Каракалпакстан Республикасы
| |||
| Административдик борбор | |||
|---|---|---|---|
| Б.ири шаары |
Кунград, Ходжейли, Беруни, Турткуль, Чимбай | ||
| Облус акими |
Исмоилов, Сайфиддин Умарович | ||
| Расмий тили | |||
| Калкы |
1 711 800 | ||
| Жыштыгы |
10,15 адам/км² | ||
| Аянты |
166 600 км² (1- орунда) | ||
|
| |||
| Убакыт аралыгы | |||
| Аббревиатурасы |
QR | ||
| Коду ISO 3166-2 |
QR | ||
| Автоунаа номурунун коду |
23 (эски үлгүсү 1998—2008), | ||
| Расмий сайты | |||
| Координаттары: 43°10′N 58°45′E / 43.167°N 58.750°E Coordinates: Parameter: "scale=" should be "scale:" | |||
Каракалпакстан Республикасы (Каракалпа́кия, каракалп. Qaraqalpaqstan Respublikasiʻ, Қарақалпақстан Республикасы, өзб. Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Қорақалпоғистон Республикаси) [1]. Борбору — Нукус.Өзбекстандагы өзэрк (автономдук) республика Өзбекстандын батыш тарабында орун алган. Борбор калаасы - Нукус (Каракалпакча: Нөкис). Каракалпакия тарихий Харезм жерин камтыйт, аянты - 165 миң чакырым2. Калкы - 400 миң каракалпак, 400 миң өзбек жана 300 миң казак.Каракалпакстан Республикасы өзбекстандын түндүк-батышында жайлашкан. Өлкөнүн өнүккөн чөлкөмдөрүнөн кыйла алыста болгон экономикалык географиялык бул райондун аймагынан темир жол өткөндөн кийин, анын экономикалык географиялык орду кыйла жакшырды.
Тарых[оңдоо | булагын оңдоо]
Каракалпактар казактардын бир түрү катары кабыл алына алат.
Каракалпакстан, 1925-жылдын Чын куран айында, Казак Өзэрк (Автономдук) Кеңештик (Советтик) Социалисттик Республикасынын өзэрк бир бөлгүсү болчу. Бирок ошол эле өзэрк бөлгүсү 1930-жылдын Кулжа айынын 20 КСРБ (СССР) жоюлган. Эки жыл кийин (Жалган куранын 20, 1932) Өзэрк Кеңештик Социалистик Республикасы наамга ээ болгон. 1936-жылдын Бештин айында Өзбекстан КСРдин курамына киргизилген.
Каракалпак тили[оңдоо | булагын оңдоо]
Каракалпакча, Кыпчак тилдердин тобундагы Казак жана Ногой топторуна жакын. Алар да биринчи арап жазуу системасында, 1928-1940-жылдар арасында латын жана кийинирек кирил тамга системасында колдолунулган.
Географиясы[оңдоо | булагын оңдоо]
Тарыхы[оңдоо | булагын оңдоо]
Каракалпакстан автономдук облус катары 1925-жылы түзүлгөн. 1932-жылы автономдук республика болуп, 1936-жылы Өзбекстандын курамына кирди.Анын Өзбекстандын курамына кириши каракалпак жана Өзбек элдеринин ортосундагы эзелки достукту, аймак, тил жана маданияттагы биримдикти дагы да бекемдеди [2].
Административдик бөлүнүшү[оңдоо | булагын оңдоо]
Тарыхы[оңдоо | булагын оңдоо]
1931-жылда Каракалпак АО 11 районго бөлүнгөн:
- Кара-Узяк. Борбору — Кара-Узяк ссс
- Кегейли. Борбору — Нукус киштагы (Кегейли киштагы)
- Кипчак. Борбору — Кипчак киштагы
- Кунград. Борбору — Кунград киштагы
- Муйнок. Борбору — Муйнак киштагы
- Тамды. Борбору — Тамды-Булак киштагы
- Тахтакупыр. Борбору — Тахтакупыр киштагы
- Төрткөл. Борбору — Төрткөл шаары (Шурахан киштагы)
- Хожейли. Борбору — Хожейли киштагы
- Чимбай. Борбору — Чимбай шаары
- Шабаз. Борбору — Шейх-Абаз киштагы
1936-жылда Куйбышев району түзүлгөн[3].
Азыркы административдик бөлүнүшү[оңдоо | булагын оңдоо]
Азыркы административдик бөлүнүшү[4]:
| № | Район | Өзбекче наамы |
Каракалпакча наамы |
Административдик борбору |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Амударыя | Amudaryo | A’muda’rya | Мангит |
| 2 | Беруний | Beruniy | Beruniy | Беруни |
| 10 | Караузяк | Qorao’zak | Qarao’zek | Караузяк |
| 5 | Кегейли | Kegeyli | Kegeyli | Кегейли |
| 9 | Кунград | Qo’ng’irot | Qon’i’rat | Кунград |
| 8 | Канлыкөл | Qanliko’l | Qanli’ko’l | Канлыкөл |
| 6 | Мөйнок | Mo’ynoq | Moynaq | Мөйнок |
| 7 | Нукус | Nukus | No’kis | Акмангит |
| 12 | Тахтакупыр | Taxtako’pir | Taxtako’pir | Тахтакупыр |
| 13 | Төрткөл | To’rtko’l | To’rtku’l | Төрткөл |
| 14 | Ходжейли | Xo’jayli | Xo’jeli | Ходжейли |
| 3 | Чимбай | Chimboy | Shi’mbay | Чимбай |
| 11 | Шуманай | Shumanay | Shomanay | Шуманай |
| 4 | Элликкала | Ellikqal’a | Ellikqala | Бустан |
| Нукус шаары | Nukus | No’kis |
Калкы[оңдоо | булагын оңдоо]
Республикада 1,711,800 жашайт(2013 жыл).[5] Калктын 1/3 бөлүгүн өзбектер(32,8 %), дээрлик ошончо бөлугун каракалпактар(32,1 %), калгандарын казактар (32,6 %), жана башка улуттун өкүлдөрү түзөт. Калктын 48,5 пайызы шаарларда, калган бөлүгү айылдарда жашайт.
Каракалпакстан ЖОЖдору[оңдоо | булагын оңдоо]
- Каракалпак мамлекеттик университети
- Нукус мамлекеттик педагогикалы институты
- Ташкент медициналык институтынын филиалы.
- Ташкент информациялык технологиялык университетинин Нукус филиалы [6]
- Ташкент мамлекеттик агрардык университети филиалы.
Шилтеме[оңдоо | булагын оңдоо]
- ↑ «Өзбекистан Республикасынын Конституциясы» 70 берене
- ↑ Өзбекстан тарыхы
- ↑ О новой сети районов Кара-Калпакской АССР
- ↑ Совет Министров Республики Каракалпакстан
- ↑ Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике.
- ↑ Ташкент информациялык технологиялык университетинин Нукус филиалынын сайты
Булактар[оңдоо | булагын оңдоо]
- Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан
- Совет Министров Республики Каракалпакстан
- Каракалпакские национальные и современные песни
| Облус укукуна ээ шаары | Ташкент |  |
|---|---|---|
| Республика | Каракалпакстан | |
| Областтары (вилоят) | Андижан • Бухара • Жызак • Кашкадарыя • Навоий • Наманган • Самарканд • Сурхандарыя • Сырдарыя • Ташкент • Фергана • Хорезм | |