Паркент району
| Район
Паркент 
| ||||||||||||||||||||||||||||
Паркент району — Өзбекстандын Ташкент облусунун курамына кирген район. Акими Сардор Исакулов (2024-жылдын 8-апрелинде дайындалган)[1]. Паркент району 1926-жылы сентябрда негизделген. Түндүгүнөн, чыгышынан жана түштүгүнөн Бостонлик, Охангарон, батышынан Жогорку Чирчик, түштүк-батышынан Орто Чирчик менен чектешет. Аянты 1,08 миң км². Калкы 157 500 киши (2021). Райондо 1 шаар (Паркент шаары), 9 айыл жамааты (Башкызылсай, Бостон, Чаткал, Кыргызайыл, Заркент, Номданак, Паркент, Сокок, Хисарак, Чанги, Каракалпак) бар. Райондун административдик борбору — Паркент шаары.
Табияты
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Паркент району Орто Тянь-Шандын Чаткал кырка тоосунун батыш этектеринде жайгашкан. Аймак тоолор менен курчалган. Жердин бети батыштан чыгышка карай көтөрүлөт. Эң бийик жери 3627,8 м (Кызылнура чокусу). Жеринин рельефи тоо этектеринен, адырлардан жана тоолордон турат. Аймактын климаты тоолуу жана тоолуу климатка мүнөздүү, салыштырмалуу континенттик. Түздүктөрдө кадимки боз топурактар, адырларда кара боз топурактар, ал эми тоолуу зонада тоо-токой топурактары таралган.
Тоонун боорлорунда үңкүрлөр бар. Көптөгөн сайлар, булактар бар. Абанын жылдык орточо температурасы 12°. Жылдык жаан-чачыны 536 мм. Вегетация мезгили 180 күн. Чирчик суусунун сол куймалары: Чирчик дарыясынын сол куймалары: Паркентсай, Башкызылсай жана Аксакатасай Паркент районунун негизги суу булактары болуп саналат. Алардын башатында шаркыратмалар жайгашкан.
Райондун аймагында 70 үй-бүлөгө таандык 1000ден ашык өсүмдүктөрдүн түрү катталган. Алардын 200гө жакыны дары-дармек өсүмдүктөрү. Адырларда эфемер жана эфемероиддер, көп жылдык өсүмдүктөр көп кездешет. Айрыкча, төө буурчак, седум, седум тукумуна кирген өсүмдүктөрдүн түрлөрү көп. Тоо этектери шалбаалуу, капталдары арча токойлуу. Кээ бир жерлерде жаңгак бактары, мисте, алча, алма, долоно жана башка өсүмдүктөр өсөт. Дарыялардын жогорку агымынын өрөөндөрүндө терек, тал, камхастак, гинкго, алча сыяктуу дарактар өсөт. 2400 м бийиктиктеги тоо чөлүндө Өзбекстандын «Кызыл китебине» кирген Грей жана Kауфман жоогазындары, писком пияздары кездешет. Жапайы жаратылышта канаттуулардын 200гө жакын түрү, сүт эмүүчүлөрдүн 33 түрү, сойлоочулардын 11 түрү, балыктын 4 түрү жашайт. Канаттуулардан чымчык сымалдар жана жырткыч канаттуулар топтору бар. Алардын ичинен карга, бою кыска бүркүт, кара карышкыр Өзбекстандын "Кызыл китебине" киргизилген. Барсык, чөл мышыктары, суурлар, карышкырлар, камандар, бугулар жана башка кемирүүчүлөр да кездешет
Паркент районунун таймагында Өзбекстан Республикасынын ФАнын "Күн" комплекси, Материал таануу институту, сейсмологиялык институттун магнитосфералык обсерваториясы, «Коинот» илимий-өндүрүрүштүк бирикмесинин "Невич" эксперименталдык базасы, Сокок гидромелиорация станциясы, тоо-токой чарбасы, Чаткал биосфералык аймагы жайгашкан. Паркент району өзүнүн эс алуу аймактары менен белгилүү. Мында «Сокок», «Күмүшкен», «Сумча», «Кы-зылсай» сыяктуу сезондук жана туруктуу эс алуу үйлөрү, 10дон ашык балдардын жайкы лагерлери жана бир нече ишканалар бар. Эс алуу үйлөрү жыл бою аймактардан жана чет өлкөлөрдөн келген 10 миңден ашык адамды тейлейт.
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Калкы негизинен өзбектер (79,3%), ошондой эле тажиктер (13,8%), казактар (4,5%), кыргыздар (2%) жана башка улуттардын өкүлдөрү (0,4%) да жашайт. Калктын орточо жыштыгы 1 км² жерге 106 адам. Калкы — 157 500 (2021)
Экономикасы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Райондо Ташкент текстиль комбинатынын Паркент филиалы, кыш заводу, тигүү фабрикасы, "Паркент" жана "Шампан" шарап заводдору, "Бону-Голдинг" агрофирмасы, "Заркент" биргелешкен ишканасы, лимонад цехи, "БЕР-АРД" жемиш консерваларын өндүрүү боюнча жеке ишкана иштейт. Беш ишкана экспортко продукция чыгарат. Холдингдерде сүттү кайра иштетүүчү бир нече завод, 4 шарап цехи, 4 консерва цехи бар.
Райондо транспорт жакшы жолго коюлган. Автобекет-таксопарк станциясы, 2 автопарк, жол куруу жана суу чарба башармасы жана башка уюмдардын ишканалары бар. Ошондой эле 4 соода жана даярдоо ишканасы, наабайкана, супермаркет, ондогон жеке соода фирмалары, 172 дүкөн, 50дөн ашык жеке менчик наабайкана, 392 турмуш-тиричилик жактан тейлөө түйүндөрү бар. Ошондой эле Паркент районунда элдик кол өнөрчүлүк да өнүгүүдө.
Райондо 53 мектеп, лицей, кесиптик, музыка, спорт мектептери бар. 1880ден ашык педагогдор жана тарбиячылар 29 700ге жакын окуучуларга жана студенттерге билим беришет. Паркент районунда маданият үйү, 25 клуб, 34 китепкана иштейт. 4 оорукана (345 орундуу), 2 поликлиника (985 орундуу), медициналык пункттар, стадион, 56 спорт аянтчасы жана спорт залдары бар.
1982-жылдан бери райондук "Паркент таңы" гезити чыгат (нускасы 3000ден ашык)[2].
Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ "Паркент районуна жаңы аким дайындалды". Bugun.uz.Түпнускадан 2021-жылдын 2-августунда архивделген . Көрүлгөн күнү: 17-март, 2021-жыл.
- ↑ OʻzME. Биринчи том. Ташкент, 2000