Тиграи (эл)
Тиграи — семит эли. Эфиопиянын түндүгүндө (Тыграй аймагында) жана Эритреяда жашайт. Ошондой эле тиграи диаспоралары Суданда, Йеменде, Израильде, Италияда бар. Жалпы саны 10 млн ашык адам, анын ичинде Эфиопияда 6,7 млн жана Эритреяда 3,2 млн (55% калкты түзөт).
Тил
Эне тили — тигринья. Эфиопияда тиграи арасында амхара тили кеңири таралган.
Дин
Басымдуу көпчүлүгү чыгыш христиандар (Эфиоп жана Эритрея чиркөөлөрү).
Чарбалык иштер
Айдоо сугат дыйканчылыгы (буудай, теф, дурра, арпа, буурчак өсүмдүктөрү) которуу жана эки талаа системалары менен. Тоо боорлорун террассалоо кеңири колдонулат.
Малчылык (ири жана майда
мүйүздүү малдар, жылкы, эшек).
Циветталарды өстүрүшөт.
20-кылымдын ортосуна чейин мергенчилик маанилүү роль ойногон.
Кол өнөрчүлүк
Кол өнөрчүлүктүн ичинен карапачылык, темир устачылык, токуучулук, зергерчилик, тери иштетүү өнүккөн.
Турак жай
Турак-жай таштан, түндүгүндө тик бурчтуу, жалпак топурак чатырлуу (хэдже), түштүгүндө тегерек, чатыры саман менен жабылган.
Коом
Коомдук түзүлүштүн негизин айылдык жана чоң үй-бүлө жамааттары, аталык уруулук уюм, кол өнөрчүлүк касталары түзөт. Дворяндарга, жамааттын мүчөлөрүнө жана үй кулдарына социалдык катмарлануу болгон.
Бифуркативдик-сызыктуу типтеги туугандык терминдер системасы.
Эфиопиянын интеллигенциясынын жана дин ишмерлеринин, аскер кызматчыларынын жана бизнесмендеринин арасында тиграи элинин өкүлдөрү бир кыйла санды түзөт.
Маданият
Геэз жана тигринья тилдеринде бай фольклор (жомоктор, айрыкча жаныбарлар жөнүндө, ырлар, бийлер, кыдыруучу азмари ырчыларынын чыгармалары) жана классикалык адабияты бар.
Тарых
Тиграи хабеша этникалык топтон тараган. Хабеша Аксум падышалыгынын этникалык негизи болгон. 13-кылымдын аягында тиграи уруулары этникалык жамаатка биригишкен. Тыграй аймагы бахр-нагаш башкаруучусу башында турган Эфиопия империясына баш ийген. Йоханныс IV жана империянын башка жетекчилери тиграи элинен чыккан. 1974—1987-жылдардагы Эфиопиянын улуттук-демократиялык революциясынан кийин Тыграй элдик боштондук фронту Менгисту Хайле Мариамдын өкмөтүнө каршы куралдуу күрөштү жетектеген. 1991-жылы бийликтен кулатылгандан кийин — Эфиопия элдеринин башкаруучу Революциялык Демократиялык фронту. Тиграи элинин өкүлдөрү Эритреядагы башкаруучу Демократия жана адилеттүүлүк үчүн элдик фронтто да көпчүлүктү түзөт. Тиграи элинен Эфиопиянын президенти (1991–1995) жана премьер-министри (1995–2012) Мелес Зенауи жана Эритреянын биринчи президенти Исайяс Афеверки чыккан.
Булактар[оңдоо | булагын оңдоо]
- https://bigenc.ru/ethnology/text/4191469 Archived 2022-08-10 at the Wayback Machine