Болонья университети

Болонья университети (UniBo)
Расмий аталышы	Alma Mater Studiorum – Università di Bologna
Урааны	Alma Mater Studiorum. Petrus ubique pater legum Bononia mater.
Негизделген жылы	1088-жыл
Түрү	Мамлекеттик
Ректору	Джиованни Молари
Мүдүрү	Сабрина Луккарини
Студенттери	93 753 (2021/2022)
Окутуучулары	6 227 (2023)
Жайгашкан жери	Болонья шаары Италия
Кампусу	Чесена Кампусу Форли Кампусу Равенна Кампусу Римини Кампусу
Юридикалык дареги	Via Zamboni 33, 40126 Bologna
Сайты	https://www.unibo.it/it/
Логотиби

Болонья университети (итал. Alma Mater Studiorum – Università di Bologna) —Италиянын Болонья шаарындагы мамлекеттик изилдөө университети. 1088-жылы студенттердин уюшкан гильдиясы (студиорум) тарабынан негизделген. Бул дүйнөдөгү эң байыркы университет жана жогорку билим берүүчү биринчи окуу жай болуп эсептелет. Алгачкы "университет" деген сөз дал ушул окуу жайдан башталган. Университеттин эмблемасында "Alma Mater Studiorum" ("Изилдөөнүн азыктандыруучу энеси") деген ураан жана 1088-жыл белгиси бар.

Азыркы учурда 90 000ден ашуун студент билим алат.

Тарых

11-12 - кылымдар: Студиумдун жана Коммунанын жаралышы

"Болонья мектеби өз алдынча түзүлгөн, ал жеке менчик мектеп катары белгилүү болгон."

Кардуччи 1888-жылы сегиз кылымдык маараке учурунда ушул сөздөр менен Alma Mater Studiorum'дун жаралышын белгилеген. Пайгамбар-акын өзү бул мааракенин шарттуулугун моюнга алган, анткени Болонья студиясы эгемендердин же мугалимдердин уюшкан тобунун буйругу менен түзүлгөн эмес. Ал бир нече студенттин өз алдынча жана расмий эмес демилгесинин натыйжасында пайда болгон.

Бул студенттердин жардамы менен Болонья шаары тез эле "La Dotta" ("билимдүү") гана эмес, "La Grassa" ("семиз") шаары катары да белгилүү болгон. Орто кылымдарда Болонья бай жана таасирдүү мегаполиске айланып, жүздөгөн бай жаштарды өзүнө тартып, аларды жайгаштырууга жөндөмдүү болгон. Бул студенттер менен бирге китептерди, кызматчыларды жана чоң өлчөмдөгү акчаны да ала келишкен.

Ошондуктан Коммуна башынан эле студия менен ажырагыс байланыш түзүп, аны коргоо жана колдоо максатында атайын мыйзамдар жана декреттерди кабыл алган. Бул эки мекеме — Коммуна жана Университет — мугалим Ирнерийдин жетекчилиги астында бир мезгилде жаралган жана бири-бири менен тыгыз байланышта болгон. Сабактар жана жыйындар портиктердин астында, жеке үйлөрдө, монастырларда жана шаар аймактарында керектүү орундар ижарага алынып өткөрүлүп турган.

13-кылым: Студенттердин университети

Инновациялык юридикалык окуу жайларына тапшырган студенттер көп өтпөй өз ара колдоо бирикмелерин түзө башташкан. Убакыттын өтүшү менен бул бирикмелер алардын келип чыккан жерлерине ("улуттарына") жараша бөлүнүп, университеттер деп аталган атактуу аймактык гильдияларга бириккен. Ошондон тартып юристтер менен сүрөтчүлөр коомдук жана саясий жактан теңдешсиз кадыр-баркка ээ болушкан. Алар жаңыдан пайда болгон Европага өтө маанилүү болгон бекем укуктук жана маданий негиздерди камсыз кылышкан.

14-кылым: Коммунаны башкарууга карай

Убакыттын өтүшү менен студенттер башкаруу органдарында гана эмес, шаардык кеңештерде да өз алдынчалыгын жоготуп, жергиликтүү жана папалык бийликтин таасиринен улам көбүрөөк кысымга кабылышкан. Ошол эле мезгилде дарыгерлер коллегиясын түзгөн мугалимдер жогорку бийликтен киргизилген тартиптик чараларды кабыл алууга мажбур болушкан. Кийинки кылымдан тартып алар соода тарифтеринен түшкөн киреше менен төлөнгөн мамлекеттик кызматкерлерге айланышып, бийликке дагы көбүрөөк баш ийишкен.

Ушул мезгилде профессордук кызматтар провинцияга негизделип, шаардын тагдыры менен тыгыз байланышта болгон. Бирок алар коңшулаш шаарлардын атаандаштыгы жана папалык бийликтин тынымсыз кысымынан улам өз аймактарын толук көзөмөлгө алууга аракет кылышкан.

15-кылым: Альма-матер гүлдөгөн кез

Атак-даңкка ээ болгон студия дүйнөнүн ар кайсы бурчунан келген студенттерди өзүнө тарта берди. Келечектеги папалар, кардиналдар жана интеллигенция Юридикалык окуу жайларын бүтүрүүнү улантышкан. Ал эми искусство мектептери Ренессанс гуманизмине байланыштуу маданий реформалардын аркасында жаңы дисциплиналар менен гүлдөп-өнүккөн. Бул мезгилде Болонья шаарынын де-факто кожоюндары болгон Бентивоглио үй-бүлөсү атактуу мугалимдерди колдоп, пропаганда жана мактоо аркылуу Италиянын башка улуу королдуктарына шайкеш иш алып барышкан.

16-кылым: Студиумдун реформасы

Студиумдагы реформа университеттин жана Коммунанын ийгилигинин пайдубалы болгон эркиндикти жоготууга алып келди. 16-кылымдын орто ченинде, Трент Соборунан кийин папалар жана алардын өкүлдөрү жергиликтүү саясатка гана эмес, университеттин ишине да таасир эте башташкан. Бир жагынан сенаторлор, экинчи жагынан мугалимдер жогорку бийликке баш ийүүгө мажбур болушкан.

Архигиннасио сарайынын курулушу менен Коммуна жана университеттин өнөктөштүгү аяктаган. Биринчи жолу ар кандай мектептер Римдин көзөмөлү астында бир жерге топтолгон. Бул өзгөрүү окуучунун ректорлук кызматын жокко чыгарып, ишеним кесибин таңуулаган жана башка диндердин окуучуларын четке каккан.

17-18-кылымдар: Студиум кризиси жана Болонья Илимдер Академиясынын жанданышы

Болонья шаары жана Студиум эки кылымга созулган жай жана кризистик мезгилди башынан өткөргөн. Бул обочолонуу мезгилинен бир нече гана көрүнүктүү ысым чыга алган. 18-кылымда Болоньядагы Илимдер Академиясы чиркөөнүн чектөөлөрүнө, саясий жана аристократиялык таптардын жалкоолугуна жооп кайтарууга мүмкүнчүлүк берди. Академия Европанын калган бөлүгү менен түздөн-түз байланыш түзүп, илим-билимдин жандануусуна өбөлгө түзгөн.

19-кылым: Оор жаңылануу

Акыры, Наполеон Бонапарт сырттан келген өзгөрүүнү алып келген. Республика жана кийинчерээк Италия Королдугу менен Студиум мамлекеттик университетке айланып, 16-кылымдагы Палаццо Поггиге көчүрүлгөн. Анын айланасында шаардын жаңы көркөм жана маданий району жайгашкан. Бирок папалыктын кайтып келиши менен жарым-жартылай ишке ашырылган жана жарым-жартылай жокко чыгарылган. Бул өзгөрүүлөр Болоньянын жана Альма-Матердин тагдырын жакшыртууга жетишсиз болгон.

Италиянын биригиши жана жалпы тарыхты издөө менен гана Болоньянын жана анын байыркы студиясы кайрадан бүтүндөй өлкөнүн омурткасы деп эсептелген.

20-кылым: Дүйнөлүк Альма-матер

Алма-Матердин эл аралык кайра жаралышы 8-кылымдын 1888-жылдык майрамына карата ачылган. Шаар менен болгон мамилелер да кайра каралып, 20-кылымдын башында университет шаардык түзүлүшкө кирип, байыркы имараттарды ээлеп, жаңы имараттарын куруп баштаган.

Эки согуш бул долбоорду жайлатып, бирок экинчи дүйнөлүк согуштан кийин күч жана чечкиндүүлүк менен кайра жандандырылган. Ал тургай, коргошундун жылдары да орто Кылымдардагыдай эле, жаштардын жана студенттердин бүтүндөй мууну тарабынан катуу талап кылынган биргелешкен жакшыртууларга тоскоол болгон эмес.

Университет менен шаардын ортосундагы ийгиликтүү Альянс акыры Студиумдун 9-кылымдык мааракесин белгилөө учурунда көрсөтүлгөн. Ал мурунку салтанаттар сыяктуу эле, шаардын борборунда өткөн. Маджоре аянтында 430 Европалык ректор жана дүйнөнүн ар кайсы бурчунан келген 372 ректор Магна-чарта университетине кол коюшкан. Бүгүнкү күндө да бул жерде Болонья университетинин пайдубалы болуп келген көз карандысыздык жана окутуу эркиндиги белгиленет. Ошол учурда, ал дагы бир жолу бардык университеттердин энеси катары таанылган деп айтылат, Альма-матер студиясы.

21-кылым: Кеңири таралган жана туруктуу университет

Өткөн кылымдын аягында университеттердин автономиясынын жаңы формалары киргизилгенде, Альма-матер өзүнүн айрым курстарын көчүрүүгө багытталган долбоорду ишке ашырган, бул Италияда биринчи көп кампустун түзүлүшүнө алып келген, азыр Романья аймагына чейин созулган. Ошол эле учурда, ал Болонья борборунда жана анын четинде кеңейип, жаңы технологияларга жана айлана-чөйрөнү урматтоого болгон кызыгууну арттырып, 21-кылымда атаандаштыкка жөндөмдүү жана алдыңкы орунда калуу үчүн өтө маанилүү.

Дипломдук программалар

Болонья университети тарабынан биринчи жана экинчи циклде 260 дипломдук программалары, билимдин жана тилдердин ар кандай тармактарында сунушталган.

• Айыл чарба жана азык-түлүк илимдери -16
• Экономика жана башкаруу - 31
• Билим берүү - 8
• Инженердик жана архитектуралык - 51
• Гуманитардык илимдер - 30
• Тилдер жана адабияттар, чечмелөө жана которуу - 8
• Мыйзам - 5
• Медицина - 23
• Фармация жана биотехнология - 12
• Саясий Илимдер - 15
• Психология - 7
• Илимдер - 43
• Социология - 4
• Спорт Илимдери - 7
• Статистика - 8
• Ветеринардык Медицина - 5

Чет өлкөдөгү кампустар жана кеңселер

Болонья университети көп тармактуу структурага ээ. Бул окуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылат жана университеттин жамаатынын иш-аракеттерин жана жашоо сапатын жакшыртууга багытталган регион боюнча туруктуу изилдөө иш-аракеттерин жеңилдетет.

• Чесена Кампусу
• Форли Кампусу
• Равенна Кампусу
• Римини Кампусу

Аргентина Республикасындагы өкүлчүлүк, Болонья университетинин жогорку изилдөө борбору Брюссель, Нью-Йорк, Шанхай шаарларында.

Музей жана китепкана

Атактуу бүтүрүүчүлөр

Болонья университетинин көрүнүктүү бүтүрүүчүлөрү атактуулар, саясатчылар, ишкерлер, спортчулар жана башкалар.

• Роберт Кофлер Джарвик, М.Д. (11 Май 1946) - америкалык окумуштуу, изилдөөчү жана ишкер.
• Пьер Паоло Пазолини (5 март 1922 - 2 ноябры 1975) - италиялык кинорежиссер, акын, жазуучу жана интеллигент. Ошондой эле актер, журналист, романист, драматург жана саясий ишмер.
• Джорджо Армани (11 июль 1934 ) - италиялык мода дизайнери. Ал 1975-жылы "Армани" компаниясын негиздеген.
• Николай Коперник (9 февраль 1473 - 24 май 1543) - Ренессанс доорундагы математик жана астроном.
• Антониони Микеланджело (29-сентябры 1912 - 30-июль 2007) - италиялык кинорежиссер, сценарист, редактор жана аңгеме жазуучу. "Заманбаптык жана анын нааразычылыктары жөнүндө трилогиясы" менен белгилүү болгон.
• Джорджо Бассани (4-март 1916 - 13-апрель 2000) - италиялык жазуучу, акын, эссе жазуучу жана редактор.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4
• https://www.unibo.it/it (Университеттин расмий сайты)
• 1911 Британика Энциклопедиясы / Болон университети Томас Эшби тарабынан
• Болонья университети / Чоң орус энциклопедиясы 2004–2017
• Родерик Т.Лонг тарабынан курулган университет. Макала 1994-жылдын жазында "Эркин улут" фонду тарабынан "формулалар" журналында жарыяланган