Жеки Чан

Жеки Чан
кыт. 成龍 англ. *Jackie Chan*
	Жеки Чан; кыт. 成龍 англ. Jackie Chan
Төрөлгөндөгү ысымы:	陳港生 (Чан Коң-Саң),
Туулган датасы:	7 -апрель 1954 (70 жаш)
Туулган жери:	Гонконг
Жарандыгы:	Гонконг ; Кытай; АКШ
Кесиби:	актёр, каскадёр, кинорежиссёр, продюсер, сценарист, ырчы
Карьерасы:	1962 — а. у.
Сыйлыктары:	«Оскар» (2016)
IMDb:	ID 0000329
jackiechan.com

Жеки Чан (англ. Jackie Chan; кыт. 成龍, Чең Луң; кыт. 陳港生, Чен Гаңшең («Гоңконгдо туулган Чен»)); кээде Чан Коңсаң жана Фан Шилуң деп айтылат. 7-апрель 1954 жылы Гонконг шаарында туулган) — гонконг жана америка актёру, каскадёр, кинорежиссёр, продюсер, сценарист, трюктарды жана мушташуу оюдарын коюуучу, ырчы, БУУнун өз эркинче элчиси. Тасмаларда актер акробатикалык күрөш ыкмалары, күлкүлүү кыймыл-аракети, жана ар түрдүү куралдарды мушташта колдоно билгени жана өзү аткарган каскадерлук трюктары менен белгилүү. Ал кунг-фу жана хапкидо менен машыккан. Актер 1960-жылдардан тарта тасмаларда катышып, жүз элүүдөн ашуун тасмада тартылган.

Актер “Гонконг жылдыздар аллеясынын” жана "Голливуд атак-даңк аллеясынын" жылдызы болгон. Анын аты ар кандай ырларда, карикатураларда, мультфильмдерде жана видео оюндарда колдонулуп келет. Жеки Чан кесипкөй ырчы жана кытай тилинин кантон жана мандарин диалектилеринде ырдай алат, көптөгөн ыр альбомдорун жарыкка чыгарган. Роль жараткан тасмалардын көбүндө тематикалык ырларды ырдаган. Ал ошондой эле кайрымдуулук иштери аркылуу дагы белгилүү. 2015-жылы Forbes журналынын эсептөөсү боюнча Жеки Чандын кирешеси $350 миллионго (АКШ доллары) бааланган.

Британ империясынын орденинин кавалери.

Өмүр баяны

Жеки кытайдын кедей үй-бүлөсүндө туулган. Анын ата-энеси Чарльз Чан (1914—2008) жана Лили Чан (1916—2002) граждандык согуш учурунда Гонконго качышып, ал эми 1960 жылы Австралияга көчүп барышкан. Көчкөнгө чейин алар Гонконгдо Франциянын элчилигинде үй жыйноочу жана короо кароочу болуп иштешкен.

Алгач, ал «Nah-Hwa Primary School» деп аталган баштапкы мектепте окуп, бирок, 6 жашында Гонконгдо пекин операсынын мектебине берилет. Сценалык даярдыктан тышкары, бул мектеп кичинекей Чанга денесин мыкты башкарууну үйрөтөт. Чан мындан тышкары кунг-фу деп аталган уруш искусствосу менен да алектенген. Актёрдун бул балалык чагын "Боёлгон беттер" (1988) аттуу тасма чагылдырган.

Жеки 8-10 жашында эле "Түбөлүк сүйүү", "Чоң жана кичине Вонг Тин Бар", "Цинь Сянлянь тарыхы" аттуу кинотасмалардын эпизоддорунда роль жарата баштайт. Кийинчерээк, трюктарга аралаша баштаган, тагыраак айтканда "Жин муштуму" (Кулак ярости) жана "Дракондун чыгышы" аттуу Брюс Линин катышуусундагы тасмаларда трюк жараткан көпчүлүктүн ичинде болгон.

1976-жылы Жеки Канберрага ата-энесинин колуна келет. Ал жерден бир азга «Dickson College» де окуп, куруучу болуп да иштеп калат.

Карьерасы

Тасмадагы карьерасын каскадёр катары баштаган. Кээ бир учурда аны эпизоддорго жана кичинекей роль жаратууга чакырып турушкан. Кунг-фу, акробатиканы ишеничтүү билип , жакшы пластика жана сценалык өнөрдү мыкты билген Чан 1970 жылдардын аягында чоңураак ролдорду жаратып, кийинчерээк өзү тасма тарта байштайт. Ал комедия менен уруш искусствосун, кадимки көчө согушун аралаштырып, көңүл ачуучу тасмаларды жасап, акырындан жаңы киножанр түптөп баштаган.

Жеки Чанды таанымал кылган алгачкы «Змея в тени орла» аттуу тасма болгон. Тасманын режиссёру Юань Хэпин Жеки Чанга трюктарды өзү ойлоп таап, тасмага коюууга уруксат берет. Бул тасма уруш искусствосу колдонулган комедия жанрында жаралат. Ушул эле жылы Чан «Кызуу чебер» тасмасына тартылат. Ушул тасма Жекинин таанымалдуулугун арттырып, ийгиликтүү карьеранын башталышына түрткү болгон. Тасмада Чан — Вон Фэй Хун деп аталган ичкич, кыйратпаган, өзүнө анча окшошпогон адамдын ролун жаратат. Бул жагынан тасма новатордук болуп чыга келген. Ошондой эле Чан менен карган актёр Юэн Сю Тьендин (Саймон Юэн деген ат менен да белгилүү) комедиялык дуэти да ийгиликтүү болот.

1980 жылдары ал, башкы каарманды Саммо Хунг аттуу актёр ойногон «Бактылуу жылдыздар» тасмасында экинчи пландагы роль жаратып, мындан тышкары бир топ тасмаларда ойнойт.

1983 жылы “«А» Проектиси” (Project «A») тасмасында тартылып жүргөн кезинде официалдуу түрдө өзүнүн каскадёрлук тайпасын түзөт. Кийинки калган тасмаларында “Жеки Чандын каскадёрлук тайпасынын” жардамы менен иштешет.

Чан 1980 жылдары “Чоң уруш” ("Большая драка"), "Замбирек маңызы" жарышы"(“Гонки „Пушечное ядро“”), "Коргоочу" (“Покровитель”) аттуу тасмалары менен америка киноиндустриясына чыгууга бир нече аракет кылат.

1990 жылдары Чанга 2 жолу терс каармандын ролун сунушташкан. Бирок, экөөндө тең Чан, терс каарман ойноочулардын стереотибине кирип калуудан коркуп, андан баш тарткан. Биринчисин Голливуд жылдызы Сильвестр Сталлоне Саймон Феникс деп аталган каракчынын ролун сунуштаса (аны Уэсли Снайпс ойногон), ал эми экинчисинде "Өлтүрүүчү курал 4" (“Смертельное оружие 4”) тасмасында да каракчынын ролун сунушташкан (бул ролду Джет Ли ойногон).

1994 жылы MTV телеканалы Жеки Чанга кинематографиядагы жалпы жетишкендиги үчүн сыйлык тапшырган.

Жеки Чанга чыныгы ийгилик 1995 жылы «Бронкстогу талаш» («Разборка в Бронксе») тасмасынан кийин келген. Ал киреше табуу жагынан Чоу Юнь-Фат жана Мишель Ё атту актёрлордон кем калган эмес. Көрүүчүлөргө Чандын башка иштери да жаккан. Мисалы, «Биринчи сокку», «Громобой », «Шанхай түш маалы» («Шанхайский полдень»). «Жеки Чандын окуялары» мультсериалы да ийгилик жагынан артта калган эмес. Ар бир бул сериал бүткөн соң Жеки күйөрмандардын суроолоруна жооп берип турган.

2011 жылдын сентябрь айында Жеки Чандын жүзүнчү тасмасы — «1911» жарыкка чыгат.

2012 жылдын июль айында San Diego Comic-Con International фестивалында Жеки Чан «Неудержимые 3» тасмасына тартылууга кызыктар экенин билдирди.

Чан ийгиликтүү поп-аткаруучу катары да белгилүү; 1984 жылдан тартып 100дөн ашык ыр жазып 20 альбом чыгарган. Ал кытай, жапон, англис тилдеринде ырдайт. Ошондой эле өзүнүн тасмаларынын башкы ырларын дагы өзү ырдайт, бирок ал тасмалар Европа жана АКШга чыгаарда башка ырларга алмашылат.

Чан өзүнүн кайрымдуулук иши менен да кеңири белгилүү жана ар-түрдүү долбоорлорго катышып турат. “Жаныбарларга ырайымсыз мамиле кылууга каршы”, 2004 жылы Инди океанында цунамиден, Кытайдагы суу ташкынында жабыр тарткандарга жардам ж. б. акцияларда өз каалоосу мнен элчи катары иш алып барган. 2006 жылдын июнь айында өзүнүн байлыгынын жарымын кайрымдуулук максатта жумшоорун билдирген. 2003 жылы катышуучулары жер жүзүндөгү тынчтык үчүн чыгышкан «United Buddy Bears» аттуу көргөзмөнүн Гонгконгго келишин чакырган. Бул көргөзмөнүн ачылышында Чан ЮНИСЕФ жана башка эки балдар уюмуна 4,14 млн гонконг долларын барабар болгон чек тапшырган.

Гонкогдо “Жылдыздар авенюсунда” (“Авеню Звёзд”), Голливудда “Жылдыздар аллеясында”, ошондой эле Москвада Эски Арбатта Чандын жылдызчалары бар.

Чан жөнүндө жазылган китептер аз эмес. Акыркысы Василий Москаленконун «Хроники Джеки Чана» аттуу фантастикалык китеп. Жазуучу бул китепти жазууга Жекинин өзүнөн уруксат алган.

Чыгармачылык стили

Тасмалардагы образы

Чан, Брюс Ли жана ага окшогондордун образын туурабай, тескерисинче аларга карама-каршы образ жаратканын ырастайт. Брюс Ли кайраттуу, чыдамкай баатырдын образын жаратса, ал эми Жеки тескерисинче, жөнөкөй, жалкоорок, үй-бүлө, достору, сүйгөн кызы менен начарыраак мамиледе болгон, бирок боорукер, кубаттуу адамдын образдарын жараткан. Акырында бирок, Жекинин образдары кыйынчылыктарга карабастан жеңишке жетип турат.

2000 жылдары Чан жанр, сюжет, тасмадагы баатырлар жагынан кеңири байкоо жүргүзөт. Интервьюлордун биринде, тасмада ойной ала турган аскер эмес, согуша ала турган актёр экенин далилдегиси келгенин билдирген.

Трюктары

Чан трюктардын көпчүлүгүн өзү кылаарын, ошондой эле, кээде башка актёрлордун трюктарын дагы жасап бергенин айтат. Бирок трюктарды 100 пайыз аткарат деп айтуу туура эмес, анткени “Смокинг” («The Tuxedo») тасмасында, Жекинин ордуна 7 дублёр тартылган.

Трюктарды аткаруу убагында көптөгөн жараатарды алган. Ушу себептен Жеки дүйнө боюнча бардык кепилдик берүүчү компаниялардын кара тизмесине кирет.

(Көбүнчө тасмаларынын акырында анын окшошпой калган трюктары, кээде жараат алган көрүнүштөрү көрсөтүлөт). Эң кайгылуу натыйжа 1986 жылы “Кудайдын жабдыктары” (“Доспехи бога“) тасмасында, бактан кулагандыктан мээсинен оор жараат алып, өмүрүнөн айрылып кала жаздаганда болгон. Азыркы учурда абдан оор трюктарды жасоодон качат.

Көп убакыттын бери Чан бир канча жолу жанбашынын чыгып кетишин, колу-буттарынын манжаларынын сынышын, бет сөөгүнүн, мурдунун, моюн сөөгүнүн, кабырга жана далыларынын сынышын башынан өткөргөн.

Ысымдары

Жеки деген ат менен белгилүү болгонго чейин көптөгөн ысымдарды колдонгон. 5,5 кг болуп төрөлгөндүктөн апасы Пао Пао (“замбиректин маңызы” (“пушечное ядро”) деген ат берген. Кийин опералык мектепте Чанды мугалиминин урматына Юэнь Ло деп аташкан.

1976 жылга чейин Чен Юэн Лун (Yuen-Lung Chan) деген ысым менен белгилүү болот. Андан кийин Австралияда куруучу болуп иштеп жүргөн убакта досторунан Жеки деген атка конгон. Аны ошондой эле Син Лун (Sing Lung; «кичинекей ажыдаар») деп да аташчу.

Yuan Lung Chan, Lung Chen, Long Cheng, Wellson Chin, Baseball Bat (коркунучтуу, учуу менен байланышкан трюктарды өзү аткаргандыгы үчүн) деген ысымдар менен да тасмага тартылган.

Жеке жашоосу

Тайвань актрисасы Линь Фэнцзяого үйлөнгөн. Өмүр баянында үйлөнгөн жылы 1983 деп келет, бирок көптөгөн булактар 1 декабрь 1982 жылды айтышат. 1982 жылдын 3 декабрында Чан Цзоминг (Джейси Чан) аттуу баласы төрөлгөн.

Ошондой эле Жекинин Элейн У Цили аттуу никесиз аялынан Этта У Чжолинь (Нг Чхёклам, 1999 жылдын 19 ноябрында төрөлгөн) аттуу кызы бар. Бирок Жеки аны официалдуу түрдө кызы катары тааныбайт.

Жеки буддист болуп саналат.

2009 жылы Чан Камбожда университетинин ардактуу доктору наамын алган.

Гонорарлары

1995 жылы — “Бронкстогу талаш” (Разборка в Бронксе) — $4 млн
2000 жылы — “Шанхай түш маалы” (Шанхайский полдень) — $5 млн
2001 жылы — Ызы чуу маалы 2 — $15 млн + чогултуудан %
2007 жылы — Ызы чуу маалы 3 — $15 млн
2008 жылы — “Тыюуу салынган падышалык” (Запретное царство) — $5,89 млн + чогултуудан %
2010 жылы — “Каратэ-бала” (Каратэ-пацан) — $7,9 млн

Тасмаграфиясы

Негизги макала: Жеки Чандын тасмаграфиясы

1962 жылдан тартып Жеки Чан 100 ашык тасмаларда тартылган .

Жыл	Тасманын аталышы	Роль
1962	Чоң жана кичине Вонг Тин Бар	бала
1963	Чексиз сүйүү	Бала
1964	Цинь Сянляньдын тарыхы	Бала
1966	Жети кичинекей арстан	Бала
1966	Жети кичинекей арстан 2	Бала
1966	Жүр, менин менен ич	Бала
1970	Темирден болгон кыз	Бала
1971	Дзендин тийиши	Экинчи даражадагы роль
1971	Ырайымсыз кылычтын мизи	Ханзааданын жоокери
1971	Квантунгдан кичинекей жолборс	Биринчи роль
1972	Кунг-Фу аялы	Студент
1972	Ачуунун муштуму	уруш искусство мектебинин окуучусу
1972	Кандуу манжалар	Бандит
1973	Гонконгдогу талаш
1973	Ажыдаардын чыгышы	Түрмөдө отурган адам
1973	Сүйүүнүн чеги	Ксяо Лиу
1973	Ойготулган кубаттуулук
1973	Жаза муштуму	Si To / Shi Tzer
1973	Шаолиньдеги кыз	Жапон бандити
1973	Жаш жолборс	Жеки
1973	Чыгыш Геркулеси	бандит
1974	Муштумга муштум	сакчы
1974	Алтын лотос	Pear Seller Brother Yun
1974	Жолборстордун айылы	Бандит
1974	Чыгышка каршы Супермен	Экинчи даражадагы роль
1975	Үй-бүлөдө баардыгы	Хсяо Танг/айдоочу
1975	Брюс Ли жана мен	(камео)
1975	Сюрприздердин аягы жок	Секретарь Чан
1975	Гималайчы	Tseng's men
1975	Жаш ажыдаарлар	каскадёр, трюктарды коюуучу
1976	Жаңы ачуулуу муштум	Lung
1976	Өлүм бийи	каскадёр
1976	Өлүмдүн колу	Тан Фенг
1976	Мистер Бу	Каскадёр
1976	Метеорлор-өлтүргүчтөр	Ва Ву Бин / жолборс
1976	Шаолиндин акыркы сыноосу	Унчукпаган адам
1977	Боксчу жана чебер	жардамчы роль
1977	Интрига менен өлтүрүү	Као Ли
1978	Бүркүттүн көлөкөсүндөгү жылаан	Чиен Фу
1978	Турна жана жылан	Хсу Ю Фонг
1978	Мыкты жан-сакчылар	Лорд Тинг Чанг
1978	Кызуу чебер	Хуан Фэйхун
1978	Дүховное Кунг-Фу	Юлань
1978	Кара куру бар экөө	(камео)
1979	Жүрөктүү гиена	Шинг Лунг
1979	Ажыдаардын муштуму	Танг Хауюэн
1979	Манжалары сынган чебер	Jackie Chan
1980	Жаш чебер	Ажыдаар / Мастер Лун
1980	Кунг-Фудан кичине	Чанг чебер
1980	Чоң уруш	Джерри Кван
1981	"Замбиректин огу" жарышы	Жеки Чан, "Субарунун" айдоочусу
1980	Фантастикалык тамшырмасы бар отряд	Сэмми
1982	Лорд ажыдаар	Ажыдаар Хоу
1983	Жүрөктүү гиена 2	Шинг Лунг
1983	Беш ийгиликтүү жылдыз	CID 07
1983	"А" проектиси	Ма Юилун ажыдаар сержанты
1984	Пом Пом	мотоцикл айдаган полиция кызматкери
1984	"Замбиректин огу" жарышы 2	Жеки Чан, "Мицубиси" механиги
1984	Дөңгөлөгү бар тамактануу жайы	Томас
1985	Менин ийгиликтүү жылдыздарым	Булчуңдуу киши
1985	Жактоочу	Билли Вонг полиция кызматкери
1985	Менин ийгиликтүү жылдыздарым 2	Булчуңдуу киши
1985	Ниндзя чагылганын согушу	aka To Catch a Ninja aka Ninja Fury
1985	Ажыдаардын жүрөгү	Тед Фанг, полиция офицери
1985	Полициялык окуя	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
1986	Тентек балдар	Түрмөдөгү бала
1987	Кудайдын жабдыктары	Джеки Кондор
1987	"А" проектиси 2	Ажыдаар Ма Юилун
1988	Ажыдаарлар түбөлүк	Жеки Лан
1988	Полициялык окуя 2	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
1989	Кереметтер	Charlie Cheng Wah Kuo
1990	От аралы	Lung /Steve Tong
1991	"Кудайдын жабдыктары 2" Кондор операциясы	Джеки Кондор
1992	Тибеттик бала	аэропорттогу жүргүнчү
1992	Эгиз ажыдаарлар	Джон Ма / Бумер
1992	Полициялык окуя 3: Суперполиция	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
1993	Шаардык мергенчи	Рио Саэба "Шаардык мергенчи"
1993	Криминалдуу окуя	Эдди Чан инспектору
1993	Суперполицейский 2/ "S" проектиси	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
1994	Кызуу чебер 2	Хуан Фэйхун
1995	Биринчи сокку
1995	Бронкстогу талаш	Кьонг
1995	Громобой	Chan Foh To Alfred Tung
1996	Полициялык окуя:4 Биринчи сокку	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
1997	Мистер Крутой	Жеки
1997	Күй, Голливуд, күй	(камео)
1998	Мен киммин?	Мен киммин
1998	Кымгуут убак	Инспектор Ли
1998	Мулан	Ли Шанг капитаны
1999	Мыкты	Си Эн Чан
1999	Комедиянын падышасы	(камео)
1999	Келечектин полициясы	fisherman
2000	Шанхай түш маалы	Чон Вонг
2001	Кокус тынчы	Бак Йен
2001	Кымгуут убак 2	инспектор Ли
2002	Смокинг	Джимми Тонг
2003	Шанхай баатырлары	Чон Вонг
2003	Медальон	Эдди Янг
2004	"Феникс" операциясы	Mr. Chan (камео)
2004	Жер жүзүн 80 күндө	Паспарту / Лау Шинь
2004	Хуаду хроникасы	Lord of Armour (камео) / aka The Huadu Chronicles: Blade of the Rose
2004	Жаңы полициялык окуя	Кевин Чан Гакхёй (Чэнь Цзяцзюй)
2005	Миф	Meнг И генералы
2006	Роб-Би-Гуд
2007	Кымгуут убак 3	Башкы инспекор Ли
2008	Тыюуу салынган падышалык	Даос Лу Янь/Ху
2008	"Кунг-Фу панда" мультфильми	Чебер Маймыл
2009	Синдзюктагы жаңжал	Steelhead
2009	Жекини издөөдө	aka Jackie Chan Kung Fu Master
2009	Кытайдын негизделиши	(камео)
2010	Кошуна шпион	Боб Хоу
2010	Чоң солдат	Чоң солдат)
2010	Каратэ-бала	Мистер Хан
2010	Силкбой тууралуу уламыш	Кси Ронкун
2011	Шаолинь	Ву Дао
2011	1911	Huang Xing
2011	Кунг-Фу панда 2	Чебер Маймыл
2012	Кудайдын жарактары 3: Кытай зодиагы	Джеки Кондор «Азиялык куш»

Терс каармандарды ойноо

Жеки Чан терс каарманды ойногон бир канча тасмалар бар:

Брюс Ли менен “Жин муштуму” ("Кулак ярости”) тасмасында Судзуки карате чеберинин алмаштыруучусу (1972);
Брюс Ли менен “Ажыдаардын чыгышы ” тасмасынын эпизодунда терс каармандын ролу (1973);
“Гонкогдогу чатак”(“Разборка в Гонконге”) тасмасында банданын жетекчисинин ролу (экинчи орундагы роль) (1973);
“Сюрприздин аягы жок” (“Сюрпризам нет конца”) тасмасында өлтүргүч аялдын (1975);
“Метеорлор-өлтүргүчтөр” (“Метеоры-убийцы”) тасмасында башкы терс каармандын ролу (1976).

Кийинчерээк батыш студияларынын сунушуна карабай, терс каармандарды ойногон эмес.

Коркуусу

Кээ бир интервьюлорунда, Чан гидрофобиядан азап чегээрин айткан. Эл аралык каскадёрлор сыйлыгын ээси, кунг-фу чебери, жана жөн эле мыкты актёр, жакында, суудан коркоорун моюнга алды.

Тасма учурунан көз ирмемдер

"Ажыдаардын чыгышы" (1973)	"Кызуу чебер 2" (1994)	"Кымгуут убак 1" (1998)
"Бронкстогу талаш" (1995)	"Дөңгөлөгү бар тамактануу жайы" (1984)	"Кокус тынчы" (2001)
"Кудайдын жабдыктары" (1987)	"Кызуу чебер 1" (1978)	"Кымгуут убак 1" (1998)
"Мен киммин?" (1998)	"Коргоочу" (1985)	"Полициялык окуя 1" (1985)
"Шанхай баатырлары" (2003)	"Кызуу чебер 1" (1978)	"А" проектиси (1983)
"Алдамчылар"	"Мыкты" (1999)	"Биринчи сокку" (1995)

Колдонулган адабияттар

Jackie Chan, Jeff Yang. I Am Jackie Chan: My Life in Action. — Pan, 1999.
Renee Witterstaetter. Dying for Action. — Grand Central Publishing, 1997.
Curtis F. Wong, John R. Little. Inside Kung-Fu. — McGraw-Hill, 1998.
Darren F., Long B. Hong Kong Babylon. An Insider Guide to the Hollywood of the East. — L., 1997.
О. Ключарева. Джеки Чан. — Р-н/Д.: Феникс, 2004.

Интернеттеги шилтемелер

Жеки Чандын өмүр таржымалы
Жеки Чан
Жеки Чандын Орусиядагы официалдуу эмес сайты