген ат менен негизделген. Жалпысынан 14 команда катышат. Чемпионат март-ноябрь айларында өтүп, ар бир команда 26 беттеш өткөрөт. 2018-жылга чейин мелдеш расмий түрдө Олий лига деп аталып келген[15]. 2019-жылдан баштап титулдук демөөрчү алгач Pepsi Super League, андан кийин 2020-жылдан баштап Кока-Кола Супер Лигасы деп аталат. Өзбекстандын чемпионаттарынын тарыхында жалпысынан 41 клуб катышып, алардын ичинен 7 гана клуб чемпиондук подиумга чыккан: «Пахтакор» - 14 жолу, «Нефтчи» - 5 жолу, «Бунёдкор» - 5 жолу, «Локомотив» - 3 жолу, "Дослик" - 2 жолу, МХСК - 1 жолу, "Навбахор" - 1 жолу. Ар кайсы жылдары Өзбекстандын чемпионатында командалардын саны ар кандай болгон. Алгачкы жылдары чемпионатка 16 команда катышса, кийин ар кайсы жылдарда командалардын саны 14, 18 жана 20 болгон. 2018-жылы чемпионаттын командаларынын саны бир жолу 12 болгон. 2025-жылдан баштап ага 16 команда катышат[16].

Өзбекстан кубогу

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Өзбекстан Кубогунун логотиби

Бул Өзбекстандын Профессионал футбол лигасы тарабынан уюштурулган улуттук футбол кубогу. Өзбекстан кубогу үчүн мелдештер 1992-жылдан бери уюштурулуп келет. Мелдештин биринчи жеңүүчүсү Намангандын Навбахор клубу. Өзбекстан кубогунун жеңүүчүлөрү АФКнын Чемпиондор Лигасына катышуу укугуна ээ болушат[17].

«Пахтакор» футболдук клубу Өзбекстан Кубогундагы жеңиштердин саны боюнча рекордсмен (13 жолу) эсептелет. "Бунёдкор" жана "Насаф Карши" клубдары 4 жолудан, "Навбахор Наманган" жана "Локомотив Ташкент" 3 жолудан, "Нефтчи Фаргона" 2ден, "АГМК", "Андижан" жана "Дустлик Ташкент" клубдары - 1 жолу ар бир[18][19].

Өзбекстандын Суперкубогу

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Өзбекстан Суперкубогу 2019

Өзбекстанда жыл сайын сезон алдында бир матчтан турган футбол мелдеши башталат. Ага мурунку сезондогу Өзбекстан лигасынын жана Өзбекстан кубогунун жеңүүчүлөрү ат салышат[20].

Лига Кубогу

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Өзбекстандын Лига Кубогу — эркектер арасында жыл сайын өтүүчү футбол мелдеши. Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасы менен Өзбекстандын футбол ассоциациясы тарабынан 2010-жылдан бери өткөрүлүп келе жаткан мелдеш 2016-2018-жылдары өткөрүлгөн эмес. Өзбекстан Лига Кубогу биринчи жолу 2019-жылы уюштурулган. Ага негизинен өзбек клубдары, ошондой эле Өзбекстандын футбол федерациясынын чакыруусу менен Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан жана Казакстандын футбол клубдары катышат. Мелдештин биринчи жеңүүчүсү Ташкенттин «Пахтакор» командасы[21][22].

Про лига

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

2017-жылдын 21-ноябрында ПФЛ жетекчилигинин чечими менен Өзбекстандын Биринчи Лигасы расмий түрдө 2018-жылкы сезондон баштап Өзбекстандын Про-Лигасы болуп өзгөртүлгөн. Лига 18ден 16 командага кыскарган[23].

Биринчи лига

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Ал 2010-жылдан бери иштейт. 2010-жылдагы сезондон баштап биринчи лигадагы мелдештер эки аймакка бөлүндү: чыгыш аймак жана батыш аймак. Чыгыш чөлкөмүнүн командалары Андижан, Наманган, Фергана жана Ташкент облусунун футбол клубдарынан түзүлгөн. Батыш аймагынын командалары Сырдарыя, Жиззак, Навои, Самарканд, Кашкадарыя, Сурхандарья, Бухара, Хорезм облустарынын жана Каракалпакстан Республикасынын футбол клубдарынан куралган. Ар бир аймактагы катышуучу командалардын саны: 14.

Озбекстандын Биринчи Лигасы мурда футбол системасы боюнча экинчи даражадагы мелдеш болуп келген. 2018-жылы Про-Лига түзүлгөндөн кийин, Биринчи Лига 2020-жылдан баштап кайра уюштурулуп, азыр өлкөдөгү үчүнчү деңгээлдеги мелдеш болуп калды[24].

Чемпионат U-21

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Өзбекстандын футбол системасы боюнча Суперлига командаларынын жаштар командалары ойногон мелдеш. ӨзПФЛнын жобосуна ылайык, ага 21 жаштан кичүү футболчулар катышат. U-21 чемпионатынын матчтары негизги командалардын беттешинен бир күндөн кийин өткөрүлөт[25][26].

Чемпионат U-19

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

19 жашка чейинки жаштар курама командасы футбол боюнча жаштар арасындагы Дүйнө чемпиондугунда (U-20), 19 жашка чейинки (U-19) Азия чемпионатында жана башка турнирлерде Өзбекстандын намысын коргойт. Супер Лига жана Про Лига клубдарынын 19 жашка чейинки командаларынын ортосундагы мелдеш. U-19 чемпионаты 2021-жылы негизделген. Анда эки жогорку дивизиондун бардык клубдары окуучулары менен жеңиш үчүн күрөшөт. Супер Лига жана Про Лига клубдарынын 19 жашка чейинки командаларынын ортосундагы мелдеш. U-19 чемпионаты 2021-жылы негизделген. Анда эки жогорку дивизиондун бардык клубдары окуучулары менен жеңиш үчүн күрөшөт[27][28].

Байланыштуу мелдештер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Мамлекеттик күзөт кызматынын кубогу

Өзбекстан Республикасынын Мамлекеттик коопсуздук кызматы, Спорт министрлиги жана Жаштар иштери боюнча агенттиги менен биргеликте Мамлекеттик коопсуздук кызматынын кубогу (өзб. DXX kubogi) өткөрүлөт[29].

Ошондой эле Жогорку билим берүү, илим жана инновациялар министрлиги, Ички иштер министрлиги жана Футбол ассоциациясы менен биргеликте студенттердин кубогу үчүн мелдештер өткөрүлөт[30].

Демөөрчүлөр

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасы "PepsiCo" менен 2018-2019-жылдары кызматташкан. 2019-жылдан бери Coca-Cola Beverage Uzbekistan Өзбекстан Суперлигасынын титулдук демөөрчүсү болуп саналат. Жалпыга маалымдоо каражаттарында жана расмий иш-чараларда Өзбекстандын футбол чемпионатынын жогорку дивизиону Кока-Кола Супер Лигасы деп аталат. 2020-жылы "Apex Insurance" камсыздандыруу компаниясы менен кызматташууну түзгөн. Компания лигада катталган 1500дөн ашык кесипкөй оюнчуларды ден соолукту камсыздандырууну камсыздайт. 2021-жылдан 2022-жылга чейин демөөрчүлөр Epsilon, Мадад Инвест Банк акционердик коому, Турон Эко Цемент жана Жиззак аккумулятор заводу болушкан. 2023-жылдын 16-мартында "BMB Holding" компаниясы Суперлиганын расмий демөөрчүсү болуп калды[31]. Ошондой эле, 2023-жылы Olcha.uz маалымат порталы жана жеке менчик "Centrum Air" авиакомпаниясы Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасынын өнөктөшү болуп калышты. 2024-жылдын 28-февралында Өзбекстандын тиричилик техникасы рыногундагы эң ири бренд болуп эсептелген "Artel Electronics" компаниясы 2026-жылдын аягына чейин Суперлиганын титулдук демөөрчүсү болгон. Үстүбүздөгү жылдын 12-мартында "Uzcard" компаниясы Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасынын расмий өнөктөшү болуп калды[32][33][34][35][36][37][38][39].

Жетишкендиктер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
UzPFL 2022 сыйлык тапшыруу аземи

Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасы Азия континентинде лицензиялоо боюнча лидерлердин бири. 2021-жылдын жыйынтыгы боюнча Өзбекстандын 12 клубу Азия футбол конфедерациясынын лицензиясын жеңип алышып, бул континенттеги 3-эң мыкты жыйынтык катары катталды. 2021-жылы аялдар командаларынын арасында Өзбекстандын 2 клубу Азияда биринчилерден болуп лицензиялоодон ийгиликтүү өткөн.

2021-жылдын жыйынтыгы боюнча Өзбекстан Республикасынын Юстиция министрлиги жана Өзбекстандын өкмөттүк эмес уюмдардын улуттук ассоциациясы UzPFLди “Эң ачык-айкын ТОП-20 бейөкмөт уюмдардын” тизмесине киргизди.

Ал ай сайын Өзбекстандын эң мыкты футбол клубунун, мыкты аял/эркек оюнчунун, мыкты калыстын жана башка номинациялардын жеңүүчүлөрүн аныктап, жылдын аягында аларды сыйлоону уюштурат.

Булактар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  1. ↑ Sport maktablari faoliyatini hamda sport maktablari trenerlari va mutaxassislari mehnatini moddiy rag‘batlantirish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida. LexUz (23.09.2010).
  2. ↑ OʻzPFL Jahon Professional futbol ligalari assotsiatsiyasi aʼzosiga aylandi. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -январь (үчтүн айы) 2023.
  3. ↑ World Association of Professional Football Leagues
  4. ↑ Sports.uz.
  5. ↑ PFL Superliga taqvimini o‘zgartirdi va o‘zgarishlarga izoh berdi. kun.uz.
  6. ↑ PFL oyning eng yaxshilarini aniqlash mexanizmini o'zgartirdi.
  7. ↑ Superligada oyning eng yaxshilari qanday aniqlanadi?.
  8. ↑  PROFESSIONAL FUTBOL LIGASI TAQDIRLASH MAROSIMI - 2022
  9. ↑ Diyor Imomxoʻjayev. Omad sizga, Farhod Magomedov. championat.asia.
  10. ↑ Farhod Magomedov PFL direktorligidan bo‘shatildi. kun.uz (10.10.2017).
  11. ↑ PFL bosh direktori Omon G‘ofurov iste'foga chiqdi. kun.uz.
  12. ↑ Rasman: Davron Shakurbanov O'zPFL bosh direktori vazifasini vaqtincha bajaruvchi etib tayinlandi. championat.asia.
  13. ↑ Bukmekerlik idoralari, kelishilgan o‘yinlar va futboldagi korrupsiya. PFL rahbariyati bilan suhbat. kun.uz.
  14. ↑ O‘zbekiston Professional futbol ligasi personali (өзб.). Профессиональная футбольная лига Узбекистана.
  15. ↑ O‘zbekistonda Superliga tashkil etiladi.
  16. ↑ 2025 yilgi mavsumdan boshlab Superligada 16 ta jamoa ishtirok etadi.
  17. ↑ архив көчүрмөсү. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -июнь (кулжа) 2023.
  18. ↑ O'zbekiston Kubogi. Finallar tarixidan. championat.asia.
  19. ↑ Andijon O'zbekiston kubogiga ega chiqqan 9-klubga aylanishi mumkin
  20. ↑ Ўзбекистон Суперкубоги - 2024. Сейткамолов, Кошелев, Пишур, Машарипов. Олдинги 8 та ўйинда кимлар майдонга тушган?.
  21. ↑ arxiv nusxasi. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -июнь (кулжа) 2023.
  22. ↑ UzPFL :: Paxtakor. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -июнь (кулжа) 2023.
  23. ↑ Oʻzbekiston Birinchi ligasi rasman O‘zbekiston Pro ligasi deb o‘zgartirildi. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 10 -июнь (кулжа) 2023.
  24. ↑ https://azscore.uz/football/leagues/uzbekistan/uzbekistan-division-2
  25. ↑ Источник.
  26. ↑ Чемпионат Узбекистана по футболу (до 21)
  27. ↑ Источник.
  28. ↑ Чемпионат Узбекистана по футболу (до 19)
  29. ↑ DXX raisi kubogining tantanali taqdirlash marosimi bo‘lib o‘tdi (өзб.).
  30. ↑ Poytaxt talabalari o‘rtasida Students cup musobaqasi o‘tkaziladi — PFL (өзб.).
  31. ↑ BMB HOLDING becomes official sponsor of Uzbekistan Professional Football League
  32. ↑ Artel 2026 йил якунига қадар Суперлига титул ҳомийсига айланди.
  33. ↑ Artel O‘zbekiston Professional futbol ligasining titul homiyiga aylandi.
  34. ↑ BMB Trade group Liga rasmiy homiysiga aylandi. Текшерилген күнү 20 -май (бугу) 2024. Түп булактан архивделген күнү 25 -март (жалган куран) 2023.
  35. ↑ BMB HOLDING becomes official sponsor of Uzbekistan Professional Football League
  36. ↑ PFL APEX INSURANCE bilan hamkorlikni uzaytirdi
  37. ↑ Coca-Cola sponsors the 2019 Uzbekistan Super League
  38. ↑ UZCARD O‘zbekiston futbolini rivojlantirish yo‘lida muhim qadam tashladi.(жеткиликсиз шилтеме)
  39. ↑ UZCARD O‘FA va PFL rasmiy hamkoriga aylandi.

Шилтемелер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Өзбекстан_Профессионал_футбол_лигасы&oldid=495792" булагынан алынды