Дары аллергиясы

Дары аллергиясы көбүнчө дарыга болгон аллергия, дарыга болгон терс реакция. Эгерде аллергиялык реакцияга шек болсо, дароо медициналык жардамга кайрылуу керек.

Аллергиялык реакция дарыга биринчи жолу кабылганда пайда болбойт. Биринчи экспозиция организмге антителолорду жана антиген үчүн эс тутум лимфоцит клеткаларын түзүүгө мүмкүндүк берет. Бирок дары-дармектер көбүнчө аллергиялык реакцияларды жаратышы мүмкүн болгон ар кандай заттарды, анын ичинде боёкторду камтыйт. Дарыны биринчи жолу колдонууда аллергиялык реакция пайда болушу мүмкүн. Мисалы, кызыл боёк аллергиясы бар адам кызыл боёкту камтыган ар кандай жаңы дарыга аллергиясы болот.

Дары аллергиясы сабырсыздыктан айырмаланат. Көбүнчө жеңилирээк, иммунитет менен байланышта болбогон реакция болуп саналган дары-дармектерди чыдамсыздыкка албоо, мурунку эффектке көз каранды эмес.

Симптомдору

Дарыга өтө сезгичтик реакцияларынын симптомдору аллергиялык эмес кошумча таасирлерге окшош болушу мүмкүн.Жалпы симптомдорго төмөнкүлөр ^[1] кирет:

Кычышкан исиркектер
Кычышуу
Ташма
Калтыратма
Беттин шишиги
Өпкөнүн дем алуу жолдорунун кыска мөөнөттүү кысуусунан же өпкө тканынын узак мөөнөттүү бузулушунан улам дем кыстыгуу
Анафилаксия, өмүргө коркунуч туудурган дары реакциясы (бул симптомдордун көбүн, ошондой эле кан басымынын төмөндөшүн жаратат)
Көкүрөктүн оорушу, дем алуусу, чарчоо, жүрөктүн кагышы, баш айлануу жана сейрек кездешүүчү дары реакциялары, эозинофильдик миокардиттен улам эсин жоготуу сыяктуу жүрөк симптомдору

Себептери

Кээ бир дары класстары башкаларга караганда көбүрөөк дары реакциясына ээ. Алардын арасында эпилепсияга каршы, антибиотиктер, антиретровирустук, сезгенүүгө каршы каражаттар, жалпы жана жергиликтүү анестетиктер ^[2].

Тобокелдик факторлору

Дары-дармектерге аллергиянын тобокелдик факторлору дарынын курамына же пациенттин өзгөчөлүктөрүнө жараша болушу мүмкүн. Дары-дармектин спецификалык тобокелдик факторлоруна доза, киргизүү жолу, дарылоонун узактыгы, дары-дармектин туруктуу таасири жана кошумча оорулар кирет. Аллергиянын тобокелдик факторлоруна жаш, жыныс, дене динамикасы, топия, спецификалык генетикалык полиморфизмдер жана бир нече байланышы жок факторлор, алар дары-дармектерге реакцияга (көп дары-аллергиялык синдром) ыктагандыгын көрсөтөт ^[3]. Дары-дармек аллергиясы көп дозада жана узак мөөнөттүү таасир эткенде пайда болот.

ВИЧ жана муковисцидоз ^[2] же Эпштейн-Барр вирусу, CMV инфекциясы сыяктуу иммунологиялык оорулары бар адамдар дарыларга өтө сезгичтик реакциясына көбүрөөк дуушар болушат^[2]. Бул факторлор Т-клетканын стимулдаштыруу босогосун төмөндөтөт ^[4].

Механизмдер

Дары аллергиясынын эки кеңири механизми бар: IgE же IgE эмес механизмдер байкалат. IgE ортомчу реакцияларда, ошондой эле иммуноглобулин Е- арачыланган реакциялар катары белгилүү болгон дары аллергендери IgE антителолору менен масттык клеткаларга жана базофилдерге туташып, натыйжада IgE кайчылаш байланышы,клеткалардын активдешүүсү жана медиаторлордун жаңы релизинин пайда болушу байкалат ^[5].

Көптөгөн дарылар өзүнөн өзү эмес, гаптендердин пайда болушу менен реакцияга кирет ^[2].

Түрлөрү

Дары-дармектерге аллергия же өтө сезгичтик эки түргө бөлүнөт: тез реакциялар жана кечиктирилген реакциялар. Тез реакциялар жуткандан кийин бир сааттын ичинде пайда болот жана IgE аркылуу ишке ашат, ал эми кечиктирилген реакциялар бир нече сааттан же жумадан кийин пайда болот жана Т-клетка аркылуу болот. Биринчи түрү, негизинен, белгилүү бир IgE ортомчулугу менен ишке ашат, ал эми экинчиси - спецификалык Т-клетка^[2].

Башкаруу

Дары-дармек аллергиясын дарылоо негизинен козгогучту кабыл албоо же токтотуу болуп саналат . Дарылоо негизинен колдоп-кубаттоочу жана симптоматикалык ^[6]. Ал исиркектер жана кычышуу сыяктуу аллергия белгилери үчүн актуалдуу кортикостероиддерди жана оозеки антигистаминдерди камтышы мүмкүн ^[6]. Жеңил тери реакцияларын бир гана антигистаминдер менен башкарууга болот ^[6]. Бирок антигистаминдер мачталык клеткалардан мурдатан бошотулган активдештирилген гистаминди антагонизациялай албайт. Дары аллергиясынын оор учурларда системалуу кортикостероиддер колдонулушу мүмкүн ^[6]. Кортикостероиддер 45тен ашкан иш-аракеттин кечигүү менен чектелет ал эми, алар ген модуляциясы аркылуу иш-аракет кылат ^[7]. Эгерде анафилактикалык шок пайда болсо, инфекция үчүн эпинефрин колдонулат ^[6]. Эгерде адамдын кандайдыр бир дарыга аллергиясы бар болсо жана ага ылайыктуу альтернатива жок болсо, дары-дармекти десенсибилизациялоо колдонулушу мүмкүн, мында дары-дармек өтө аз дозаларда акырындык менен киргизилет, ошондуктан дары аллергиясына толеранттуулук пайда болот ^[6].

Булактар

↑ .
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 Holgate, Steven. Allergy (4th ed.). Elsevier Saunders. pp. 321–330. ISBN 9780723436584.
↑ .
↑ Adkinson, Franklin. Middleton's allergy : principles and practice (8 ed.). Saunders Elsevier. pp. 1274–1295. ISBN 978-0-323-08593-9.
↑ World Allergy Organization. Текшерилген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2024. Түп булактан архивделген күнү 27 -март (жалган куран) 2018.
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 ^6.4 ^6.5 Цитатанын катасы: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pmid30275849
↑ Цитатанын катасы: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pmid19563988

[1] .

[holgate-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 Holgate, Steven. Allergy (4th ed.). Elsevier Saunders. pp. 321–330. ISBN 9780723436584.

[3] .

[middleton-4] Adkinson, Franklin. Middleton's allergy : principles and practice (8 ed.). Saunders Elsevier. pp. 1274–1295. ISBN 978-0-323-08593-9.

[5] World Allergy Organization. Текшерилген күнү 29 -февраль (бирдин айы) 2024. Түп булактан архивделген күнү 27 -март (жалган куран) 2018.

[pmid30275849-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 ^6.4 ^6.5 Цитатанын катасы: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pmid30275849

[pmid19563988-7] Цитатанын катасы: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pmid19563988

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]