Жыныстуулук

Википедия дан
Аялдардын шайлоо укугуна каршы улуттук ассоциациянын (англ. National Association Against Woman Suffrage) башкы кеңсеси. АКШ, 20-кылымдын башында.

Жыныстуулук же сексизм (англ. sexism) - адамдарды жыныстык же гендердик белгилери боюнча басмырлоонун же адамдарга карата бейкалыс пикирлердин жыйындысы;[1] кандайдыр бир жыныстагы адамдарга карата бейкалыс, терс мамиле же антипатия.Эркектерге карата сексизм да бар[2]., бирок көбүнчө бул термин эркектердин аялдарга карата басмырлоо маанисинде колдонулат. Кээ бир булактарда бул көз-караш жыныстуулукту эркекбийликти же аялдарды эзүүнү колдогон элесбилим жана коомдук практикалар жүйөсү катары аныктоого чейин радикалдашкан.[3][4].

Жыныстуулуктук бейкалыс дүйнө жүзү боюнча коомдордо, анын ичинде салыштырмалуу элбийликтүү жана тең укуктуу деп саналган заманбап коомдордо кездешет.[5][6] Ал үй-бүлө, билим берүү, саламаттыкты сактоо, дин сыяктуу ар кандай коомдук институттардын бир бөлүгү болуп саналат жана саясат, чарбамыйзам, медиа, инсанат жана тил сыяктуу ар кандай тармактарда бар.[4]

Жыныстуулук элесбилими эркектер менен аялдарды бири-бирине карама-каршы коюп, аларга карама-каршы сапаттарды ыйгарат. Кээ бир формаларда бул теңсиздиктин табигый келип чыгышын ырастап, эркектердин үстөмдүгүн жана аялдардын баш ийүүсүн актайт. Ошондой эле заманбап коомдордо аялдарды басмырлоо – өткөн мезгилдин көйгөйү деген ишеним кеңири жайылган, гендердик теңсиздик же аялдардын өз укуктарын коргоо аракети тууралуу маалыматтарга терс иректер.

Мисалы, аялдардын же эркектердин төмөндүгү жөнүндөгү билдирүүлөрдө айтылган жыныстуулуктун өзүнөн тышкары, кээ бир авторлор боорукер жыныстуулук түшүнүгүн – аялдарды таза, назик жана эркектердин коргоосуна муктаж деп идеалдаштырууну да карашат.[7] Кайрымдуу жыныстуулук, кээ бир авторлордун айтымында, аялдарды бийлик жана жогорку коомдук статус менен байланышкан аймактардан жана ролдордон алыс кармоого жардам берет.[8]

Белгилер[түзөтүү | булагын түзөтүү]

  1. Encyclopaedia Britannica
  2. * Большая психологическая энциклопедия : самое полное современное издание : Более 5000 психологических терминов и понятий / [А. Б. Альмуханова и др.]. — М. : Эксмо, 2007. — 542 с. : портр. — ISBN 978-5-699-20617-9.
    • "Sexism". Encyclopædia Britannica, Online Academic Edition. 2015.  Defines sexism as «prejudice or discrimination based on sex or gender, especially against women and girls». Notes that «sexism in a society is most commonly applied against women and girls. It functions to maintain patriarchy, or male domination, through ideological and material practices of individuals, collectives, and institutions that oppress women and girls on the basis of sex or gender.»
    • Cudd, Ann E.; Jones, Leslie E. (2005). "Sexism". A Companion to Applied Ethics. London: Blackwell.  Notes that Sexism' refers to a historically and globally pervasive form of oppression against women."
    • "Sexism". Collins Dictionary of Sociology. Harper Collins. 2006.  Defines sexism as «any devaluation or denigration of women or men, but particularly women, which is embodied in institutions and social relationships.»
    • "Sexism". Palgrave MacMillan Dictionary of Political Thought. Palgrave MacMillan. 2007.  Notes that «either sex may be the object of sexist attitudes… however, it is commonly held that, in developed societies, women have been the usual victims».
    • Foster, Carly Hayden (2011). "Sexism". In Kurlan, George Thomas. The Encyclopedia of Political Science. CQ Press. ISBN 9781608712434.  Notes that «both men and women can experience sexism, but sexism against women is more pervasive».
    • Калып:Книга Notes that «although we speak of gender inequality, it is usually women who are disadvantaged relative to similarly situated men».
    • Калып:Книга «As throughout history, today women are the primary victims of sexism, prejudice directed at one sex, even in the United States.»
  3. Masequesmay, 2008, p. 748: «Sexism is an ideology or practices that maintain patriarchy or male domination»
  4. 4.0 4.1 The Greenwood Encyclopedia of Love, Courtship, and Sexuality through History, 2007: «Sexism is any act, attitude, or institutional configuration that systematically subordinates or devalues women. <...> Sexism... is used to justify the nearly universal dominance of men in social and familial relationships, as well as politics, religion, language, law, and economics» Цитатанын катасы: Invalid <ref> tag; name "The Greenwood Encyclopedia of Love, Courtship, and Sexuality through History—2007——" defined multiple times with different content
  5. Newman, 2009, p. 377: «Even the most democratic societies tend to be patriarchal to some degree»
  6. Kosut, 2012, p. 327: «In recent years, some individuals have questioned whether sexism is dead in the Western world. <...> Despite this rhetoric, most scholars agree that blatant and subtle forms of sexism still exist»
  7. Hebl and O'Brien, 2009, p. 18
  8. Kanner and Anderson, 2010, p. 13