Херд аралы жана Макдональд аралдары
Херд аралы жана Макдональд аралдары ( англ. Heard Island and McDonald Islands, HIMI) — Инди океанынын түштүк бөлүгүндө жайгашкан чакан ээн (турукту эл турбаган) архипелаг[1]. Эки чоң жана көптөгөн майда аралдардан турат. Австралиянын көз каранды аймагы болуп эсептелет.
География
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Херд аралы жана Макдональд аралдары архипелагы дүйнөдөгү эң алыскы кургактыктардын бири болуп саналат:
- Перт, Батыш Австралиядан түштүк-батышты карай 4099 км алыстыкта жайгашкан[2].
- Австралиянын эң түштүк-батыш чекити болгон Кейп Лувинден 3845 км алыстыкта жайгашкан[2].
- Түштүк Африкадан 4200 км алыстыкта жайгашкан[2].
- Мадагаскардан 3830 км алыстыкта жайгашкан[2].
- Антарктиданын түндүгүнөн 1630 км алыстыкта жайгашкан[2].
- Кергелен аралынан 450 км алыстыкта жайгашкан[2].
Аралдар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Херд аралы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Херд аралы (53°06′ ю. ш. 73°31′ в. д.HGЯO) — Кергелен платосунун суу астындагы жайгашкан жанар тоосунун чокусу болуп саналат. Аралдын узундугу 43 км, туурасы 21 км. Аралдын (жана архипелагдын) эң бийик чокусу 2745 м бийиктиктеги Моусон чокусу. Ал ошондой эле Австралиянын эң бийик чекити да болуп эсептелет. Херд аралынын 80% кар жана муз менен капталган. Аралдын жалпы аянты 368 км².
Макдоналд аралы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Макдональд аралы (53°03′ ю. ш. 72°37′ в. д.HGЯO) — Херд аралынын батыш тарабында, 44 км алыстыкта жайгашкан. Бул арал да жанар тоодон пайда болгон арал. Эң бийик чокусу 230 м, жалпы аянты 2,5 км².
Башка аралдар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Шаг-Айленд аралы.
- Морган аралы.
- Саил жана Блэк зоолору.
Бул кичинекей аралдардын тобу Херд аралынын түндүгүндө, 10 км алыстыкта жайгашышкан. Майда аралдарынын жалпы аянты 1,1 км². Архипелагдын аянты 372 км².
Климат
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Бул аралдардын аймактарынын климаты субантарктикалык: кышы жылуу (+0,1°С) жана жайы суук (+4,2°С) деп мүнөздөлөт. Жыл бою согуп турган шамалдын ылдамдыгы 26-33,5 км/саат. Шамалдын ылдамдыгы 180 км/саатка чейин жетиши мүмкүн. Херд аралында жылдык жаан-чачын 1300-1900 мм чейин жетет. Төрт күндүн үчөөсүндө аралдарда жамгыр (кар аралаш же кар) жаап турат[3].
| Айлар | Янв | Фев | Март | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Жыл |
| Рекорддук жогорку °C (°F) | 20.1
(68.2) |
18.0
(64.4) |
19.9
(67.8) |
20.4
(68.7) |
19.3
(66.7) |
14.0
(57.2) |
15.0
(59.0) |
15.4
(59.7) |
16.8
(62.2) |
16.4
(61.5) |
14.6
(58.3) |
19.2
(66.6) |
20.4
(68.7) |
| Максималдуу орточо күнүмдүк °C (°F) | 6.4
(43.5) |
6.5
(43.7) |
6.3
(43.3) |
5.3
(41.5) |
3.7
(38.7) |
2.3
(36.1) |
2.2
(36.0) |
2.2
(36.0) |
2.2
(36.0) |
3.3
(37.9) |
4.1
(39.4) |
5.4
(41.7) |
4.2
(39.5) |
| Орточко күнүмдүк °C (°F) | 4.7
(40.5) |
4.8
(40.6) |
4.6
(40.3) |
3.6
(38.5) |
2.2
(36.0) |
0.9
(33.6) |
0.5
(32.9) |
0.4
(32.7) |
0.5
(32.9) |
1.5
(34.7) |
2.4
(36.3) |
3.8
(38.8) |
2.5
(36.5) |
| Минималдуу орточо күнүмдүк °C (°F) | 3.0
(37.4) |
3.1
(37.6) |
2.8
(37.0) |
1.9
(35.4) |
0.7
(33.3) |
−0.6
(30.9) |
−1.1
(30.0) |
−1.4
(29.5) |
−1.1
(30.0) |
−0.2
(31.6) |
0.7
(33.3) |
2.1
(35.8) |
0.8
(33.5) |
| Рекорддук төмөнкү °C (°F) | −0.5
(31.1) |
0.2
(32.4) |
−1.7
(28.9) |
−2.9
(26.8) |
−4.8
(23.4) |
−7.2
(19.0) |
−6.2
(20.8) |
−11.5
(11.3) |
−8.6
(16.5) |
−7.1
(19.2) |
−6.2
(20.8) |
−0.7
(30.7) |
−11.5
(11.3) |
Дагы окуңуз
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Австралиянын айлана-чөйрөнү коргоо департаментинин он чакты кызматкерлери экологиялык абалды вахталык ыкма менен үзгүлтүксүз көзөмөлдөп турушат.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Картадагы шаарлардын ортосундагы аралыктар(анлисче)
- ↑ Климат жана аба ырайы (англисче)
- ↑ Moyennes 1961–1990 Australie (Ile Heard) (французча)
- ↑ Météo Climat stats for Ile Heard (англисче)
Тышкы шилтемелер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Херд аралы жана Макдональд аралдарынын расмий сайты
- Херд аралы жана Макдональд аралдары ЮНЕСКОнун Дүйнөлүк мурастар сайтында
- Херд аралы жана Макдональд аралдары БЧА Дүйнөлүк фактылар китебинде
- Херд аралы жана Макдональд аралдары
 Австралиянын административдик-аймактык түзүлүшү | ||
|---|---|---|
| Штаттар |
.svg){kind=small} Виктория •  Батыш Австралия •  Квинсленд •  Жаңы Түштүк Уэльс •  Тасмания •  Түштүк Австралия |  |
| Ички аймактар | Австралиянын борбордук аймагы • Австралиянын түндүк аймагы • Жервис-Бей аймагы | |
| Тышкы аймактар | Антарктикадагы Австралиянын аймагы • Ашмор жана Картье аралдары • Коралл деңизи аралдары • Норфолк аралы • Херд аралы жана Макдональд аралдары | |
| Атайын макамы жок алыскы аймактар | Лорд-Хау аралы • Маккуори аралы | |
| Мурдагы аймактар |
Мурдагы ички аймактар: Борбордук Австралия (1927—1931) • Түндүк Австралия (1927—1931) | |
| Австралиянын Инди океанындагы аймактары | Кокос аралдары (Киллинг) • Рождество аралы | |
| Дагы окуңуз | Австралиянын аймактары жана штаттары | |
