Мажарлар
Мажарлар - (өздөрүн мадъялар деп аташат) улут, Венгриянын негизги калкы. Румыния, Словакия, Сербия, Черногория, Украина, ошондой эле АКШ, Канада, Түштүк Америка, Германия, Австрия, Хорватия, Россия ж. б. өлкөлөрдө да жашашат. Жалпы саны 15 млн адам, анын ичинде Мажарстанда 9,4 млн. (2001) Мажар тилинде сүйлөшөт. Негизинен католиктер.
Азыркы Венгриянын аймагынын
байыркы калкы — иллирий уруулары. Б.з.ч. 4-кылымда батыштан келген кельт уруулары аймакка отурукташкан. Б.з.ч. 1-кылымда дактар Дунайдын чыгышындагы жерлерди басып алышты. 1-2-кылымдарда Дунайдын чыгыш жээгинен келген сарматтар Рим провинцияларына жортуул жасашкан. Кийинчерээк, Элдердин улуу көчү доорунда германдар (готтор, лангобарддар, гепиддер), гунндар, аварлар, 6-кылымдан славян уруулары көчүп келген.
9-кылымда көчмөнмалчы мажар уруулары Кама дарыясынын боюн, кийин Кара деңиздин түндүгүн мекендеп, хазар менен болгарлардын бийлиги астында болушкан. 895-896-ж. мажарлар
печенегтердин кысымы астында
Карпат аркылуу өтүп Ортонку Дунай түздүгүндө отурукташкан.
9—10-кылымдарда Батыш жана Түштүк Европага кыйраткыч жортуулдарды жасашкан.
11-кылымда Венгрия мамлекети пайда болуп, католик динин кабыл алышкан. Мажар уруулары Ортонку Дунай түздүгүндө жашаган славяндар, валахтар жана авар калдыктары менен аралашуусунун негизинде венгр эли калыптанган. Венгриянын аймагына печенегтер, берендейлер, кыпчактар, ястар, түрктөр, немистер, француздар, италиялыктар ж. б. ар түрдүү элдердин өкүлдөрү көчүп келишкен. Алар менен болгон байланыш мажарлардын материалдык жана рухий маданиятына таасирин тийгизген. Мажарлардын көпчүлүгү өнөр жай тармактарында иштешет. Негизги кесиби дыйканчылык жана мал чарбачылык. Мажарлардын турак жайы өлкөнүн ар кайсы бөлүгүндө ар түрдүүчө. Мурда дубалы сокмо ыкмасы менен топурактан, айрым аймактарда камыштан, жыгачтан тургузулуп, сырты ылай менен шыбалган үйлөрдө, учурда кыштан, таштан ж. б. курулуш материалдарынан салынган үйлөрдө жашашат. Кийими аялдар этеги кенен, бели кыналган юбка, жеңи кенен, кыска тигилген көйнөк кийишкен. Элдин арасына башына чепец же жоолук салынмайынча чыгышкан эмес. Эркектер боз кендирден жасалган көйнөк, жилет, шым, башына чий калпак, губа (нооту пальто), сюр (арты тилик, саймаланган плащ), тон кийишкен. Тамак-ашы негизинен эт (гуляш, паприкаша), дан азыктары, жашылчалар. Жүзүмдөн жасалган шарап, жемиш арагы палинка, суусундук катары кара кофе колдонулат.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055 -4