Абубакр Сыддык

Википедия дан
Абубакр
Абубакр
Желек
Адил халиф
632 — 22 августа 634
Андан мурунку: Мухаммед пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png
Андан кийинки: Умар رضي الله عنه.png
 
Дини: Ислам
Туулган жери: Мекке
Каза болгон жылы:
Каза болгон жери: Мадина
Мүрзөсүнүн орду: Масжид ан-Набави, Мадина
Атасы: Усман
Апасы: Сальма бинту Сахр
Балдары: уулдары: Абд ур-Рахман
кыздары: Аиша, Асма

Абубакр, (Абубакир сахаба, Абу Бакр ас-Сыддык Абдулла́х ибну ’Усма́н ал-Курайши) (араб. أبو بكر الصديق عبد الله بن عثمان القرشي‎‎) رضي الله عنه.png ( 13/634) - Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png эң жакын жолдошу, эң жакын сахаба, көрүнүктүү коомдук жана саясий ишмер, Адил халифтердин биринчиси.
Пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png өзү аны Абдулла, ал'-Атик жана ас-Сыддык деп атаган. Тайм уруусунан чыккан жана атасынын аты Абухулафа Усман, ал эми апасы Умм ал'-Хайр Сал'ма болгон.

Өмүр баяны[оңдоо | булагын оңдоо]

Алгачкы мусулмандардын катарына кошулушу (Меккеде)[оңдоо | булагын оңдоо]

Абубакр رضي الله عنه.png Пил жылына эки жыл калганда дүйнөгө келген (572). Ал биринчилерден болуп Исламды кабыл алган жана өмүрүнүн калган бөлүгүн бүт бойдон исламдын түпкү маңызына умтулууга арнаган. Абубакр رضي الله عنه.png кеңпейил адам болгон жана кийим-кече, кездеме сатып соода кылган. Бул иши менен ал 40 000 дирхемге (арабдардын күмүш тыйыны) чейин ээ болууга жетишип, бүт бойдон мусулман жамаатынын керектөөсүнө короткон.

Ислам динине байланыштуу макалалар

Ислам

Islam

Ислам тарыхы

Ыйман

КелмеПериштелерЫйык китептерПайгамбарларАкыретТагдыр

Ислам негиздери

КелмеНамазОрозоАжылыкЗекет

Китептери жана мыйзамдары

КуранСүннөтХадис
Сира
ШариятМазхаб

Тарых жана ислам өкүлдөрү

Мухаммед пайгамбар (La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png) •
Адил халифтер (رضي الله عنه.png)
Сахабалар (رضي الله عنه.png)

Мусулман түшүнүктөрү

АзанБатаДааратПарзДааватТалакГусулЖин

Коомдогу орду

Ислам таанууИлим
ӨнөрМечитЖыл санакМайрамдарАялзатынын ордуЖыхад

Кошумча караңыз

Ислам порталыГлоссарий

Абубакр رضي الله عنه.png Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png эң жакын досу болуп, өмүрүнүн аягына чейин андан алыстаган эмес. Көптөгөн өтө маанилүү маселелерди чечүүдө пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png көбүнчө Абубакр رضي الله عنه.png менен кеңешкендиктен, ал арабдардын көзүнө пайгамбардын вазири сыяктуу болуучу. Мухаммеддин La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png пайгамбарлыгынын башынан баштап эле Абубакр анын ар бир сөзүнө ишенер эле. Мисалы, пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png Мираж тууралуу жарыялаганда, Абубакр биринчи болуп, Мухаммеддин La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png ар бир сөзүнө ишенерин билдирген. Пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png Абубакрды رضي الله عنه.png ас-Сыддык (Чынчыл) деп атаган.

Меккеде жүргөн кезинде Абубакр رضي الله عنه.png мусулман жамаатынын өнүгүүсү үчүн чоң-чоң салымдарын кошкон. Ал кайрымдуулук, кайыр садака кылып, кедей кембагалдарга жардамын берип, ал тургай, кыйноодо жаткан Билал, Хаббаб, Лубайна, Абу Фукайха, Амир сыяктуу رضي الله عنه.png ж.б. кул, туткундарды бутпарастардан пул төлөп куткарып алган.

Меккедеги мусулмандарды куугунтуктоо башталгандан кийин, пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png башка мусулмандар тобу сыяктуу эле Абубакрды رضي الله عنه.png да Эфиопияга жөнөтүүнү чечет. Бирок, жолдон ал رضي الله عنه.png атактуу уруу башчылардын бири болгон Ибну Дуккунга жолугуп, анын өз колдоосуна алам дегенинен соң, аны менен бирге кайра Меккеге кайтып келет. Шаарга кайтып келген Абубакр رضي الله عنه.png өз ишенимин жашыруудан баш тартып, ачыкча жашоо менен өз ишмердигин улантат. Бул кылганын жактырбаган Ибну Дуккун аны колдоодон баш тарткан.

Пайгамбарлыктын башталышынан 13 жыл өткөндө, белгилүү болгондой, мусулмандардын Меккеден Мадинага көчү (хижра) башталган. Бул көчтө акыркылардан болуп Мухаммед пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png Абубакр رضي الله عنه.png менен бирге Меккеден чыгып, Мадинага жол тарткан. Меккеден чыккан кезде бутпарастардын арттарынан түшүүсүнөн улам, алардан бекинүү үчүн булар Саур үңкүрүндө бирге болушкан. Абубакрдын رضي الله عنه.png өмүрүндөгү ушул окуя Куран аятында да орун алган:

“Кайгырба, Аллах биз менен бирге эмеспи” (9: 40).

Хижрадан кийин (Мадинада)[оңдоо | булагын оңдоо]

Мадинага келгенден кийин Мухаммед пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png Абубакр رضي الله عنه.png менен туугандашып, анын кызы Аиша (р.а-а) менен үйлөнгөн. Бул шаарда Абубакр رضي الله عنه.png өзүнүн жигердүү кызматын улантып, жамааттын бардык маанилүү иштерине катышып турган. Ал رضي الله عنه.png, пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png жана башка мусулмандар менен бирге тарыхтагы алгачкы мусулман мамлекетинин негизин түзүүгө катышкан. Ал رضي الله عنه.png Бадр, Ухуд, Хандак, Хайбар, Хунайн согуштарына ж.б. согуштарга катышкан. Абу Бакрдын رضي الله عنه.png Исламды кармануусу ушунчалык бийик деңгээлде болгондугун, Бадрдагы салгылашууда бутпарас (мушрик) бойдон калган өзүнүн уулу Абдуррахман менен каршылашууга туура келсе дагы аны менен согушкандыгынан байкасак болот.

Мухаммед пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png өмүрүнүн аягында ден соолугу начарлап калгандыктан, жамааттык намаздарды башкаруу ишин Абубакрга رضي الله عنه.png тапшырат. Бул абал Абубакрды رضي الله عنه.png биринчи адил халиф катары чечүүдө да мааниге ээ болуп калды. Пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png сыйынуу иштеринин милдетин ага رضي الله عنه.png өткөрүүсү, дүнүйөлүк иштердин да милдети ага رضي الله عنه.png берилерин түшүндүргөн эле.

Абубакр — биринчи халиф[оңдоо | булагын оңдоо]

Адил халифтердин тушундагы араб ээлөөлөрү. I — Мухаммед (с.а.в.) өлөөрүндөгү Ислам бийлигинин башкаруусундагы аймактар; II — Абубакрдын (р.а.) тушундагы каратуулар; III — Умар (р.а.) тушундагы каратуулар; IV — Усман (р.а.) тушундагы каратуулар

11/632-жылы Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png өлүмүнөн кийин ансарлар (мадиналык мусулмандар) жаш мусулман мамлекетинин келечектеги тагдыры тууралуу кабатырланып, дароо меккелик Бану Саиддин үй-бүлөсүндөгү чогулуш болчу жерге (сакифке) чогулушат. Ансарлардын көбүнчөсү хазражийлер болгон эле. Алар жалпы добуш менен өз лидери Саад ибну Убадды халифтикке коюуга макулдашышат.

Бану Саиддин сакифиндеги ансарлардын чогулушу тууралуу билери менен, дароо бул жакка Абубакр ас-Сыддык رضي الله عنه.png, Умар ибну Хаттаб رضي الله عنه.png жана Абу Убайда Амир ибну ал-Жаррахдар رضي الله عنه.png да кирип келет. Талкуулардын натыйжасында алар ансарларга мамлекеттин келечекте бекемделишине жана элдин коопсуздугу үчүн кам көрүүгө мухажирлер (меккелик мусулмандар) дагы кызыктар экенине ынандырышат. Ошондо гана, ансарлар Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png керээзиндей, халифти курайш уруусунун өкүлдөрүнөн тандоого макул болушат. Ошентип, сөз кезегин алган Абубакр رضي الله عنه.png талкууга болгон ыраазычылыгын билдирип, халифтикке Умар ибну Хаттабды رضي الله عنه.png сунуштайт. Бирок, ага жооп катары Умар менен Абу Убайда رضي الله عنه.png пайгамбардын биринчи ордун басуучулук милдетине барынан татыктуураагы Абубакр رضي الله عنه.png экендигин билдиришет. Алар ага Саур үңкүрүндө ал رضي الله عنه.png гана пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png жолдошу болгондугун жана пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png үчүн өмүрүн кыйганга даяр болуп жүргөндүгүн эстетишет жана да пайгамбар La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png аны رضي الله عنه.png гана жамааттык намаздын башчылыгына дайындаганын эске салышат.

Муну айтып соң, Умар رضي الله عنه.png Абубакрдын رضي الله عنه.png колунан кармап, аны халиф катары таанып, өзүнүн ишеним антын берет. Анын артынан Усайд ибну Худайр жана Башир ибну Саад, андан кийин ал жердегилердин бардыгы Абубакрга رضي الله عنه.png ант беришет. Ошентип, 12 Раби (I), хижранын 11-жылы Абубакр биринчи Адил халиф болуп шайланат.

Эртеси күнү, Абубакр халиф رضي الله عنه.png Мадинанын мечитинен калктын антын кабыл алат. Саад Убад болсо, кийинчерээк ал да халифке ант берген, андан кийин Сирияга жиберилип, ал жактан согуштардын биринде каза тапкан.

Абу Бакр رضي الله عنه.png болгону 2 жыл, 3 ай жана 10 күн гана халиф болгондугуна карабастан, ал диндин жана мусулман мамлекетинин бекемделиши үчүн ушунчалык маанилүү кадамдарды жасагандыгынан улам, бул адамдын Ислам тарыхындагы орду жана маанисине карата болгон туруктуу бааны коюу мүмкүн эмес.

Динден кайткандар менен болгон согуштар[оңдоо | булагын оңдоо]

Динден кайткандар менен болгон согуштардын ордуларынын картасы

Абубакрдын رضي الله عنه.png халиф катары зор эмгектеринин бири - мусулман мамлекеттүүлүгүнүн сакталышы жана бекемделиши. Анын халиф болуп шайланышынан кийин дароо эле Халифалыктын бүлүнүүсү үчүн кызыктар болгон күчтөр пайда болот. Бул аракеттердин көбүнчөсү ар кандай уруу башчыларынан чыгып, алар Арабияны исламга чейинки мезгилдегидей, мурунку бытыранды абалына келтирүүнү каалаган эле. Ошондой эле, алар зекет төлөөдөн баш тартып, борбордук бийликке баш ийүүнү жана мамлекеттин казынасына салык төлөөнү каалашкан эмес. Бирок, зекет берүү ислам ишениминин негиздеринин бири болуп, бардык мусулмандар үчүн милдеттүү болгондуктан, айрым араб урууларынын сепаратисттик аракеттери ишенимден кайтуучулук (ридда) катары каралган. Андан тышкары, Арабиянын ар кайсы аймактарында Мусайлима, Тулайха, аль-Асвад жана Сажах деген жалганчы пайгамбарлар пайда болгон эле.

Халиф Абубакр رضي الله عنه.png мамлекеттеги саясий кырдаалдын бардык кыйынчылыктарына карабастан, өзүнүн башкаруусунун башталышынан тартып эле дининен кайткандар менен күрөшүүдө эң чечкиндүү позицияны кармаган. Алтургай, ал майда макулдашуулардан да баш тарта, алар менен согуш баштаган.
Чечкиндүү аракеттерден улам динден кайткандардын бардыгы кыйратылып, Халифат каалаган сырткы агрессияны кайта кайтара алгыдай, кайрадан бирдиктүү жана күчтүү мамлекет боло алган.
Динден кайткандар менен болгон согуштардагы ийгилик мусулмандарга Ирак менен Сириядагы, мусулмандык мамлекеттин күчтөнүүсүн каалабаган жана дининен кайткандарды жигердүү колдоп жүргөн персиялык жана византиялык аскерлерге каршы согуштук аракеттерди баштоого мүмкүндүк берген. Ушул мезгилден тарта алгачкы муслман жеңип алуулары башталат.

Мусулман каратууларынын башталышы[оңдоо | булагын оңдоо]

Мусулман армиясы Ирактан перстерди талкалайт. Абубакрдын رضي الله عنه.png башкаруусунун эң акырында Халифаттын аскерлери Сирияга алган багытында Йармук дарыясына жеткенде, чоң жана бүт кийинки тарыхтын тагдырын чечүүчү - Византия империясынын чоң күчүнө каршы - салгылашуу болуп өтөт.

Өлүмү[оңдоо | булагын оңдоо]

Йармуктагы салгылаштын кызуу маалында мусулман армиясы Абубакрдын رضي الله عنه.png өлүмү тууралуу кабар алышкан. Анын رضي الله عنه.png сөөгү Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png бейитинин жанына коюлган. Өлөөр алдында ал мамлекеттин башкаруу ордун Умар ибну Хаттабга رضي الله عنه.png керээз кылып калтырып кеткен, ошондон соң ал ошентип экинчи адил халиф болуп калган.

Абубакрдын кулк-мүнөзү[оңдоо | булагын оңдоо]

Абубакр رضي الله عنه.png халиф болуп туруп, жашоосун абдан токтоолук образ менен коштоду. Анын Мадинанын жанындагы участогунун бешинчи бөлүгү мамлекетке курманчылык катары берилген, ал эми калган бөлүгү анын балдарына бөлүштүрүлгөн. Ошондой эле, Абубакр رضي الله عنه.png ашыкча мүлкүн жана калган акчалай каражаттарын мамлекеттик казынага өткөрүүнү керээз кылган.

Абу Бакр رضي الله عنه.png аябай чынчыл, боорукер киши болгон. Тирүү кезинде эле ал озунун баардык байлыктарын зекетке берип, керек болсо озунун акыркы койногун да берип салган.

Абубакр жана Куран[оңдоо | булагын оңдоо]

Курандын бир китеп болуп жыйналышы да Абубакрга رضي الله عنه.png таандык мээнет. Ал رضي الله عنه.png Мухаммед пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png катчыларынын бири болгон Зайд ибну Сабитке رضي الله عنه.png бул ишти орундоону тапшырган. Курандын чогултулган үлгүсү (экземпляры) пайгамбардын La bracket.pngMohamed peace be upon him.svgRa bracket.png аялы Хафсага жөнөтүлгөн, анын колунда үчүнчү халиф Усмандын رضي الله عنه.png тушуна чейин сакталып турган жана халиф Усман رضي الله عنه.png Курандын биротоло редакцияланып бүтүшү үчүн жана үлгүлөрүн көбөйтүү үчүн, жанагы эле Зайд ибну Сабит رضي الله عنه.png башында турган комиссия түзгөн.

Колдонулган булактар[оңдоо | булагын оңдоо]

  • Али-заде А. Исламский энциклопедический словарь. — Ансар, 2007. — ISBN 5-98443-025-8

Шилтемелер[оңдоо | булагын оңдоо]


Калып:Адамдардын улантуулары

Калып:Сахабалар Калып:Накшбанди