Украинанын административдик-аймактык түзүлүшү

Википедия дан

Конституцияга ылайык, административдик жактан Украинанын аймагына 27 облус [1] - 24 облус, Кырым Өзэркин Республикасы жана өзгөчө статусу бар 2 шаар (Киев жана Севастополь) кирет.

Украинанын акимий бөлүнүшү

2020-жылдын 17-июлунан тартып Украинанын аймактары (өзгөчө статусу бар шаарларды кошпогондо) 136 районго бөлүндү, алар шаардык, поселкалык жана айылдык аймактык жамааттарга (укр. територіальна громада) [2]. Украинанын ири шаарлары шаардык аймактарга, ал эми жамааттар Старостинский райондорго (старостаты) бөлүнөт . Ошол эле учурда Крымда да жаңы аймактар түзүлдү, бирок өзгөртүүлөр жарым арал Украинанын көзөмөлүнө кайтарылгандан кийин күчүнө кирет.

Административдик-аймактык түзүлүш[оңдоо | булагын оңдоо]

2020-жылдын июль айындагы реформадан кийин Украинанын административдик-аймактык түзүлүш тутуму төмөнкүлөрдү камтыйт:

  • Биринчи (аймактык) деңгээл:
    • облустар (укр. області)
    • өзэркин республикасы (укр. автономна республіка)
    • өзгөчө абалы бар шаарлар (укр. міста зі спеціальним статусом)
  • Экинчи (негизги) деңгээл:
    • райондар (укр. райони)
  • Үчүнчү (баштапкы) деңгээл:
    • коомчолор (укр. громади)
    • шаар тибиндеги поселоктор (укр. селища міського типу)
    • поселоктор (укр. селища)
    • айылдар (укр. села)

Шаарлардагы райондор (укр. міські райони) өз алдынча башкаруу органдарын түзбөгөн аймактык бирдиктер болуп саналат.

Административдик-аймактык бирдиктердин саны[оңдоо | булагын оңдоо]

2014-жылдын 1-январына карата Украинадагы административдик-аймактык бирдиктердин саны[3] (санын өзгөртүүсү менен кашаада - 2013-жылдын 1-январына карата[4]):

  • райондор – 490;
  • шаарлардагы райондор – 111;
  • калктуу конуштар - 29 742 (2013-жылдын 1-январына карата -   29 786), анын ичинде:
    • айылдык калктуу конуштар - 28 397 (2013-жылдын 1-январына карата - 28 441; 2012-жылдын 1-январына карата -   28 454, анын ичинде: калктуу конуштар - 1266; айылдар - 27 188);
    • шаардык - 1345, анын ичинде:
      • шаарчалар — 885;
      • шаарлар — 460, анын ичинде:
        • өзгөчө абалы бар шаарлар - 2;
        • облустук жана республикалык (өзэркин республика) маанидеги шаарлар - 180 (2013-жылдын 1-январына карата -   178);
  • айыл кеңештер — 10 279 (2012-жылдын 1-январына карата — 10 278).

Биринчи деңгээлдеги административдик-аймактык бирдиктер[оңдоо | булагын оңдоо]

Биринчи (региондук) деңгээлге төмөнкүлөр кирет: 24 облус, Кырым ӨР жана өзгөчө статуска ээ 2 шаар - Киев жана Севастополь.

Белгиси Аталышы

(кырг. )

Аталышы

(укр. )

Райондору Аянты

км²[5]

Калкы[6]миң ад.

(2019)

Калктын

жыштыгы

Акимий

борбору

(кырг. )

Акимий

борбору

(укр. )

ISO 3166-2

коду

1 Coat of Arms of Vinnytsia Oblast.svg Винница облусу Вінницька область 6 26 492 1 557,2 60,49 Винница Вінниця UA-05
2 Coat of Arms of Volyn Oblast.svg Волынь облусу Волинська область 4 20 144 1 034,6 51,63 Луцк Луцьк UA-07
3 Smaller Coat of arms of Dnipropetrovsk Oblast.svg Днепропетровск облусу Дніпропетровська область 7 31 923 3 200,9 102,47 Днепр Дніпро UA-12
4 Lesser CoA of the Donets Basin (Spanish Shield).svg Донецк облусу Донецька область 8 26 517 4 160,1 161,47 Донецк Донецьк UA-14
5 Coat of Arms of Zhytomyr Oblast m.svg Житомир облусу Житомирська область 4 29 827 1 217,9 42,11 Житомир Житомир UA-18
6 CarpathianRutheniaCoA.svg Закарпатье облусу Закарпатська область 6 12 753 1 256,1 98,54 Ужгород Ужгород UA-21
7 Coat of arms of Zaporizhia Oblast m.svg Запорожье облусу Запорізька область 6 27 183 1 702,8 64,90 Запорожье Запоріжжя UA-23
8 Coat of Arms of Ivano-Frankivsk Oblast.svg Ивано-Франковск облусу Івано-Франківська область 6 13 927 1 371,8 99,08 Ивано-Франковск Івано-Франківськ UA-26
9 COA of Kyiv Oblast m.svg Киев облусу Киівська область 7 28 121 1 769,3 61,28 Киев Київ UA-32
10 Coat of Arms of Kirovohrad Oblast m.svg Кировоград облусу Кіровоградська область 4 24 588 943,4 39,59 Кропивницкий Кропивницький UA-35
11 Coat of Arms Luhansk Oblast m.svg Луганск облусу Луганська область 8 26 683 2 149,3 82,98 Луганск Луганськ UA-09
12 Coat of Arms of Lviv Oblast SVG m.svg Львов облусу Львівська область 7 21 831 2 519,0 115,37 Львов Львів UA-46
13 Coat of Arms of Mykolaiv Oblast m.svg Николаев облусу Миколаївська область 4 24 585 1 128,8 47,31 Николаев Миколаїв UA-48
14 Coat of Arms of Odesa Oblast m.svg Одесса облусу Одеська область 7 33 314 2 379,3 71,58 Одесса Одеса UA-51
15 Coat of Arms of Poltava Oblast.svg Полтава облусу Полтавська область 4 28 750 1 398,2 50,09 Полтава Полтава UA-53
16 Coat of Arms of Rivne Oblast m.svg Ровно облусу Рівненська область 4 20 051 1 156,5 57,86 Ровно Рівне UA-56
17 Coat of Arms of Sumy Oblast.svg Сумы облусу Сумська область 5 23 832 1 079,1 47,01 Сумы Суми UA-59
18 Coat of Arms of Ternopil Oblast m.svg Тернополь облусу Тернопільська область 3 13 824 1 044,3 77,14 Тернополь Тернопіль UA-61
19 COA of Kharkiv Oblast m.svg Харьков облусу Харківська область 7 31 418 2 673,3 86,40 Харьков Харків UA-63
20 Coat of Arms of Kherson Oblast m.svg Херсон облусу Херсон облусу 5 28 461 1 035,8 37,45 Херсон Херсон UA-65
21 Coat of Arms of Khmelnytskyi Oblast m.svg Хмельницкий облусу Хмельницька область 3 20 629 1 035,8 62,89 Хмельницкий Хмельницький UA-68
22 Coat of Arms of Cherkasy Oblast m.svg Черкассы облусу Черкаська область 4 20 916 1 203,7 59,63 Черкассы Черкаси UA-71
23 Coat of Arms of Chernihiv Oblast.svg Чернигов облусу Чернігівська область 5 31 903 1 002,9 32,79 Чернигов Чернігів UA-74
24 Coat of Arms of Chernivtsi Oblast m.svg Черновцы облусу Чернівецька область 3 8 097 903,5 111,98 Черновцы Чернівці UA-77
25 COA of Kyiv Kurovskyi.svg Киев Київ 10 836 2950,9 3 405,98 шаары UA-30
26 COA of Sevastopol.svg Севастополь Севастополь 4 864 шаары UA-40
27 Lesser CoA of Crimea.svg Кырым Өзэркин Республикасы Автономна Республіка Крим

крым-тат. Qırım Muhtar Cumhuriyeti

10 26 801 Симферополь же Акмечит Сімферополь

крым-тат. Aqmescit

UA-43
Бардыгы 136 603,549

Экинчи деңгээлдеги административдик-аймактык бирдиктер[оңдоо | булагын оңдоо]

Негизги макала: Украинанын райондору

2020-жылдан бери Украинанын аймактары 136 районго бөлүнөт. Алар өз кезегинде шаардык, поселкалык жана айылдык аймактык жамааттарды (укр. територіальна громада) камтыйт. Украинанын ири шаарлары шаардык аймактарга бөлүнөт.

2020-жылга чейин бул деңгээл райондор (укр. район), областтык баш ийүүдөгү шаарлар (укр. місто областного порядкування) жана республикалык (өзэркин республикасы) баш ийүүдөгү (укр. місто рсепубліканського порядкування) тарабынан көрсөтүлгөн.

Үчүнчү деңгээлдеги административдик-аймактык бирдиктер[оңдоо | булагын оңдоо]

Негизги макала: Украинанын коомчолору

2020-жылдан бери Украинанын аймактары 1469 жамаатка бөлүнгөн. Украинанын ири шаардык жамааттары (же тагыраак айтканда, шаарлар) шаардык аймактарга бөлүнөт. Украинада жергиликтүү өз алдынча башкаруунун негизги органдары болуп жамааттык кеңештер саналат.

Киев жана Севастополь шаарлары, Украинанын конституциясына ылайык, өзгөчө статуска ээ жана өлкөнүн башка облустарынын райондоруна кирбейт, анткени алар ошол эле учурда өзүнчө региондор болуп саналат. Ошол эле учурда Севастополь бүткүл Крымдай эле украин бийлигинин көзөмөлүндө эмес жана Орусиянын көзөмөлүндө. 2015-2020-жылдардагы административдик-аймактык реформа Крым Автономиялуу Республикасынын аймагына таасирин тийгизген эмес жана ал жердеги жамааттар Украина тарабынан мыйзам тарабынан бөлүнгөн эмес.

Кырымдан тышкары Киевдин аймагы жана Чернобыль АЭСинин четтетилген аймагы да жамааттарга кирбейт. ДЭР жана ЛЭР көзөмөлдөгөн аймакта жамааттар де-юре гана бар.

Колдонулган адабияттар[оңдоо | булагын оңдоо]

  1. Закон України від 05.02.2015 № 156-VIII «Про засади державної регіональної політики» (укр.)(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Верховная рада Украины. — «7) регіон — територія Автономної Республіки Крим, області, міст Києва та Севастополя»  Текшерилген күнү 26 -ноябрь (жетинин айы) 2020.
  2. Постанова Верховної Ради України № 807-IX від 17 липня 2020 року «Про утворення та ліквідацію районів» (укр.)
  3. 5. Кількість адміністративно-територіальних одиниць за регіонами // Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2014 року Калып:Wayback (Укрстат. 13. Статистика населення Калып:Wayback)
  4. Статистический сборник «Регионы Украины» 2012. Часть 1 Калып:Wayback (на 1 января 2013) // Публикации: 2. Региональная статистика Калып:Wayback
  5. Статистичний збірник «Регіони України» 2013 рік Частина I Калып:Wayback — с. 21
  6. Украïна: Політико-адміністративна карта. — 2019, ДНВП Картографія