30 Январь (Үчтүн айы)

</noinclude>

30-январь - Григорий календары боюнча 30-күнү, жылдын аягына чейин 335 (толук жылда 336) күн бар.

Окуялар

9-жыл б.з. чейин – Римде Тынчтык алтарына (чиркөөнүн төрү) касиет киргизилген.

1648-жыл – Сексен жылдык согуш: Мюнстер жана Оснабрюк тууралуу келишимге кол коюлуп Нидерланддар жана Испания арасындага жаңжал аяктады.

1649-жыл – Ангиянын королу Чарльз I өлүм жазасына тартылган.

1661-жыл - Оливер Кромвел, Англия Шеркитештигинин лор-протектору үрп-адатуу түрдө өлүм жазасына тартылган.

1667-жыл – Полша-Литва Шериктештиги Андрусово тууралуу келишими боюнча Россия падышалыгына Киев, Смоленск жана Украинанын сол жээгин кыйды.

1703-жыл – кырк жети ронин (кожоюну жок самурай) Оиши Кураносукенин жетекчилиги алдында кожоюнун өлүмү үчүн өч алышат.

1790-жыл – биринчи куткаруучу кайык Тайн дарыясында (Англиянын түндүк-чыгышында) сыналды. 1806-жыл – Пенсилваниядагы Моррисвилл менен Нью-Жерсидеги Трентондун ортосундагы Делавэр дарыясынан үстүндө Төмөнкү Трентон көпүрөсү, ачылган.

1820-жыл - Эдвард Бренсфилд Үчилтик (Тринити) жарым аралын көрүп алып Антарктиданын ачылышын жарыялады.

1826-жыл – Англси аралын жана Уэлстин тундүк-батыш жээгин бириктирген Менай асма көпүрөсү ачылган, дүйнөдөгү биринчи заманбап асма көпүрө болуп эсептелет.

1835-жыл – Ричард Лоуренс, алгачкы АКШнын президентине каршы кол салууда, Эндрю Жексонго ок атууга ийгиликсиз аракет кылды, жана аны эл кармап калган.

1841-жыл – Пуэрто-Рикодагы Майагүэздин үчтөн бири өрттөнгөн.

1847-жыл – Калифорниядагы Йерба Буэна Сан-Франциско деп аталып калды.

1853-жыл – 45-жаштагы Франциянын императору Наполеон –III испан графинясы Евгения Монтихо менен никелешкен.

1858-жыл – Халленин биринчи концерти Манчестрде, Англияда өттү. Бул биринчи профессионалдуу, толук иш күндүү оркестринин расмий негизделиши.

1862-жыл – биринчи америкалык болот менен капталган аскер кемеси «Монитор» чыгарылган.

1868-жыл - Россияда Чарлз Дарвиндин табигый таңдоо жөнүндө китеби жарыяланды.

1889-жыл – Австро-Венгрия таажысынын мурасчысы, мураскор принц Рудольф Австриялык ойношу баронесса Мэри Ветсера менен Майерлингде жансыз табылышкан.

1894-жыл – Чарлз Кинг өзү ойлоп тапкан уратма балкага патент алды.

1902-жыл – биринчи англис-жапон альянска Лондондо кол коюлган.

1911-жыл – «Тэрри» (DD-25) АКШнын эсминецинден биринчи учак куткаруу аракетинде Гаванадан (Куба) 10 миля аралыгында деңизден Джеймс МасКарди куткарылат.

1911-жыл – канадалык аскер-деңиз кызматы королдук канадалык флоту болуп калды.

1913-жыл – Улуу Британиянын лорддор палатасы Ирландиялык Үй жобосу мыйзамын кабыл албады.

1915-жыл – Гавр француз портуна кол салууда Германия алгачкы жолу суу астында сүзүучү кемелерди колдонду.

1925-жыл – Түркиянын өкмөтү Стамбулдан патриарх Константин VI кетирди.

1930-жыл – атмосфераны изилдөө үчүн дүйнөдөгү экинчи радиозонд (советтик метеоролог Павел Александрович Молчанов ойлоп тапкан) учурулду.

1933-жыл – Германиянын рейхспрезиденти Гинденбург Адолф Гитлерди канцлери катары дайындалды.

1934-жыл – «Осавиахим-1» стратостаты дүйнөдө биринчи болуп 22-метрлик бийиктикке жеткен. Түшүрүлүп жатканда кыйроого учурап, экипаждын 3 мүчөсү каза болду.

1942-жыл – Экинчи дүйнөлүк согуш: жапон күчтөрү голландиялык Чыгыш Индиядагы Амбона аралына басып киришти.

1943-жыл – Сталинградда 6-немис армиясы багынды, Улуу Ата-Мекендик согуштун бурулушунун шартуу чекити.

1943-жыл – Экинчи дүйнөлүк согуш: Реннел аралындагы кагылышуунун экинчи күнү. Жапон торпедаларынан менен АКШнын «Чикаго» (СА-29) аскер кемеси чөгүп, америкалык эсминец катуу жаракат алды.

1944-жыл – Экинчи дүйнөлүк согуш: АКШнын аскерлери Мажурого келишти.

1945-жыл – Экинчи дүйнөлүк согуш: Александр Иванович Маринесконун жетекчилиги алдында суу астында сүзүүчү кеменин экипажы Данциг булуңунда германиялык «Вильгельм Густлофф» жүргүнчү суперлайнерди чөктүрдү. 9400дей киши каза болду.

1945-жыл – Экинчи дүйнөлүк согуш: Кабанатуанда чабуул: 126 америкалык рейнджер жана Филипин каршылык кыймылы Кабанатуан аскер туткундарынын лагеринен 500 камалган кишини бошотушту.

1948-жыл – Индиялык пацифист жана жетекчи Мохандас Карамчанд Гандини экстремист Нутхурам Годсе өлтүрдү.

1956-жыл – Монтгомеридеги автобус бойкоттко жооп катары америкалык жарандык укуктар үчүн кыймылынын жетекчиси кенже Мартин Лютер Кингдин үйүн бомбалашты.

1959-жыл – МС Ханс Хедтофт «Титаник» кемеси айсбергге урунуп чөккөнүн айтып берди.

1960-жыл – Чадда традиционалист партиялардын биригисүүнөн Африка Улуттук партиясы түзүлдү.

1964-жыл – Айды изилдөө боюнча америкалык «Рейнжер-6» программасы башталды.

1964-жыл – кансыз аракеттин натыйжасында генерал Нгуэн Кхан генерал Түштүк Вьетнамдагы Дуонг Ван Минхтин аскер хунтасын кулатты.

1969-жыл – «Битлз» акыркы концертин Лондондо Apple Records-дун чатырында өткөргон. Импровизацияланган концерт полиция тарабынан таркатылган.

1971-жыл – Кэрол Кинг «Tapestry» аттуу альбому чыгарган. Ал дүйнөдөгү аял соло аткаруучунун эң узак мөөнөт бою чартта турган альбом болуп калды. Дүйнө жүзү боюнча 24 миллион нускасы сатылган.

1972-жыл – Кандуу жекшемби: британиялык парашютисттер Түндүк Ирландияда 14 куралсыз жарандык укутар үчүн, интернирдөөгө каршы чыккан адамдарды өлтүрүшкөн.

1972-жыл – Пакистан Улуттар Шериктештигинен чыгып кетти.

1974-жыл – СССР менен Фиджи аралы Республикасынын ортосунда дипломатиялык мамилелер орнолду.

1975-жыл - Монитор Улуттук деңиз коругу АКШнын биринчи Улуттук деңиз коругу болуп түзүлдү.

1979-жыл - Varig 707-323C жүк ташуучу учак, Токиодон учкан соң 30 минутадан кийин Тынч Океандын үстүндө жоголду.

1982-жыл - Ричард Скрента биринчи компьютер вирусунун кодун жазып чыкты. Вирус 400 саптан туруп, Apple-дын жүктөөчү программасы кейпин кийип Elk Cloner деп аталаган.

1989-жыл – Афганистанда, Кабулдагы америкалык элчилиги жабылган.

1994-жыл – Петер Леко дүйнөдөгү эң жаш шахмат гроссмейстери болуп калды.

1995-жыл – Ден соолук улуттук институтунун жумушчулары дрепаноцитардуу (орок-клеткалуу) анемиянын алдын алуучу иштин клиникалык сыноосунун ийгиликтүү деп жарыялашты.

1996-жыл – Ирландия улуттук боштондук армиясынын жетекчиси деп күмөн саналган Жино Галлахэр ишсиздик боюнча жардам алуу үчүн кезекте күтүп турган жерде өлтүрүлгөн.

1998-жыл - КМШ мучө-өлкөлөрдүн коргоо министрликтеринин өз түзүмдөр менен иш жүргүзгөн органдардын жетекчилеринин комитети уюшулган.

2000-жыл – «Аурул» аттуу румын-австралиялык компаниянын заводунан 100 миң кубометрден ашык оор металлдар Дунай дарыясына агызылган. Ошондо 100 миң тоннадан ашык өлүк балык кармалган. Кырсыкты «Экинчи Чернобыл» деп аташкан.

2000-жыл - Кот-д'Ивуардын жээгинин жанында Кения аба жолдорунун 431-учагы Атлантикалык океанга кыйрап түшкөн, 169 адам каза болгон.

2003-жыл – Белгияда бир жыныстык никелер мыйзамдаштырылган.

2007-жыл – Windows Vista иштетүүчү система сатыкка чыгарылган.

2009-жыл – Плесецк космодромунан “Циклон-3” көтөрүүчу ракетанын жардамы менен россиялык “Коронас-Фотон” космос аппараты учурулган.

Торөлгөндөр

133-жыл - Маркус Северус Дидиус Жулианус, Рим императору (193-ж. к.).

1563-жыл – Францискус Гомарус, голландиялык улама (1641-ж. к.).

1615-жыл - Томас Рольф, америкалык колониалдуу биринчи жайлашкан киши; Покахонтас менен Джон рольфтун уулу (1675-ж. к.).

1661-жыл - Чарльз Роллин, француз тарыхчы (1741-ж. к.).

1697-жыл – Йоганн Йоахим Куантц, немис флейтист жана композитор (1773-ж. к.).

1720-жыл – Бернардо Беллото, италиялык сүрөтчү, офортист, Венеция мектебинин өкүлү (1780-ж. к.).

1720-жыл - Чарльз Де Гир, швециялык өнөржайчы жана энтомолог (1778-ж. к.).

1754-жыл - Джон Лансинг-кенже, америкалык мамлекеттик ишмер(1829-ж. к.).

1775-жыл - Уолтер Саваж Ландор, англис жазуучу (1864-ж. к.).

1781-жыл - Адальберт вон Чамиссо, немис жазуучу (1838-ж. к.).

1816-жыл – Натаниэл Прентис Бэнкс, америкалык саясий ишмер, АКШнын Өкүлдөр палатасынын 25-спикери, Массачусетс штатынын 24-губернатору (1894-ж. к.).

1822-жыл – Франц Риттер вон Хауэр, австриялык геолог (1899-ж. к.).

1832-жыл – Луиза Фернанда инфантасы, Монтпенсиер герцогинясы (1897-ж. к.).

1841-жыл – Феликс Фор, француз саясий ишмер, 1895-1899-жж. Франциянын президенти (1899-ж. к.).

1848-жыл – Фердинанд Манлихер, австриялык иженер, магазиндүү (ок кутучалуу) жана автоматтуу винтовкалардын. Автоматтуу тапанчанын конструктору (1904-ж. к.).

1859-жыл - Тони Муллан, америкалык бейсбол оюнчусу (1944-ж. к.).

1861-жыл - Чарльз Мартин Лоэффлер, немис композитор (1935-ж. к.).

1866-жыл - Бюргер Гелетт, америкалык адабий юморист (1951-ж. к.).

1872-жыл – Глеб Евгеньевич Котельников, авиациялык капчык парашюттун ойлоп табуучусу (1944-ж. к.).

1873-жыл – Жоржес Ричард-Кордингли, француз сүрөтчү (1939-ж. к.).

1878-жыл – Антон Хансен Таммсааре, эстон жазуучу (1940-ж. к.).

1882-жыл – Василий Алексеевич Десницкий, орус революциячыл ишмер, советтик адабият таанучу 91958-ж. к.).

1882-жыл - Фрэнклин Делано Рузвелт, америкалык саясий ишмер, Нью-Йорктун 44-губернатору, АКШнын 32-президенти (1945-ж. к.).

1890-жыл - Бруно Kостнер, немис актеру (1932-ж. к.).

1889-жыл – Жайшанкар Прасад, индиялык акын жана драматург (1937-ж. к.).

1894-жыл – Болгариянын падышасы Борис III (1943-ж. к.).

1895-жыл – Кирилл Прокофьевич Орловский, Улуу Ата-Мекендик согуш учурунда Белоруссиядагы партизан кыймылынын жетекчилеринин бири, Совет Союзунун Баатыры (1968-ж. к.).

1899-жыл - Макс Тейлер, түштүк африкалык вирусолог, Нобел сыйлыгынын лауреаты (1972-ж. к.).

1900-жыл – Исаак Осипович Дунаевский, советтик композитор (1955-ж. к.).

1901-жыл – Рудолф Каракиола, немис жарышуу автомобилдин айдоочусу (1959-ж. к.).

1902-жыл – Николаус Певснер, немис искусство тарыхчысы (1983-ж. к.).

1904-жыл – Иван Никанорович Алексеенко, советтик танк конструктору (1976-ж. к.).

1910-жыл – Чидамбарам Субраманиам, индиялык саясий ишмер (2000-ж. к.).

1911-жыл - Рой Элридж, америкалык музыкант (1989-ж. к.).

1912-жыл - Вернер Хартман, немис физик (1988-ж. к.).

1912-жыл - Фрэнсис Шаэффер, америкалык улама жана пастор (1984-ж. к.).

1912-жыл - Барбара У. Тачмэн, америкалык тарыхчы (1989-ж. к.).

1913-жыл - Перси Троуэр, британиялык телеберүүдөгү багбан (1988-ж. к.).

1914-жыл - Люк-Мари Бейль, француз аскер-деңиз офицер жана сүрөтчу (2000-ж. к.).

1914-жыл - Джон Ирланд, канадалык актер (1992-ж. к.).

1914-жыл - Дэвид Вейн, америкалык актер (1995-ж. к.).

1915-жыл – Йоахим Пейпер, немис СС офицери (1976-ж. к.).

1915-жыл - Джон Профумо, британиялык өкмөтүнүн мүчөсү (2006-ж. к.).

1917-жыл - Пол Фрере, бельгиялык жарыш айдоочу жана мотоспорт журналисти (2008-ж. к.).

1918-жыл - Дэвид Опатошу, америкалык телеактер (1996-ж. к.).

1919-жыл – Николай Глазков, орус акын (1979-ж. к.).

1920-жыл - Майкл Андерсон, англис режиссер.

1920-жыл – Карвуд Липтон, Экинчи дүйнөлүк согуштун америкалык ветераны (2001).

1920-жыл – Делберт Манн, америкалык режиссер (2007-ж. к.).

1920-жыл – Патрик Херон, сүрөтчү-абстракционист, согуштан кийинки атактуу британиялык сүрөтчүлөрүнүн бири (1999-ж. к.).

1921-жыл – Иван Петрович Шемякин, Белоруссиянын эл жазуучусу.

1922-жыл - Дик Мартин, америкалык комик (2008-ж. к.).

1923-жыл – Леонид Гайдай, советтик кинорежиссер (1993-ж. к.).

1923-жыл – Иньо Батрнек, Югославиянын эл баатыры.

1923-жыл – Уолт Дропо, америкалык бейсбол оюнчусу (2010-ж. к.).

1924-жыл - Ллойд Александер, америкалык жазуучу (2007-ж. к.).

1925-жыл - Дуглас Карл Энгелбарт, америкалык программист, компьютер чычканынын ойлоп табуучусу.

1925-жыл - Дороти Мэлони, америкалык актриса.

1927-жыл – Улоф Палме, швециялык саясий ишмер, 1969-1976-жж. жана 1980-1986-жж. Швециянын премьер-министри (1986-ж. к.).

1927-жыл – Бендапуди Венката Сатйанарайана, индиялык дерматолог (2005-ж. к.).

1928-жыл - Хал Принс, америкалык театралдык продюсер жана директор.

1928-жыл – Рут Браун, америкалык блюз аткаруучусу (2006-ж. к.).

1929-жыл – Луцилл Тисдале Корти, канадалык хирург жана ассистент (1996-ж. к.).

1930-жыл – Джин Хэкмен, америкалык актер, «Оскар» сыйлыгынын бир нече жолку ээси.

1930-жыл – Сэнди Аморос, кубалык бейсбол оюнчусу (1992).

1930-жыл - Сэмюэль Бик, Ричард Никсонго кол салган америкалык кылмышкер (1974).

1930-жыл – Магнус Малан, түштүк африкалык саясий ишмер.

1931-жыл - Джон Кросби, канадалык саясий ишмер.

1931-жыл - Аллан У. Экерт, америкалык натуралист жана жазуучу.

1931-жыл - Шерли Хаззард, австралиялык жазуучу.

1932-жыл – Кнок Йокогама, жапон комик жана саясий ишмер.

1933-жыл - Луи Ракисер, америкалык журналист (2006-ж. к.).

1935-жыл - Ричард Браутиган, америкалык жазуучу жана акын (1984-ж. к.).

1936-жыл - Ф. Вернон Бузер, америкалык саясий ишмер.

1936-жыл - Патрик Куалфилд, британиялык сүрөтчү (2005-ж. к.).

1936-жыл - Хорст Янковский, атактуу немис пианист (1998-ж. к.).

1937-жыл - Эд Хансен, америкалык режиссер жана редактор (2005-ж. к.).

1937-жыл - Ванесса Редгрейв, англис актриса.

1937-жыл - Борис Васильевич Спасский, россиялык шахматист, шахмат боюнча дүйнөнүн 10-чемпиону.

1938-жыл - Ислам Абдуганиевич Каримов, Өзбекстандын президенти.

1940-жыл –Леонид Константинович Полежаев, россиялык мамлекеттик ишмер.

1941-жыл - Григорий Бенфорд, америкалык жазуучу жана илимпоз.

1941-жыл - Дик (Ричард) Чейни, америкалык саясий ишмер, Ак Үй штабынын 7-башкармасы, Вайоминг өкүлдөр палатасынын мүчөсү, АКШнын 17-коргоо министри, АКШнын 46-вице-президенти.

1941-жыл – Тинеке Лагерберг, голландиялык сүзгүч.

1942-жыл – Марти Балин, америкалык музыкант.

1943-жыл – Деви Жонсон, америкалык бейсбол оюнчусу жана менеджери.

1945-жыл - Майкл Доррис, америкалык жазуучу (1997-ж. к.).

1947-жыл – Лэс Баркер, англис акын.

1947-жыл - Стив Мэрриот, англис музыкант (1991-ж. к.).

1948-жыл - Ник Брумфилд, англис документалист.

1948-жыл - Пол Мэги, Ирланидия республикасынын армиясынын өкүлү.

1948-жыл - Майлз Рейд, англис математик.

1949-жыл - Питер Aгри, америкалык биолог, Нобел сыйлыгынын лауреаты.

1950-жыл - Тринидад Силва, америкалык актер (1988-ж. к.).

1951-жыл – Иэн Хилл, басист, Judas Priest тобунун негиздөөчүсү.

1951-жыл - Фил Коллнз, англис музыкант жана композитор.

1951-жыл - Чарльз С. Даттон, америкалык актер.

1951-жыл - Бобби Стоукс, англис футболист (1995-ж. к.).

1952-жыл - Дуг Фалконер, канадалык футболчу.

1955-жыл - Джон Балдакки, америкалык саясий ишмер, Мэн штатынын 73-губернатору.

1955-жыл - Куртис Стренж, америкалык гольф оюнчусу.

1955-жыл - Джудит Тарр, америкалык жазуучу.

1955-жыл - Майкл Томпсон, багамалык баскетболчу.

1956-жыл - Джереми Гиттинс, англис актер.

1956-жыл – Кеичи Тсучийа, жапон жарыш айдоочу.

1956-жыл – Дарко Рундек, хорватиялык рок-ырчы, акын, актер жана театр директору.

1957-жыл – Пейн Стюарт, америкалык гольф оюнчусу (1999-ж. к.).

1958-жыл - Бретт Батлер, америкалык актриса жана комик.

1958-жыл – Александр Зайцев, россиялык музыкант, акын. «Машина времени» тобунда ойногон.

1959-жыл - Марк Эйтсел, америкалык ырчы жана музыкант (америкалык музыка клубу).

1959-жыл – Жоди Ветли, америкалык ырчы.

1960-жыл - Тони O'Делл, америкалык актер.

1960-жыл - Алекс Титомиров, америкалык бизнесмен.

1961-жыл – Декстер Скотт Кинг, кенже Мартин Лютер Кингдин жана Коретта Скотт Кингдин уулу.

1962-жыл – Дмитрий Николаевич Замятин, россиялык географ, культуролог, эссеист, акын.

1962-жыл – Иорданиянын королу Абдуллах II.

1963-жыл - Тина Мэлони, англис актриса.

1964-жыл - Отис Смит, америкалык баскетболчу.

1965-жыл – Жули МакКаллау, америкалык модель жана актриса.

1966-жыл – Даниэл Гоэтте, канадалык хоккейчи.

1967-жыл - Жей Гордон, америкалык музыкант.

1968-жыл – Тревор Данн, америкалык музыкант.

1968-жыл – Испаниянын принци Фелипе.

1968-жыл - Тони Майдсли, британиялык киноактер.

1969-жыл - Кэролин Кепчер, америкалык ишкер аял жана телеактриса.

1971-жыл – Дарен Бойд, британиялык актер.

1971-жыл – Кимо вон Оэлхоффен, америкалык футболчу.

1972-жыл – Лупилло Ривера, мексикалык ырчы.

1972-жыл - Крис Симон, канадалык хоккейчи.

1973-жыл – Жален Роуз, америкалык баскетболчу.

1974-жыл – Кристиан Бэйл, англис актер.

1974-жыл - Оливия Колмэн, англис актриса.

1975-жыл – Жунинхо Пернамбукано, бразилиялык футболист.

1975-жыл – Юми Юошимура, жапон ырчы.

1976-жыл - Энди Милонакис, америкалык комик.

1977-жыл - Дэн Хиноут, америкалык хоккейчи.

1977-жыл - Том Малкоу, америкалык сүзгүч.

1977-жыл - Делта O'Нейл, америкалык футболчу.

1978-жыл - Кармен Кюнг, швейцариялык керлингист.

1978-жыл - Джон Петерсон, америкалык бейсболчу.

1979-жыл - Тревор Жиллис, канадалык хоккейчи.

1980-жыл – Лейлани Доудинг, британиялык модель.

1980-жыл - Джош Келли, америкалык музыкант.

1980-жыл – Павел Пономарев, орус-эстон актер.

1980-жыл - Джоазинхо, бразилиялык футболист.

1980-жыл - Вилмер Валдеррама, америкалык актер.

1981-жыл - Джонатан Бендер, америкалык баскетболчу.

1981-жыл – Димитар Бербатов, болгариялык футболист.

1981-жыл - Питер Крауч, англис футболист.

1981-жыл – Матиас Лауда, австриялык жарыш айдоочу.

1982-жыл – Жорж Канту, мексикалык бейсболчу.

1982-жыл – ДеСагана Диоп, сенегалдык баскетбол оюнчусу

1982-жыл – Марк Нвокежи, англис футболист

1984-жыл - Джереми Хермида, америкалык бейсболчу.

1984-жыл – Кид Куди, америкалык хип-хоп аткаруучусу.

1984-жыл - Сицзян, америкалык сүрөтчү.

1985-жыл – Трэй Уилямс, америкалык футбол оюнчусу

1986-жыл - Сэм Дакворт, британиялык ырчы, акын

1986-жыл - Ник Эванс, америкалык бейсболчу.

1987-жыл - Ребекка Кнокс, ирландиялык профессионалдуу күрөшчу.

1987-жыл – Ренато Сантос, бразилиялык футболист.

1987-жыл – Арда Туран, түрк футболист.

1988-жыл – Роб Пинкстон, америкалык актер.

1989-жыл – Клео Томас, америкалык актер жана рэпер.

1990-жыл – Элиза Гонзалес, мексикалык актриса жана ырчы.

1990-жыл – Лука Сбиса, швейцариялык хоккейчи

1990-жыл - Джейк Томас, америкалык актер.

2005-жыл – Иорданиянын принци Хашеб бин Ал Абдуллах II.