Өсүмдүктөрдүн физиологиясы

Өсүмдүктөрдүн физиологиясы грек сөзүнөн (φύσις) — жаратылыш, (λόγος) — окуу) — бул өсүмдүктөрдүн организминде өтүп жаткан баардык процессткерди (фотосинтез, дем алуу, гуттация, транспирация, өсүмдүктөрдүн кыймылы, минералдык азыктануу, суу режими) окуп үйрөтүүчү илим.

Өсүмдүктөрдүн физиологиясынын өнүгүү тарыхы

Өсүмдүктөрдүн физиологиясы XVII—XVIII кылымдарда италиялык биолог жана врач М. Мальпигинин «Өсүмдүктөр анатомиясы» жана англиялык ботаник жана врач С. Гейлстин «Өсүмдүктөр статикасы» классикалык эмгектеринде белгиленген. Ал эми өсүмдүктөрдүн физиологиясы термини [[1800]- жылы биринчилерден болуп Ж. Сенебье́нин «Physiologie végétale» трактатында жазылган. Бул трактатта ал бул дисциплинага тиешелүү болгон көчүлүк процесстерди талкуулап, анын предметин жана максатын изилдеп чыккан.

XIX кылымда өсүмдүктөрдүн физиологиясына тиешелүү болгон баардык бөлүмдөрү такталган: фотосинтез, дем алуу, гуттация, транспирация, өсүмдүктөрдүн кыймылы, минералдык азыктануу, суу режими, өсүү жана өнүгүү, дүүлүгүү, өсүмдүктөрдүн туруктуулугу ж.б.

XX кылымда өсүмдүктөрдүн физиологиясынын негизги изилдөөлөрүнүн бири болуп фотосинтез жана дем алуу эсептелинет. Муну менен катар фитоэнзимология, өсүмдүк клеткасынын физиологиясы, эксперименталдык морфология жана экологиялык өсүмдүктөр физиологиясы өнүгүп келген. Өсүмдүктөрдүн физиологиясы микробиология жана агрохимия илимдеринин өнүгүшүнө түрткү берет.

XX кылымдын экинчи жарымында төмөндөгү илимдерди бириктирүү тенденциясы башталат, булар: биохимия жана молекулярдык биология, биофизика жана биологиялык моделдештирүү, цитология, өсүмдүктөр анатомиясы жана өсүмдүктөрдүн генетикасы. Ошол эле учурда окумуштуулар арасында субклеткалык жана молекулярдык денгээлдеги изилдөөлөргө көңүл бурула башташат. Өсүмдүктөрдүн физиологиясынын өнүгүүсү менен бирге биотехнология өз алдынча өнүгө баштайт.

Өсүмдүктөрдүн физиологиясынын максаты

• Өсүмдүктөрдүн жашоо тиричилигин толугу менен изилдөө.
• Айыл чарба өсүмдүктөрүнүн түшүмдүүлүгүн жогорулатуу жолдорун изилдөө.
• Жасалма шарттарда фотосинтез процессин жөнгө салуу.

Өсүмдүктөрдүн физиологиясынын багыты

• фотосинтез
• дем алуу
• өсүмдүктөрдүн суу режими
• өсүмдүктөрдүн минералдык азыктануусу
• Өсүмдүктөрдөгү заттардын транспорттолушу
• Өсүмдүктөрдүн өсүүсү жана өнүгүүсү
• Фитоэнзимология — өсүмдүктөрдөгү ферменттерди изилдөө
• Фитогормонология — фитогормондорду изилдөө
• Өсүмдүктөрдүн дүүлүгүүсү
• Өсүмдүктөрдүн экологиясы

Шилтемелер

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111-7
• Журнал "Өсүмдүктөрдүн физиологиясы" Archived 2020-08-13 at the Wayback Machine — Журнал Орусия илимдер академиясы. 1954-жылы академик А. Л. Курсановым тарабынын негизделген.
• "Өсүмдүктөрдүн физиологиясы" 2008-жылы текшерилген.
• ОИА биохимия жана өсүмдүктөрдүн физиологиясы жана микроорганизмдер иниституту Archived 2010-12-09 at the Wayback Machine. 1980-жылы б.и.д., профессор В. В. Игнатов Archived 2011-06-05 at the Wayback Machine тарабынан негизделген.