Кожолу

Кожолу
Автономиялык республикасы	Каракалпакстан
Району	Кожолу району
Координаттар	42°24′ с. ш. 59°26′ в. д.HGЯO
	Тарыхы жана Географиясы
	Калкы
	Сандык идентификаторлор
	Кожолу (Жер)

Кожолу^{[булак?]}, ошондой эле Хожайли^{[булак?]} (өзб. Xoʻjayli, каракалп. Xojeli ) — Каракалпакстандагы шаар, Кожолу районунун административдик борбору.

Шаардык Водник поселогу Кожолк шаарына баш ийет.

Этимологиясы

Кожолу — шаардын кыргызча аты^[1]. Өзбекстандын мамлекеттик бийлик органдарынын сайтынын тексттеринде Хужайли варианты да колдонулат.

Шаардын аталышы лексикалык котормодо кожо уругунун трактатын билдирет.

Шаарда Миздахкан короосу бар, анын күмбөзүндө Орто Азиялык уламыштары боюнча биринчи адам Адамдын сөөгү коюлган ^[2] .

Тарыхы

Кожолу (Кожо-Эли) шаарынын тарыхы азырынча атайын изилдене элек. П. П. Ивановдун, М. Юлдашевдин, А. Садыковдун, Я. Гулямова, С. К. Камалова, Ю. Брегел, О. Жалилова, В. Н. Ягодина, М. Мамбетуллаева, Т. Ходжаев, Г. Ходжаниязов, М. Ш. Кыдырниязова, М. Туребекова, Х. Эсбергенов, О. Юсупов, башка тарыхчы-археологдор Хожейлинин тарыхынын жана маданиятынын ар кандай аспектилерин чагылдырышты.

Буга байланыштуу 500 жылдан ашык убакыт бою Аму-Дарыянын сол жээгинде көптөгөн тарыхый, социалдык, маданий жана саясий окуялардын чордону болгон Кожолу шаарынын өткөн жашоосуна тиешелүү архивдик материалдар, негизги базарлардын бири болгон. каракалпактардын, казактардын, түркмөндөрдүн жана хорезм езбектеринин зор кызыгуусун туудурат.

Өткөн кылымдарда европалык жана орус соодагерлери, элчилери, саякатчылары жана түрк таануучулары барган Кожолу шаары тууралуу баалуу маалыматтар Санкт-Петербург, Маскөө, Орунбор, Астархан, Ташкен, Хива шаарларынын архивдеринде, ошондой эле ЦАРКнын архивдик материалдары, ЦГА Ташауз областы, Өзбекстан Республикасынын Борбордук мамлекеттик администрациясы.

17-кылымдан баштап өздөрүн Жакып пайгамбар менен Кожо Акмат Ясауинин урпактары деп эсептеген кожо уруусунан чыккан адамдар Хива элчилигине активдүү аралаша башташкан.

Географиясы

Шаар республиканын борбору Нүкүс шаарынан 10 км батыш тарапта жайгашкан жана аны Аму-Дарыядагы автожол көпүрөсү туташтырат. Аму-Дарыядагы искеле шаардын борборунан 11 км чыгыш тарапта жайгашкан.

Түркмөнабат — Макат линиясындагы темир жол станциясы. Жүрүктөр Коңурат - Ташкен, Волгоград - Ташкен багыттары боюнча өтөт.

Жалпы Кожолунун аймагында жана анын айланасында айылдар: Арка, Сурым, Найман айылы, Шор айылы, Колап айылы, Сарышырык, Бозхаули, Байногой, Наймантөбө ж.б.

Экономикасы

Шаарда туз заводу, текстил комбинаты, асфальт-кыш заводу, пахта заводу, пахта майы заводу, тамак-аш комбинаттары бар^[3].

Калкы

Кожолу — калкынын саны боюнча Каракалпакстанда Нүкүстөн кийинки 2 - жана Өзбекстанда 16 - шаар^[4]. Калкы 104589 киши (2009)^[4].

Жыл	1974	1991	2009
Калкы, миң адам	40	61,2^[3]	104.6

Белгилүү тургундары

Суньят Рахматуллин (1934 -2008) — суу чаңгысы боюнча кеңештик машыктыруучу, инженер.
Абдулла Кадырбаев (1926-1979) — Каракалпак АКСРинин элдик контролдоо комитетинин төрагасы.
Алишер Авезбаев (1971-ж. т.) — бокс боюнча Жапонияда өткөн Азия оюндарынын чемпиону (1994).

Булактар

↑ «Атлас мира» — М.: ПКО «Картография» Федерального агентства геодезии и картографии Министерства транспорта Российской федерации: Издательство Оникс, 2007 ISBN 5-85120-243-2 (картография)
↑ «Тайны города огнепоклонников Мазды. Репортаж из узбекского Ходжейли»(жеткиликсиз шилтеме)
↑ ^3.0 ^3.1 «Современный толковый словарь»: изд. «Большая советская энциклопедия», 1997 год.
↑ ^4.0 ^4.1 World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte

[1] «Атлас мира» — М.: ПКО «Картография» Федерального агентства геодезии и картографии Министерства транспорта Российской федерации: Издательство Оникс, 2007 ISBN 5-85120-243-2 (картография)

[2] «Тайны города огнепоклонников Мазды. Репортаж из узбекского Ходжейли»(жеткиликсиз шилтеме)

[slovar91-3] 3.0 ^3.1 «Современный толковый словарь»: изд. «Большая советская энциклопедия», 1997 год.

[wg-4] 4.0 ^4.1 World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte

[1]

[2]

[3]

[4]