Чувашстан
Чуваш республикасы, Чувашия — (чуваш. Чӑва́ш Республики́; Чӑва́ш Ен) Орусиянын Европа бөлүгүнүн чыгышында жайгашкан субъект. Түндүгүнөн Марий Эл, чыгышынан Татарстан, түштүгүнөн Мордова, батышынан Нижегород обл. менен чектешет.
 Чуваш Республикасы
| |
|---|---|
 |
 |
Негизги маалымат
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Аянты 18,3 мин км2. Калкы 1,3 млн (2014). Негизинен чуваштар (67,9%), орустар (26,5) жана татарлар (2,8), ошондой эле ж. б. улут өкүлдөрү да жашайт. Православныйлар (191 диний уюму бар) басымдуу. Протестанттар (21) жана мусулмандар (13) да бар. Адм.-айм. жактан 21 районго, 9 шаарга бөлүнөт. Адм. борбору - Чебоксары ш. Шаар калкы 57,7%. Ири шаарлары: Новочеркаск, Канаш. Ч. Р. Волга бою федерация округуна караштуу.
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Анын мамлекеттик бийликтин органдар системасы 2000-ж. кабыл алынган конституциясы тарабынан аныкталат. Чуваш АОсу 1920-ж. 24-июнда, Чуваш АССРи болуп 1925-ж. 24-апрелде түзүлгөн. 1992-жылдын 13-февралынан азыркыдай аталат.
.jpg)
Климаты
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Табигый шарты калктын жашоосу үчүн жана экологиялык абалы РФтин региондорунун ичинен салыштырмалуу жагымдуу. Чыгыш Европа түздүгүндө, Волганын оң өйүзүндө, Сура жана Свияга д-нын аралыгында өрөөндө жайгашкан. Климаты мелүүн континенттик. Январдын орточо температурасы -13°С, июлдуку 19°С. Жылдык жаан-чачыны 530-570 мм.
Табияты
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Негизги дарыясы - Волга. Чаваш-Вармане улуттук паркы, Присур коругу уюштурулган. РФте машина куруунун бир нече түрүнүн өндүрүшү жана кулмак өстурүү боюнча өзгөчөлөнөт.
Экономикасы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Региондук дүң продукциясынын структурасында тейлөө чөйрөсүнүн үлүшү (% менен) 37,3, өнөр жайыныкы 25,5, айыл жана токой чарбасыныкы 11,7, курулуштуку 10,1, транспорт менен байланыштыкы 8,8, электр-энергияныкы, газдыкы жана суунуку 6,4. Токуу станокторун чыгаруучу Россиядагы жалгыз респ. Россияда чыгарылган бульдозерлердин 24,6% и Ч-га туура келет. Машина куруу (ири ишканасы - «Промтрактор» ААК; көп профилдүү күчтүү тракторлор, «Элара» өндүрүшү - авионика, байланыш каражаттары, автомобиль электроникалары чыгырылат), тамакаш (кондитер азыктары), металлургия, даяр металл буюмдар, химиялык, нефть-химиялык («Химпром» ААК боёочу каражаттар, пластификатор, полимер өндүрөт), курулуш материалдар, жеңил (трикотаж, байпак-батек буюмдары, кездеме) өнөр жай ишканалары иштейт. Тоют өсүмдүктөрү, дан эгиндери, картөшкө, жашылча айдалат. Кулмак өстүрүү жана аарычылык өнүккөн. Эт-сүт багытындагы мал чарбасы, үй куштары багылат. Автомобиль жолунун уз. (миң км менен) 5,6 (асфальтталган), т. ж-нуку 0,4. Волга менен Сура д-нда кеме жүрөт. Чебоксарыда эл аралык аэропорт бар. Жалпы билим берүүчү 662, баштапкы жана орто 59 окуу жайы, 17 ЖОЖ (а. и. филиалдары жана университет), 7 театр (а. и. музыкалык, куурчак), филармония, музейлер (а. и. сүрөт, этнографиялык, ачык асман астындагы) жана китепканалар (азиздер үчүн да) бар.
Колдонулган адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- «Кыргызстан». Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. Ү. А. Асанов. К 97. Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4
