Мазмунга өтүү

Тынчтыкбек Чоротегин

Википедия дан
(«Чоротегин, Тынчтыкбек Кадырмамбетович‎»‎ барагынан багытталды)
Тынчтыкбек Кадырмамбетович Чоротегин (Чороев)
Туулган жылы:

1959-жыл 28-жалган куран айы

Туулган жери:

Он-Арча айылы, Нарын областы

Өлкө:

Кыргызстан желеги Кыргызстан

Илимий чөйрөсү:

Тарых, Чыгыш таануу, Түркология, Жазма булактар, Кыргыз таануу

Иштеген жери:

Кыргыз Тарых Коомунун президенти, көз карандысыз публицист (Азаттык үналгысы жана Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университети)

Илимий даражасы:

тарых илимдеринин доктору (1998)

Илимий наамы:

профессор (2002)

Альма-матер:

Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университети

Илимий жетекчиси:

Өзбекстан ИА профессору, тарых илимдеринин доктору Бөрү Ахмедов

Белгилүү окуучулары:
Сыйлыктары


  • , 2011-жыл;
  • ТүркСОЙдун Медиа тармагындагы сыйлыгы, 2013-жыл.
  • III даражадагы "Манас" ордени (2016)

Тынчтыкбек Кадырмамбетович Чоротегин (Чороев) - тарыхчы, журналист, публицист. Тарых илимдеринин доктору (1998), профессор (2002). Кыргыз Тарых Коомунун президенти (2012-жылдын 11-февралынан), Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинин профессору (2002-жылдан).

Тынчтыкбек Чоротегин (Чороев). ЮНЕСКО. 04.10.2009.

Чакан өмүрбаян

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Бала чагы

1959-жылы 28-мартта Кыргызстандын Нарын облусунун Нарын районундагы Эчки-Башы (Он-Арча) кыштагында туулган. Атасы - Кадырмамбет Чороев (1922-1975), энеси - Алия Кыдыраалы кызы (1924-2001).

1966-1974-жылдары Эчки-Башы айылындагы "Коммунизм" орто мектебинде таалим алып, 8-классты бүтүргөн.

Эчки-башылык мугалимдер тобу мектеп деректири Самүдүн Шайкыев менен бирге. 1970-жыл.

Анын биринчи мугалими - Эчки-Башы айылындагы белгилүү педагог Өмүр Абдыкадыров болгон.

Жетинчи класстан тартып чыгармалар жаза баштаган. Алгачкы юмордук жана сатиралык чыгармаларын 8-класста окуп жүргөндөн тартып жарыялай баштаган.

1974-76-жылдары Кыргызстандын Нарын шаарындагы Токтогул атындагы орто мектепте окуп, аны күмүш медалы менен аяктаган. (Шаардык билим берүү мекемеси ага алтын медал ыйгарууну чечкен, бирок облустук билим берүү мекемеси облустук чектелүү квотага шилтеме кылып, анын баасын саал ылдыйкы тепкичке төмөндөтүп койгон).

Студенттик курак

1976-жылы Бишкектеги Кыргыз Улуттук Университетинин (КУУ) тарых факультетине тапшырган.

Ага таалим берген илимпоздордун арасында Кыргыз Илимдер академиясынын мүчө-кабарчысы, тарых илиминин доктору Анварбек Хасанов, тарыхчы доценттер Мидил Жамгырчинов, Какен Мамбеталиева, Бейше Урстанбеков, Сейне (Ксения) Сырдыбаевна Искенова, Вольтраут Фрицовна Шелике, Таавалды Мурзабеков, Жаныбек Жакыпбеков, Атыгай Арзыматов, Шакин Есенгараева, Ишенгүл Болжурова, Жумали Адилбаев, Михаил Николаевич Федоров, философ Роза Отунбаева, ж.б. болгон.

Студент чагында студенттик эмгек кошуундарына мүчө жана комиссар катары ар жылы жай мезгилинде катышкан.

Университеттин "Комсомолдук прожектор" аталган орусча жана кыргызча сатиралык дубал гезитинин редактору болгон. Ар кыл чыгармачыл (адабий жана илимий) ийримдерге катышкан.

4-курста окуп жаткан чагында ал кездеги илимий жетекчиси А.Хасановдун жолдомосу менен Өзбекстандын борбору Ташкен шаарына барып, 1898-жылкы Анжыян көтөрүлүшүнө тийешелүү орусиялык падышалык архив материалдарын иликтеген.

5-курста илимий темасын алмаштырып, доцент Мидил Жамгырчиновдун жетегинде орто кылымдардагы Кыргызстан тарыхы боюнча парсы булактарынын маалыматтарын (орусча котормосунда) иликтеп, атайын дипломдук иш жазган.

1981-жылы Кыргыз Улуттук Университетинин (КУУ) тарых факультетин кызыл диплом менен аяктаган.

Оболу 5-курстун башында тарых факультетинин Байыркы дүйнөнүн жана орто кылымдардын тарыхы кафедрасына лаборант кызматында иштей баштаган, айрым төмөнкү курстарга семинар да өткөн.

Ал эми жогорку билими тууралуу диплом алган соң, Кыргызстандын Элге билим берүү министрлигинин уруксатына ылайык, Байыркы дүйнөнүн жана орто кылымдардын тарыхы кафедрасында окутуучу болуп калтырылган. Кафедраны анын ошол кездеги илимий жетекчиси М.Б.Жамгырчинов башкарчу.

Жаш окутуучу. Стажер. Аспирант

1981-83-жылдары КУУда эки жыл англис тилинин курсуна катышып, Чилинин социалист президенти Сальвадор Альенде тууралуу англисче монографияны эптеп-септеп орусчага которгон. Бул - анын англис тилин эркин баарлашууга чейинки деөгээлде үйрөнүүсүнө чоң өбөлгө болгон.

1983-жылдын сентябрынан 1985-жылдын сентябрына чейин Ташкенде Өзбекстан Илимдер академиясынын Абу Райхан Беруни атындагы Чыгыш таануу институтунда эки жылдык стажировкада окуп, араб жана түрк тилдерин үйрөндү, ара-чолодо өзбек жана уйгур тилдерин өздөштүрдү.

Профессор Бөрү Ахмедов, Өзбекстан ИАсынын Чыгыш таануу институтунун бөлүм башчысы, Улуу Атамекендик согуштун ардагери. 1980-жж. этегиндеги сүрөт.
Профессор Бөрү Ахмедов, Өзбекстан ИАсынын Чыгыш таануу институтунун бөлүм башчысы, Улуу Атамекендик согуштун ардагери. 1980-жж. этегиндеги сүрөт.

1985-жылдын октябрынан 1988-жылдын декабрына чейин Абу Райхан Беруни атындагы Чыгыш таануу институтунда үч жылдык күндүзгү аспирантурада окуган.

Илимий жетекчиси - өзбекстандык чыгаан чыгыш таануучу, профессор (кийинчерээк академик) Бөрү Ахмедов болгон.

Аспирантура маалында Москва жана Ленинград шаарларына барып, ал жактардагы илимий китепканаларда иштеген.

Ленинграддагы (азыркы Санкт-Петербургдагы) Коомдук китепканадан чыгыш таануучу жана скандинав таануучу Омелян Прицактын "Рустун келип чыгышы" аттуу жарым-жартылай тыйуу салынган монографиясын окуп, советтик расмий тарыхнаамага карата кайчы пикири андан ары калыптанган.

Аспирант кезинде Новосибирск, Бишкек (ал кездеги Фрунзе), Ташкен шаарларындагы ар кыл илимий жыйындарга катышкан.

1986-жылдан тартып кыргыз тарыхы, Махмуд Кашгаринин мурасы, кыргыз тилинин көйгөйү ж.б. тууралуу макалаларды байма-бай кыргыз жана орус тилдеринде жарыялаган.

Эмгектерине тыйуу салынган Молдо Кылыч, Арстанбек, Молдо Нияз, Осмонаалы Сыдык уулу, Эшеналы Арабай уулу жана башка 1917-жылкы ыңкылапка чейин эле китептери чыккан жана чыгармалары кеңири таркаган даанышмандардын эмгектерин Кыргызстанда кайра жарыялоо тууралуу ойлорун 1986-87-жылдардан тартып илимий жыйындарда ачык айтып, макалаларында орчун маселе катары козгогон.

Ал Кыргызстанда чыгыш таануу факультетин ачуу демилгесин 1988-жылы орусча мезгилдүү басма сөздө көтөрүп чыккан.

Анын кыргыз тилин орус тилинен кем эмес колдонуу зарылдыгы тууралуу Москвадагы "Правда" гезитине 1988-жылы жолдогон макаласы цензуранын айынан жарык көргөн эмес. Бул макала кайра Кыргызстан Компартиясынын Борбордук Комитетине жиберилген. Бирок Михаил Горбачевдун "кайра куруулар" доорунун илеби менен "улутчул аспирантка" каршы катаал чара көрүлбөй калган.

1988-жылдын 14-декабрында Ташкен шаарында Өзбекстан ИАсынын Абу Райхан Беруни атындагы Чыгыш таануу институтунда кандидаттык диссертациясын ийгиликтүү коргогон.

Кыргызстандагы коомдук, саясий жана журналисттик ишмердиги

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1988-жылдын этегинде Бишкекке кайтып, 1989-жылдын январында КУУнун Байыркы дүйнөнүн жана орто кылымдардын тарыхы кафедрасынын башчысынын милдетин аткарып калды. [1]

1989-жылдын апрел-май айларында Кыргызстан жаш тарыхчылар жамаатын уюштуруу камылгаларын жетектейт.
Бул уюм ошол жылы 3-июнда Уюштуруу жыйынында расмий негизделген, Анын отуруму кыргыз тилинде өтүп, орусчага синхрондуу которулуп турган. (Котормочулар - алдыңкы студенттер Арслан Капай уулу Койчиев, Венера Койчиева жана Алмаз Кулматов болгон).

Жыйынга жазуучу-диссидент Түгөлбай Сыдыкбеков, кытайлык манасчы Жусуп Мамай келишип, батасын беришкен.

Ошол кездеги Кыргызстан Компартиясынын тымызын каршылыгы менен Т.Чоротегин Кыргызстан жаш тарыхчылар жамаатынын төрагасы болуп шайланбай калды, бирок уюмдун төрага орун басарларынын биринен болду. Негизинен, уюмду күндөлүк башкаруу ишин ал өзү аткарып келди.

1989-жылдын жайында ал (профессор А.А.Чукубаев менен педагог адис Адыл Кожобаевдин калемдештиги астында) түзгөн Кыргызстандын жана кыргыздардын тарыхына жаңыча кароого багытталган долбоор советтик Кыргызстандын ошол кездеги Элге билим берүү министрлиги тарабынан колдоого алынып, сентябрда кыргыз жана орус тилдеринде бардык орто мектептер үчүн милдеттүү окуу программа долбоору катары жарыяланган.

Ошол жылдын жай айларында айрым үй куруучу жаштардын бейөкмөт уюмдарынын жобосун түзүүгө кол кабыш кылган.

1990-жылдын февраль айында Бишкектеги жаштардын уруксатсыз нааразылык жыйынында чыгып сүйлөгөн.

Ошол жылы феврал-март айларында оппозициячыл жаштардын коммунисттик бийлик менен саясий талкууларын уюштуруу тобунун жетекчилерине болгон.

"Азаттык үналгысынын" туңгуч кызматкери жана мурдагы директору Азамат Алтай (1920-2006) "Азаттыктын" Прагадагы башкеңсесинде Тынчтыкбек Чоротегин (оңдо) менен. Прага шаары, Чехия. 2003-жылдын 6-июну.

1990-жылы май айындагы Кыргызстан Демократиялык Кыймылынын (КДК) уюштуруучуларынын бири, анын уставынын долбоорун даярдаган. 1990-жылы октябрда жумурияттагы коммунисттик жетекчиликке каршы саясий ачкачылыкка катышкан.

Аким Өзгөн (13.12.1953-27.3.2017), "Азаттык" үналгысынын мурдагы директору (1989-1995).

1991-жылдын апрелинен 1998-жылдын мартына чейин «Азаттык үналгысынын» Бишкектеги кабарчысы, алгачкы бюро башчысы.

Окутуучулук жана илимпоздук иш-аракетин да уланта берген.

1992-94-жылдары КУУнун Азия жана Африка өлкөлөрүнүн тарыхы кафедрасын башкарган.

1994-1997-жылдары КУУнун күндүзгү докторантурасында окуган. Аны ийгиликтүү аяктап, 1998-жылы 10-апрелде Кыргыз Улуттук Илимдер академиясынын тарых институтунда доктордук диссертациясын жактаган. [2]

1998-жылдын апрелинен 2000-жылдын июлунун акырына чейин Лондондо Би-Би-Синин Кыргыз кызматынын продюсери болуп иштеген.

Профессор Т.Чоротегин француз чыгыш таануучусу, профессор Реми Дор менен. Сорбонна унивыерситети, Париж шаары, Франция. 2003-жылдын 7-октябры.

2000-жылдын 25-июлунан 2011-жылдын 16-августуна чейин ал ЭЕ/АҮ Кыргыз кызматынын - «Азаттык үналгысынын» Прагадагы башкеңсесинде иштеп келди.

Академик Үсөн Асанов, Кыргыз улуттук энциклопедиясынын Башкы редакциясынын жетекчиси, "Азаттык" үналгысынын чыгармачыл жамаатынын китеп көргөзмөсүнүн ачылыш салтанатында сүйлөөдө. Кыргыз улуттук китепканасы, Бишкек шаары. 17.5.2007.

Бул убакыттын ичинде - 2003-жылдын 1-январынан тартып 2010-жылдын 30-сентябрына чейин Т.Чоротегин ЭЕ/АҮ Кыргыз кызматынын директору болду.

2006-жылга чейин жыл сайын КУУда адистик сабак боюнча дарс окуп келди, калган жылдары ар кыл кыргызстандык университеттерде тарых жана журналистика жаатында ырааттуу жолугушуулар, семинарлар, талкуулар уюштуруп келди.

Ушул тапта - эркин изилдөөчү жана публицист.

2012-жылдын февралынан - Кыргыз Улуттук Университетинин Чөлкөм таануу кафедрасынын профессору (2019-жылы да бул ишти улантты).

"Кыргыз Тарых Коому" эл аралык коомдук бирикмесинин президенти (2012-жылдын 11-февралында шайланды).

Этнограф К.Мамбеталиеванын 75 жылдык мааракесине арналган илимий жыйында. КУУ, Бишкек. 19.5.2012.

2012-жылдын 18-апрелинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши Т. Чоротегинди КТРКнын Байкоочу Кеңешине мүчө кылып шайлады.

2012-жылдын сентябрынан тартып Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университетинин Тарых факультетинин Чөлкөм таануу кафедрасынын профессору болуп эмгектенет.

Ошол эле учурда, 2013-жылдын 1-сентябрынан тартып 2017-жылдын 4-майына чейин ал Кыргыз Республикасынын Президентинин Аппаратына караштуу Кыргызстан элдеринин тарыхый жана маданий мурастарынын “Мурас” Фондунун Башкармалыгынын Төрагасы кызматын аркалап турду. Андан соң бул кызматка кесиптеши жана үзөңгүлөшү Кыяс Молдокасымов келди.
Ал YouTube интернет барагындагы өз баракчасына бир катар оригиналдуу даректүү тасмаларын жарыялаган. [3]

Үй-бүлөсү

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Т.Чоротегин жубайы Нургүл Дыйканалиева менен Санжи (Шенцзи) шаарында. ШУАР, Кытай. 2009-жылдын 3-августу.

Алгачкы жубайы – маркум Нургүл Дыйканалиева (13.02.1957-17.09.2012) эле.

Алар 1982-жылы апрел айынын соңку күнү Нарын облусунун Нарын районуна караштуу Эчки-Башы айылында мусулманча никеге туруп үйлөнүшкөн, ошол жылдын 15-майында Бишкек шаарында расмий никелик каттоодон өтүшкөн. Нургүл 2012-жылдын 16-сентябрында капысынан дуушар болгон жалпы инсульт кеселинин айынан он сааттай эс учун толук жоготуп, 17-сентябрга караган таңга маал Бишкектеги Кыргыз улуттук госпиталында мезгилсиз дүйнөдөн кайткан.

Ал андан соң 2013-жылдын 9-ноябрында Айшат Ботобекова менен баш кошту. Айшаттын кесиби - тилчи. Ал - филология илимдеринин кандидаты, кыргыздын ымдоо-жаңсоо аркылуу маалымат берүү системасын алгачкы болуп иликтеген адис.

Бир уулу (Алмаз), төрт кызы (Бегимай, Каныкей, Канышай, Айдина) бар. Уулу Алмаз Улуу Британиянын борборундагы Лондон Экономика Мектебинин магистрдигин эл аралык мамилелер адисти боюнча аяктаган. Кызы Бегимай Австриянын Виенер Нойштадт шаарындагы университеттин магистрдигин каржы адисти боюнча аяктаган. Каныкей - студент. Канышай менен Айдина орто мектепте окуйт.

Илимий жана педагогдук чыгармачылыгы

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Т.Чоротегин Стамбул шаарында маркум Али Эмиринин бейитинин жанында. Түркия, 22.1.2012.

Бир катар илимий монографиялардын (анын ичинде Махмуд Кашгаринин өмүрү менен мурасына арналган эмгектердин, калемдешип жазылган “Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк” (1990) китебинин), калемдешип жазылган окуу китептердин, окуу куралынын, жүздөгөн макалалардын, чакан юмордук китепченин автору.


Кыргызстан, Казакстан, Өзбекстан, Орусия, Түркия, АКШ, Британия, Франция, Германия, Чехия жана Франциядагы ар кыл илимий жыйындарга катышкан. Түштүк Сибирде (Эне-Сай, Алтайды), Монголияда, Казакстанда, Волга боюнда, Өзбекстандын Жизак, Самарканд аймактарында, Түркияда, Кытайда (анын ичинде Ички Монголияда жана Шинжан Уйгур автоном районунда) ж.б. жерлерде саякатта болгон.

Илимий жана педагогдук эмгектери кыргыз жана орус тилдеринен башка англис, түрк, немис жана өзбек тилдеринде жарыяланган.

Айрым англис тилиндеги эмгектерди (Хайек, МакНейл[4]) кыргыз тилине которуп жарыялаган.

Кыргызстанда анын илимий жетекчилигинде тарых илими тармагында эки доктордук иш, жети кандидаттык иш жакталган.

Т.Чоротегин 1989-жылдан бери жүздөгөн эл аралык жана жергиликтүү илимий жыйындарды, талкууларды, тегерек үстөл жана башка форматтардагы илимий шеринелерди уюштуруп келет.

Ал уюштурууга жандуу катышкан соңку илимий жыйындардын бири - тарыхчы Муратбек Кожобековдун 60 жылдыгына арналган 2018-жылы 23-ноябрда өткөн жыйын болду. [5]

Сыйлыктары. Наамдары

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кыргыз Республикасынын III даражадагы "Манас" ордени [6] менен сыйланган (31-декабрь, 2016). [7]

Кыргыз Республикасынын "Даңк" медалы менен сыйланган (Кыргызстан, 30-август, 2011). [8]

Кыргызстан Жаштар Уюмунун илим тармагындагы сыйлыгынын лауреаты (Кыргызстан, 1992).

Өзбекстандын Ташкен облусунун илим тармагындагы жаштар сыйлыгынын ээси (Өзбекстан, 1989).

Чыңгыз Айтматов атындагы Эл аралык академиянын анык мүчөсү (Кыргызстан, 1994),

Кыргызстан Тарыхчылар Коомунун сыйлыгынын ээси (Кыргызстан, 1995).

“Кыргыз Республикасынын Билим берүүсүнүн мыктысы (отличниги)” төш белгиси менен сыйланган (Кыргызстан, 2003).

Мамлекеттик тил боюнча комиссиянын сыйлыгына татыган (Кыргызстан, 2012).

ТүркСОЙ уюмунун медиа тармагындагы эл аралык сыйлыгына татыган (Түркия, 2013).

И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин (КМУ), С.Нааматов атындагы Нарын мамлекеттик университетинин (НарынМУ) жана Талас мамлекеттик университетинин (ТалМУ) ардактуу профессору (2019).

Айрым китептери жана китепчелери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  • Чоротегин, Тынчтыкбек Кадырмамбет уулу. Махмуд Кашгари Барсканинин «Дивану лугати т-түрк» эмгеги түрк элдеринин тарыхы боюнча көөнөргүс булак: Илимий басылыш / Редколлегия: К. С. Молдокасымов (төрага), ж.б.; илимий редакторлор профессор Т. Өмүрбеков, доцент К. С. Молдокасымов. – Бишкек: “Турар” басмасы, 2017. - 376 б., сүрөт, карта. – “Мурас” фонду. [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. - “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. - ISBN 978-9967-15-701-9. https://new.bizdin.kg/media/books/Chorotegin_Tynchtykbek_Kashgari_Barsqani_Diwan_940_Turar_basmasy.pdf
  • Чороев Т.К. Махмуд ибн Хусейин ал-Кашгаpи жана анын «Түpкий тилдеp сөз жыйнагы». — Фpунзе: Кыpгызстан, 1990. — 92 б.
  • Чоротегин Т.К. Махмуд Кашгари (Барскани) жана анын “Дивану лугати-т-турк” сөз жыйнагы: (1072-1077). Жооптуу редактор Өмүркул Караев. – Бишкек: Кыргызстан, 1997. – 169 бет, сүрөт, карта. - (ISBN 5-655-01222-7).
  • Чоротегин Т.К., Молдокасымов К.С. Кыргыздардын жана Кыргызстандын кыскача тарыхы: (Байыркы замандан тартып бүгүнкү күнгө чейин): Тарыхты окуп үйрөнүүчүлөр үчүн. – Бишкек, 2000. – (Краткая история кыргызов и Кыргызстана. На кыргызском языке. Со-автор кандидат исторических наук Кыяс Молдокасымов). (ISBN 9967-00-001-5). – 160 стр.
  • Тургуналы Т., Асаналиев К., Керимбаев М., Чоротегин Т. Кыргыз Жумуриятынын Конституциясынын долбоору: Альтернативдик долбоор. Проект Конституции Республики Кыргызстан: Альтернативный проект. – Бишкек, 1992. – (Авторы: Т.Тургуналы, К.Асаналиев, М.Керимбаев, Т.Чоротегин. На кыргызском и русском языках).
  • Ала-Тоонун Батыштагы бүркүтү: (Азамат Алтайдын 90 жылдык мааракесине) / Редактору Кубат Чекиров; рецензенти Арслан Капай уулу Койчиев; сүрөтчүсү Асан Турсункулов. - Бишкек: "Гүлчынар" басмасы, 2010. - 60 бет, сүрөттөр. - ("Азаттык" үналгысы). ISBN 978-9967-409-87-3.
  • Асанов У.А., Жуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кто есть кто в кыргызской науке: Краткий биобиблиогр. справочник докторов наук Кыргызстана / Под ред. акад. У.А.Асанова. — Бишкек: Гл. ред. Кыргызск. энциклопедии, 1997. — 672 с.
  • Асанов У.А., Жуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кыргызская наука в лицах: Краткий исторический и био-библиографический свод / Отв. ред. У.Асанов. – Бишкек: Центр госязыка и энциклопедии, 2002. – 544 с., илл. - ISBN 5-89750-142-4.
  • Өмүрбектегин Т.Н., Чоротегин Т.К. Түндүк Кыргызстандын Орусияга каратылышы. - Бишкек: "Учкун" концерни, 1992. - 24 бет. - (Кыргызстан Жаш Тарыхчылар Жамааты. "Кыргыз таануучунун китеп текчесине").
  • Перелистывая книги ученого, изобретателя, педагога, энциклопедиста: К 80-летию академика У.А.Асанова / Составители И.А.Ашымов, Т.К.Чоротегин, А.З.Жуманазарова, Г.У.Асанова. - Бишкек, 2013. - 376 стр., илл. - ISBN 978-9967-14-114-8.
  • Халлы, Худайберди; Чоротегин, Тынчтыкбек. Өмүр – аккан суу: Нургүл Эсенкул кызы Дыйканалиеванын элесине арналат: Эссе, макалалар, эскерүүлөр, термелер / Жооптуу редактор, баш сөз жазган, эскерүүлөр топтомун, тиркемени, сүрөттөрдү даярдаган жана түркмөнчө тексттен кыргызчага которгон Тынчтыкбек Чоротегин. – Бишкек: Жусуп Баласагын атындагы КУУнун «Университет» басмаканасы, 2013. - 204, XII б., сүрөттөр. - ISBN 978-9967-02-932-3.

Айрым окуу китептери жана окуу куралдары

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

1. Кыргыз тилиндеги окуу куралдары


  • Чоротегин Т.К., Өмүрбеков Т.Н. Кыргыздардын жана Кыргызстандын тарыхы: (Эзелки замандан тартып б.з. IX к. башына чейин): Орто мектептин 6-классы үчүн окуу китеби: Кайра иштелип, толукталып 2-басылышы. — Бишкек: «Билим-компьютер», 2008. — 176 б. — ISBN 978-9967-426-43-6
  • Чоротегин Т.К., Өмүрбеков Т.Н. Кыргыз Тарыхы: IX - XVIII кк.: Жалпы билим берүүчү орто мектептердин 7 - класстар үчүн окуу китеби / Жооптуу ред. проф. Т.Кененсариев, М.Иманкулов. – Оңдолуп, толукталган 3-басылыш. Бишкек: Кыргыз Билим берүү академиясынын “Окуу китеби” басма борбору, 2017. – 192 б., сүрөт, карта. Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлиги. – Окуу басылма. – ISBN 978-9967-31-644-7. – “Имак Офсет” ЖЧК басмаканасында басылды. – Көлөмү 12,0 басма табак.
  • Чоротегин Т.К., Өмүрбеков Т.Н. Кыргыздардын жана Кыргызстандын тарыхы: (Эзелки замандан тартып б.з. VII к. башына чейин): Башталгыч курс: Орто мектептин 6-классы үчүн окуу китеби / Жооптуу редакторлору К.Үсөнбаев, Ө.Караев. — Бишкек: «Кыргызстан» басма үйү, 1997. — 156 б.
  • Чоротегин Т.К., Өмүрбеков Т.Н. Кыргыздардын жана Кыргызстандын тарыхы: (VII к. башы — XVIII к. аягы): Экинчи бөлүк: Орто мектептин 7-классы үчүн окуу китеби / Жооптуу редакторлору К.Үсөнбаев, Ө.Караев. — Бишкек: «Кыргызстан» басма үйү, 1998. — 128 б.
  • Өмүрбеков Т.Н., Чоротегин Т.К. Кыргыздардын жана Кыргызстандын тарыхы: (XIX к. башы — 1917-ж.): III бөлүк: Орто мектептин 8-классы үчүн окуу китеби / Жооптуу редакторлору К.Үсөнбаев, А.Асанканов. — Бишкек: «Кыргызстан» басма үйү, 1998. — 196 б.
  • Өмүрбеков Т.Н., Чоротегин Т.К. Кыргыздардын жана Кыргызстандын жаңы доордогу тарыхы: (XVII - XX кк. башы): Орто мектептердин окуучулары үчүн кошумча сынак окуу куралы / Жооптуу редакторлору К.Үсөнбаев, А.Асанканов. — Бишкек: «Кыргызстан» басмасы, 1995. — 187 б. - ISBN 5-655-01032-1.
  • Чоротегин Т., Осмонов Ө., Өмүрбеков Т., Нурунбетов Б. Байыркы дүйнө тарыхы: Орто мектептин 6-классы үчүн окуу китеби. - Бишкек: "Шам" басмасы, 2005. - 256 б., карталар. - ISBN 9967-10-228-4.
  • Жалпы билим берүүчү орто мектептердин гуманитардык багыттагы 5-11-класстары үчүн программалар: Тарых / Авторлор: А.И.Идинов (жетекчиси), Т.Н.Өмүрбеков, К.С.Молдокасымов, М.Иманкулов, Л.Марченко, Т.К.Чоротегин. - Бишкек: Технология, 1997. - 116 бет.
  • Чукубаев А.А., Чороев Т.К., Кожобаев А.К. Кыргызстандын тарыхы: 1989-1990-окуу жылынын VIII (VII), ХI (Х) класстар үчүн Кыргыз ССРинин тарыхынын курсун тематикалык пландаштыруу // Мугалимдер газетасы. - 1989. - 1-сентябрь.


2. Орус тилиндеги окуу куралдары

  • Омурбеков Т. Н., Чоротегин Т. К. История Кыргызстана (XIX в.). 8 класс: Учебник для общеобразоват. орг. с рус. яз. обучения / Отв.ред. к.и.н. К. С. Молдокасымов. — 2-е изд., исправ., доп. — Б.: Arcus, 2020. — 176 с., ил., карты. – ISBN 978-9967-31-203-6.
  • Чоротегин Т.К., Омурбеков Т.Н. История Кыргызстана (История кыргызов и Кыргызстана с древнейших времен до нач. IX в. н.э.): Учебник для 6 кл. средних школ. - Переработ. 2-е изд. - Бишкек: Билим-компьютер, 2012. – 176 стр., илл., карты. – ISBN 978-9967-452-65-7.
  • Чоротегин Т.К., Омурбеков Т.Н., Марченко Л.Ю. История кыргызов и Кыргызстана (с древнейших времен до нач. IX в. н.э.): Нач. курс: Учебник для 6 кл. средних школ. Перевод с кыргызского: Ж.Джудемишова, Ж.Алымкулова. Спец.ред. М.Иманкулов. – Бишкек: Бийиктик, 2005. – 152 стр., илл., карты. – ISBN 9967-415-41-X.
  • Чоротегин Т.К., Омурбеков Т.Н. История Кыргызстана (IX-XVIII вв.): Учебник для 7 кл. средних школ. Перевод с кыргызского: Ж.Джудемишова. Спец.ред. О.Осмонов. – Бишкек: Бийиктик, 2005. – 184 стр., илл., карты. – ISBN 5-85580-007-5.
  • Омурбеков Т.Н., Чоротегин Т.К. История Кыргызстана (XIX в. – 1917 г.): Учебник для 8 кл. средних школ. Перевод с кыргызского: М.А.Нуртумова. Спец.ред. О.Осмонов. – Бишкек: Бийиктик, 2005. – 192 стр., илл., карты. – ISBN 5-85580-007-5.
  • Чоротегин Т.К., Омурбеков Т.Н. Учебники по истории кыргызов и Кыргызстана для 6-8 классов средних школ (Бишкек, 1996 – 2020). (в нескольких изданиях; в соавторстве с профессором Т.Н.Омурбековым).
  • Чоротегин Т.К. Краткий курс по изучению арабской графики современных кыргызов КНР: (Учебное пособие для студентов-историков) / Отв. ред. проф. Т.Н.Омурбеков. - Бишкек: Кыргыз. нац. университет, 2002. - 22 с. - ISBN 9967-403-49-7.
  • Чукубаев А.А., Чороев Т.К., Кожобаев А.К. Тематическое планирование по истории Киргизской ССР для VIII (VII) –ХI (Х) классов средней школы на 1989-1990 учебный год. // Учитель Киргизстана. - 1989. – 8-сентября.

3. Өзбек тилиндеги окуу куралдары

  • Чоротегин Т.К., Ўмурбеков Т.Н. Қадимги Қиргизистон тарихи: (Қадимги даврдан эрамизнинг VII бошларигача): Бошлангич курс: Ўрта мактабларнинг 6-синфи учун дарслик: (Ўзбекча таржима: Иномжон Бахритдинов, Тоҳиржон Хайруллаев). - Жалолобод, 1998 (Қиргиз Республикаси Таълим ва фан вазирлиги томонидан тасдиқланган). - 120 бет (сахифа).
  • Чоротегин Т.К., Ўмурбеков Т.Н. Қиргизистон тарихи: (Қадимги даврдан эрамизнинг VII асри боши – XVIII аср охири): Иккинчи қисм: Ўрта мактабларнинг 7-синфи учун дарслик: (Ўзбекча таржима: Тохиржон Хайруллаев). - Жалолобод, 2000. (Қиргиз Республикаси Таълим ва фан вазирлиги томонидан тасдиқланган). - 168 б. – Иккинчи нашридан таржима. Дарсликни узбек тилига Д. Ҳамедова таржима қилди. Муҳаррирлар: М.Т.Мамасаидов, С.Х.Холтураев. – Бишкек, 2004. – 184 б. – ISBN 9967-411-47-3.
  • Омурбеков Т.Н., Чоротегин Т.К. Қиргизистон тарихи: (XVIII аср охири – 1917 йил): Учинчи қисм: Ўрта мактабларнинг 8-синфи учун дарслик: (Ўзбекча таржима: Тахиржон Хайруллаев). - Жалолобод, 2000. (Қиргиз Республикаси Таълим ва фан вазирлиги томонидан тасдиқланган). – 244 бет. - Қайта ишланиб, тулдирилган иккинчи нашридан таржима / Ўзбек тилига Равшанбек Акбаров таржима қилган. Муҳаррирлар: М.Т.Мамасаидов, О.Х.Худайбердиев. – Ўш-Бишкек, 2004. – 176 б. – ISBN 9967-411-46-5.

Айрым илимий жана илимий-жамаагаттык макалалары

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кирилл арибинде (ар кыл тилдерде)

  • Чоротегин (Чороев) Т. К., Алымкожоев О. Дж. Юлий Геккер: Жизнь мыслителя и педагога, оборванная в годы сталинских чисток. // Universum Humanitarium. – № 1 (2021). – Новосибирск. – С. 116–132. – ISSN 2499-9997 (Print) – doi.org/10.25205/2499-9997-2021-1-116-132 – URL: https://univhum.elpub.ru/jour/article/view/33
  • Чоротегин Т.К. Профессор Ю Тайшань об этнографических сведениях о древних кыргызах, отраженных в труде «Мy тяныцзы чуань» // “Mahmud Kaşğarlı” Beynəlxalq elmi jurnalı. Bakı, 2023. Cilt 1, No. 2. S. 76–86. - URL: https://www.kashgarli.az/images/kashgarli_PDF_1/Tin%C3%A7tikbek%20%C3%87oroteqin%20.pdf(жеткиликсиз шилтеме)
  • Чоротегин Т.К. Александр Бернштам и не отпразднованный 1100-летний юбилей эпоса «Манас» // Вестник КНУ им.Ж.Баласагына: Гуманитарные науки. - Специальный выпуск: Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 80-летию КНУ им.Ж.Баласагына «ПРЕПОДАВАНИЕ МАНАСОВЕДЕНИЯ В ВУЗАХ КР: ПРОБЛЕМЫ, ПОИСК И РЕШЕНИЕ». Кыргызско-Китайский Институт (7 декабря 2012 г.). Ж.Баласагын атындагы КУУнун 80-жылдык мааракесине арналган “МАНАСТААНУУ” КУРСУНУН КРнын ЖОГОРКУ ОКУУ ЖАЙЛАРЫНДА ОКУТУЛУШУ: ПРОБЛЕМАЛАР, ИЗДЕНҮҮЛӨР ЖАНА ЧЕЧИМДЕР” аттуу Эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары. Кыргыз-Кытай Институту (7-декабрь, 2012-ж.) -- Бишкек: КНУ, 2012. – 465 с. - Мында: С. 76--80. - Булак: http://lib.knu.kg/files/2012/vestinik_specKKI.pdf Archived 2022-07-07 at the Wayback Machine
  • Чоротегин Т.К. Бээжиндеги бараандуу манас таануучу // Жуматурду, Адыл. Оозеки адабияттын теориясы жана манасчылык өнөр (Кытай кыргыздарынын материалдарынын негизинде). Түзүүчү – Ч.Субакожоева; жооптуу редакторлор: проф. Т.А.Абдырахманов, проф. Т.К.Чоротегин. –– Бишкек, 2020. –– 414 б. – ISBN 978-9967-04-890-4. – Б. 24–34.
  • Чоротегин Т.К. Неустанный археолог, историк-кыргызовед и его предки: Штрихи к биографии Ю.С.Худякова и его предков (К 70-летию профессора Юлия Сергеевича Худякова) // Худяков, Юлий Сергеевич. Военное дело кыргызов Центральной Азии (IХ – XVIII вв.) / Под. ред. проф. Т.К.Чоротегина. – Бишкек: “Турар”, 2017.. – 280 стр., илл., карты. – Фонд “Мурас”. – Серия “История и наследие”. - ISBN 978-9967-15-702-6. - С. 3-30.
  • Чоротегин Т.К. Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн башаты: Байыркы доор жана орто кылымдардын эрте мезгили // 1-эл аралык байыртадан бүгүнкүгө чейинки кыргыз-түрк мамилелери симпозиуму докладдары (3-5-май 2013, Бурса) / Китепти басмага даярдаган жана редактору проф., д-р Гүлзура Жумакунова. – Бурса: Улудаг университети басмаканасы, Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş., 2017. – ISBN 978-975-6149-84-3. – XXIV+466 бет. – Улудаг университети жарыялары. – Мында: Б. 173–189.
  • Чоротегин Т.К. Актан Тыныбек уулу жана 1916-жылкы Ички Теңир-Тоодогу элдик көтөрүлүш // Үркүн-100: Кылымдар унуткус кыргын: Макалалар, блогдор, маектер, эскерүүлөр / Жооптуу редакторлор Т.Чоротегин, В.С.Жуматаева, Б.Сарыгулова, З.Бактыбаев. – Бишкек: “Турар” басмасы, 2017. – Б. 179–197. – ISBN 978-9967-15-689-0.
  • Чоротегин Т.К. "Манас" дастаны жана Борбордук Азиядагы көөнө жазма маданият // Тил, адабият жана искусство маселелери: Илимий журнал. - № 1. Атайын чыгарылыш. "Манастан" Чыңгыз Айтматовго карай: Проблемалар жана көз караштар": Эл аралык илимий-практикалык конференциянын материалдары: (Бишкек, 15-январь, 2016). - Бишкек, 2016. - Б. 3-8. - Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы. Гуманитардык жана экономикалык илимдер бөлүмү. Ч.Айтматов атындагы Тил жана адабият институту. - ISBN 1694-6316.
  • Чоротегин Т.К. Историография пост-советского Кыргызстана // Түрк Евразиясындагы жалпылык жана өзгөчөлүк: Түрктөрдүн заманбап жалпы жана чөлкөмдүк тарыхынын методологиясынын көйгөйлөрү: Эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйындын материалдары жана башка макалалар / Жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2015. – С. 287-304. - ISBN 978-9967-12-525-5.
  • Чоротегин Т.К. Караханийлер доорундагы түрктөрдүн спорт оюндары тууралуу // Түрк элдеринин салттуу спорттук оюндары – Türk Halklarının Geleneksel Spor Oyunları / Tүзгөндөр: А. Мокеев, Ф. Унан, О. Каратаев, О. Йорулмаз, Ж. Алымбаев, Ж. Буйар. – Б.: 2015. – 272 б. - ISBN 978-9967-27-844-8. – Кыргыз-Түрк «Манас» университети. - Б. 241-246.
  • Чороев Тынчтыкбек. К изучению исторических традиций в местной историографии: (На примере трудов Осмоналы Сыдык уулу) // Исторические чтения: Тезисы докл. и сообщений науч. конф., посвящ. 75-летию член-корр. АН Кирг.ССР проф. Анварбека Хасанова. –– Фрунзе: КирГУ, 1989. –– С.41-43.
  • Чоротегин Т.К. Жусуп Мамайдын жылдыздык нуру // Жусуп Мамай: Заманыбыздын залкар манасчысы: Кытайлык залкар кыргыз манасчысы Жусуп Мамайдын чыгармачылыгына арналган илимий баяндамалардын жана макалалардын топтому / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), А. Эркебаев, ж.б. - Бишкек: “Maxprint” басмаканасы, 2014. – 272 + XII б., сүрөт. - “Мурас” коомдук фонду. – [“Тарых жана мурас” түрмөгү.]. - ISBN - 978-9967-12-394-6. – Б. 7-10.
  • Чоротегин Т.К. Тарыхчы Муратбек Кожобеков тууралуу азыноолак сөз // Кожобеков, М. Ч. Кыргыз каганатынын тарыхы / Илимий ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Жусуп Баласагын атындагы КУУнун «Университет» басмаканасы, 2013. - Б. 182-185. - ISBN 978-9967-02-942-2.
  • Чоротегин Т.К. Тагдырлаш коңшубуз – Кытай (Сапар жыйынтыгы) // Шанхай КызматташтыкУюмунун өнүгүү тарыхынын маселелерин комплекстүү изилдөө: ЖОЖ студенттери үчүн кошумча окуу куралы. – Бишкек: “MaxPrint” басмаканасы, 2014. - 124 б. , сүрөт. - ISBN 978-9967-02-990-2. – Б. 100-119.
  • Махмуд Кашгаpи жана анын «Түpкий тилдеp сөз жыйнагы» // Ала-Тоо. — 1988. — № 4. — Б. 112—125. (Ушул эле макала: Кыpгыздаp / Түзгөн Кеңеш Жусупов. — Бишкек, 1991. — Т.2. — Б. 428—459).
  • Чоротегин (Чороев) Т.К. Вклад ученых немецкого происхождения в кыргызоведение // Известия вузов Кыргызстана. –– Бишкек: Общественное объединение "Общественная академия ученых Кыргызской Республики", 2016. –– № 11-1. –– С. 124-127. –– ISSN: 1694-7681. –– URL: https://elibrary.ru/item.asp?id=27184842
  • Чоротегин Т. К. Профессор Өмүркул Караевдин байсалдуу жолу // Ала-Тоо. - Кыргыз жазуучуларынын ай сайын чыга турган адабий журналы. - Бишкек: Турар, 2015. - № 12. - Б. 98-105. - ISSN 1694-6383.
  • Чоротегин Т.К. Об истоках кыргызской государственности // Эхо событий. — 1995. — 27 января — 2 февраля. — С. 2.
  • Тенгиp-Тоо (Пpитяньшанье) как pегион этногенезиса кыpгызского наpода // Кыpгызы: Этногенетич. и этнокульт. пpоцессы в дpевности и сpедневековье в Центpальной Азии: Матеpиалы Междунаp. науч. конф., посящ. 1000-летию эпоса «Манас». 22—24 сент. 1994 г., г.Бишкек. — Бишкек: Кыpгызстан, 1996. — С. 204—209.
  • Чороев Т.К. Зарыктырган эмгек // Сыдыков О. “Мухтасар тарих Кыргызиа”, “Тарих кыргыз Шадманиа” / Жооптуу ред. М.Ч.Кожобеков. – Бишкек: Турар, 2014. – 320 б. - ISBN – 978-9967-15-344-8. – Б. 170-177.
  • Чоротегин Т.К. Мемлүктөр доорундагы Алдыңкы Азия менен Түндүк Африкадагы түрк таануу жөнүндө // Билим жана тарбия. - Кыргыз-Кувейт университетинин илимий-педагогикалык журналы. – Бишкек. - 2003. - № 1. – Б. 50-52. – ISBN 9967-21-497-9.
  • О роли арабографических источников в изучении этнической истории тюркских народов Центральной Азии IX — начала XIII вв. // Из истории и археологии древнего Тянь-Шаня / Отв. ред. К.И.Ташбаева, Д.Ф.Винник. — Бишкек: Илим, 1995. — 210—217.
  • «Диван лугат ат-туpк» Махмуда Кашгаpи как источник по истоpии тюpкоязычных наpодов Сpедней и Центpальной Азии // Оpиенталистика в Киpгизии / Отв. ред. М.Я.Сушанло. — Фpунзе: Илим, 1987. — С. 12—26.
  • Кыргызы в Сибири и просторах Азии // Древние памятники Северной Азии и их охранные раскопки: Сб. науч. трудов. — Новосибирск, 1988. — С. 143-146. (АН СССР; Сибирское отделение; Ин-т истории, филологии и философии).
  • Начало настраивало на открытие или как надо изучать письменную культуру // Комсомолец Киргизии. — 1988. — 14 октября. — С. 5.
  • Махмуд ибн Хусейин ал-Кашгаринин «Дивану лугати т-түрк» эмгеги (1072—1077-жж.) Теңир-Тоо жана Ички Азия түрк элдеринин тарыхы боюнча булак катары: Тарых илимдеринин доктору окумуштуулук даражасын алууга талаптанып жазылган дисс. авторефераты. — Бишкек: Кыргыз Респ. УИАсынын Тарых институту, 1998. — 48 б.
  • Улуу казна уpпактаpга: Махмуд Кашгаpинин муpасы жөнүндө сөз // Кыpгызстан маданияты. — 1986. — 27-маpт. — Б. 10—11.
  • Махмуд Кашгаринин “Диваны” менен “Манастагы” эпостук окуялардын мейкиндиги // “Манас” эпосу жана дүйнө элдеринин эпикалык мурасы: (“Манас” эпосунун 1000 жылдыгын майрамдоого карата өткөрүлгөн Эл аралык симпозиумдун тезистери). 27-28-август 1995-ж. – Бишкек: Кыргызстан, 1995. - Б.37.
  • Чоротегин Т. Фу-йу кыргыздары // Заман Кыргызстан. - 1997. - 8-август.
  • Жазма маданият жана дастан // Кыргыз руху – “Манас”: Адабий изилдөөлөр. табылгалар, эскерүүлөр / Түзгөндөр К.Эдилбаев, Э.Кылычев – Бишкек, 1995. (“Ала Тоо” журналы; Мамл. “Мурас” ишкер долбоору). – 246-249-беттер.
  • О месте Оша в тюркском мире // Ош 3000 / Составитель и редактор Азиз Салиев. - Бишкек: Илим, 2000. – С. 41-49.
  • Образование и наука: Часть первая // Ош 3000 / Составитель и редактор Азиз Салиев. - Бишкек: Илим, 2000. – С. 131-138.
  • Зарыктырган эмгек: (Осмоналы Сыдык уулунун эмгеги жөнүндө) // Кыргыздар: Санжыра, тарых, мурас, салт / Түзгөн Кеңеш Жусупов. — Бишкек: Кыргызстан, 1991. — 1-китеп. — Б. 61—67.
  • Махмуд Кашгари жана анын “Түркий тилдер сөз жыйнагы” // Ала-Тоо. - 1988. – № 4. - Б. 112-125.
  • Көтөрүлүш улуттукпу, элдикпи? // Кыргызстан маданияты. – 1991. – 2-май.
  • Кытайлык кыргыз тарыхчысынын чыгармачылыгы: (Анвар Байтурдун «Кыргыз тарыхы лексийаларына» жандырмак) // Кыргыздар: Санжыра, тарых, мурас, салт / Түзгөн Кеңеш Жусупов. — Бишкек: Кыргызстан, 1991. — 1-китеп. — Б. 294—305.
  • Чоротегин Т.К. Кыскача түшүндүрмө сөздүк // ал-Мактум, Мохаммед ибн Рашид. Ой учкундары / Англис тилинен которгон Касым Машакбай уулу Рахманкулов; жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Аркус, 2021. – 152 б. – ISBN 978-9967-485-17-4. – “Роза Отунбаеванын демилгеси” эл аралык коомдук фонду. – Б. 146–148.
  • Чороев Т.К., Урстанбеков Б.У. Основные этапы распространения ислама в Киргизстане в VII-ХIV вв. // Вопросы истории материальной и духовной культуры Киргизстана: Сб. науч. ст. / Отв.ред. А.А. Асанканов. - Фрунзе: КирГУ, 1987. – С. 28-44.
  • Чоротегин Т.К. Очерки истории кыргызов и Кыргызстана: (С древнейших времен до конца XVIII века) // Кыргызы: 14-ти томник. 11-й том. Источники, история, этнография, культура, фольклор / Составители: Кенеш Жусупов, Каныбек Иманалиев; редакторы Темир Асанов, Рыскул Жолдошов. – Бишкек: Бийиктик, 2011. – ISBN 978-9967-13-792-9. – С. 157-195.
  • Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Киргизская Советская Социалистическая Республика // Ежегодник БСЭ. 1990. – Москва: Сов. Энцикл., 1990. - Вып 34. - С. 124-128.
  • Об изучении наследия Юсуфа Баласагуни и Махмуда Кашгари (ХI век) // Сб. статей и методич. рекомендаций по истории Киргизской ССР для учителей общеобразовательных школ и проф.-техн. училищ. - Фрунзе. - 1990. - Ч.1. - С. 1-7.
  • О некотоpых споpных названиях Баласагуна X—XII вв. // Ономастика Узбекистана: Матеpиалы научно-теоpетич. конфеpенции, посвященной 70-летию Великой Октябpьской социалистической pеволюции (Гулистан, 27—29 мая 1987 г.). — Ташкент: Ўкитувчи, 1987. — С. 43—44.
  • Проблема далеко не частная: О реформе алфавита и об открытии востфака в КГУ // Советская Киргизия. - 1988. - 8-сентября.
  • О роли ассоциации молодых историков в пропаганде исторических знаний среди студентов // Роль учебного науч.-производст. комплекса (УНКП) “Педвуз - школа” в подготовке будущего учителя: (Тез. докл. Респ.науч.-метод. конф., 19-20 апр. 1990 г.) – Фрунзе: КЖПИ, 1990. – Часть1. - С.28-30.
  • Фрунзеби? Бишкекпи? Жаш тарыхчылар аныкташат // Ленинчил жаш. – 1990. – 30-июнь.
  • Шаакерим жана анын мурасы // Кыргызстан маданияты. – 1990. – 20-декабрь.
  • Топонимические данные Махмуда Кашгари (XI в.) и миграция тюрков раннего средневековья // Проблемы истории и культуры народов Средней Азии и стран Зарубежного Востока. – Ташкент: Фан, 1991. - С.107-144.
  • “Та’рих” Мубарак-шаха Мерверруди как источник по истории тюркских народов Средней и Центральной Азии // Гуманитарные науки в Сибири. – Серия филол. – Новосибирск, 1994. - №4. - С. 75-77.
  • Чэкайэмо на вас Бишкеку! // Нуска. – 1995. - № 3. – Октябрь. – Б. 3.
  • Этнические ситуации в тюркских регионах Центральной Азии середины IX — начала XIII вв. по арабоязычным и персоязычным источникам IX—XIII вв. — Спец. 07.00.03. — Всеобщая история. — Автореф. дисс. ... канд. ист. наук. — Ташкент, 1988. — 19 с. (Институт востоковедения АН Узбекистана).
  • Этноним «кыpгыз» по данным Махмуда Кашгаpи // Вопpосы этнической истоpии киpгизского наpода / Отв. ред. О.К.Караев, И.Б.Молдобаев. — Фрунзе: Илим, 1989. — С. 113-121.
  • Чоротегин Т. Элеттен Евразияга жол: Түркиядагы туңгуч кыргыз профессору Гүлзура Жумакун кызы // Tanrı Dağlarının Anadolu’daki İlk Profesör Kızı Gülzura Cumakunova / Editörler Abdrasul İsakov, Güldana Murzakulova Editör Yardımcıları Aysel Baytok, Nazgül Kadyrova. Ankara, Bengü, 2018. – 1.Baskı. – 274 s. – ISBN 978-605-9148-82-5. – Bengü Yayınları: 186. Kırgız Edebiyatı: 19. – Б. 59–70.

Латын арибинде (ар кыл тилдерде)

  • Historiography of Post-Soviet Kyrgyzstan, in: International Journal for Middle East Studies, 2002, Vol. 34, p. 351-374 (USA); (2002 Cambridge Un-ty Press 0020-7438/02 )
  • Kirgizistan’da Milli Bagimsizlik Icin Mucadele Tarihinden: (1916-1991) // Turk Yurdu, Eylul, No 85, Ankara, 1994. - S. 30-32.
  • Mahmud Kaşgarinin «Divanının» orto kılımadarda cana cañı doordo maalım boluşu tuuraluu // Dil Dergisi. — Ankara. — 1995. — No 27. — S. 33-37. — (TÖMER).
  • Kaşgarlı Mahmut // İpekyolu. — İstanbul. — 1995. — Eylül. — Sayı 21. — S. 62-64.
  • Kaşgarlı Mahmut’un Divan’ı ve Manas Destanında Dogu Turklerinin Savaşları // Bozkırdan Bagımsızlıga Manas / Hazırlayan Prof. E. Gursoy-Naskalı. — Ankara: Turk Dil Kurumu, 1995. — S. 160-164.
  • Neue Curricula und Lehrbücher zur Geschichte Kyrgyzstans // Berliner Osteuropa Info: Informationsdienst des Osteuropa-Instituts der Freien Universität Berlin. — Berlin, 1997. — Nr. 9 / Juli. — S. 23.
  • Çorotegin Tınçtıkbek. Kırgız Devletinin Oluşumu: Eski Çağ Ve Erken Orta Çağ // I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Kırgız Türk İlişkileri Sempozyumu Bildirileri (3–5 Mayıs 2013 Bursa) / Kitabı yayına hazırlayan ve editçrü Prof. Dr. Gülzura Cumakunova. – Bursa, Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş., 2017. – T.C. Uludağ Üniversitesi Yayınları. – 1. Baskı. –– XXII+428 s. – ISBN 978-975-6149-83-6. – S. 61–76.
  • Çorotegin, Tınçtıkbek. Kırgızlar // Yeni Türkiye Dergisi. Ankara: YTSAM, 2023. – Ocak – Şubat 2023. Yıl 29. No. 129. ISSN 1300-4174. S. 37–48.
  • Chorotegin (Tchoroev), Tyntchtykbek. Migration Processes in Central Asia From the Middle of the Eighth to Early Tenth Century and Their Consequences // Heritage and Identity in the Turkic World: Contemporary Scholarship in Memory of Ilse Laude-Cirtautas (1926–2019) / Edited by: Alva Robinson, Kağan Arık, Elmira Köchümkulova and Jonathan North Washington. – Berlin: De Gruyter, 2023. – pp. 45–62. – Volume 33 in the series Studien zur Sprache, Geschichte und Kultur der Turkvölker. – https://doi.org/10.1515/9783110720228. – eBook Published: October 24, 2023. ISBN: 9783110720228. Hardcover Published: October 24, 2023. ISBN: 9783110719925.

Котормочулук иш-аракети

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  • Кеннеди Жон Фицжералд. Каармандык өрнөктөрү / Англис тилинен кыргызчага которгон Тынчтыкбек Чоротегин. — Б.: Аркус, 2020. — 288 бет. –– ("Өмүрү өрнөк инсандар" түрмөгү). –– ISBN 978-9967-9213-4-4.
  • Ганди, Мохандас Карамчанд. Өмүр таржымакалым же Чындыкка умтулуу жаатындагы тажрыйбаларым тууралуу баян. / Англ. котор. Т. Чоротегин; «Роза Отунбаеванын демилгеси» эл аралык коомдук фонду. – Б.: Аркус бас., 2016. – 240 б., сүрөт. – («Өмүрү өрнөк инсандар» түрмөгү). ISBN 978–9967–27–953–7. (M. K. Gandhi. An Autobiography or The Story of My Experiments with Truth. – Translation from English into Kyrgyz by T. Chorotegin.) – Китептик (вертикалдык) вариант.
  • Ганди, Мохандас Карамчанд. Өз өмүр таржымакалым же Чындыкка умтулуу жаатындагы тажрыйбаларым тууралуу баян / Англисчеден которгон Тынчтыкбек Чоротегин; котормонун ред. Т.Абдиев; адабий ред. Ж.Жапиев. – Бишкек: Аркус басмасы, 2016. – 168 бет, сүрөт. – “Өмүрү өрнөк инсандар” түрмөгү. – “Роза Отунбаеванын демилгеси” эл аралык коомдук фонду. ISBN 978–9967–27–953-7. (2000 нуска). – Альбомдук (горизонталдык) вариант.
  • Маомао. Менин атам Дэн Сяопин “маданий ыңкылап” жылдарында / Которгондор Абибилла Пазылов, Тынчтыкбек Чоротегин, Эсенбай Нурушев. – Бишкек, 2015 – 592 б., сүрөт. – “Роза Отунбаеванын демилгеси” ЭКФ. – “Өмүрү өрнөк инсандар” түрмөгү. - ISBN - 978-9967-27-745-8. – (Маомао. Мой отец Дэн Сяопин в годы "культурной революции"). - Мындагы 182-391-беттердеги текстти Т.Чоротегин орус тилинен кыргызчага которду.
  • Хайек Ф.А. Жазмыштуу текебердүүлүк: Социализмдин каталары / Англис тилинен кыргызчага которгон Т.К.Чоротегин. - Бишкек: “Кыргызстан-Сорос” фонду, 1998. - 268 бет. – (Hayek F.A. The Fatal Conceit: The Errors of Socialism. The Kyrgyz translation by T.Chorotegin.) - ISBN 9967-11-025-2.
  • Лү Хоубин. Идеологиялык өнүгүү. Кытайдагы мамлекеттик башкаруу: 6-том / Англис тилинен которгон Т. Чоротегин. –– Бишкек: Aркус, 2020. –– 160 б. – ISBN 978-9967-9275-8-2. – China Renmin University Press. (Original: The Governance of China: Volume 6. Ideological Development, by Liu Houbin; Translated by Dan Xianmei. 2018 Cengage Learning Asia Ltd.)
  • Чен Юй, Пу Пиң. Дипломатия жана эл аралык мамилелер. Кытайдагы мамлекеттик башкаруу: 10-том / Англис тилинен которгон Т. Чоротегин. –– Бишкек: Aркус, 2020. –– 216 б. – ISBN 978-9967-9275-7-5. – China Renmin University Press. (Original: The Governance of China: Volume 10. Diplomacy and Foreign Relations, by Chen Yue and Pu Ping; Translated by Niu Yunping. 2018 Cengage Learning Asia Ltd.)
  • Кашгари Махмуд ибн Хусейин. Түркий тилдер сөз жыйнагы / Араб тилинен кыргызчалаган Т.Чороев (Чоротегин) // Байыркы орток түрк адабияты: Байыркы доор жана орто кылымдар мезгили: Хрестоматия / Түзгөн Ж.Шериев. – Бишкек: Шам, 1996. – 85-101-беттер.
  • Макнейл Уильям Г. Батыштын башаты. Адамзат өтмүшүнө кылчаюу. 3 китептен турган басылма. / Которгондор Т.Чоротегин, [[А.Койчиев]], Т.Абдиев. – Бишкек: “Кыргызстан-Сорос” фонду, 2002. – 1-китеп. – 388 бет. – ISBN 9967-11-133-X. – 2-китеп. – 388 бет. - ISBN 9967-11-134-8. (William H. McNeill. The Rise of the West: A History of the Human Community: With a retrospective essay.)
  • Бутанаев В.Я. “Кыргыз” дареги Саян-Алтай элдеринде (Котормо) // Кыргызстан маданияты. – 1987. – № 1. – 1 январь.
  • Худяков Ю.С. Енисей кыргыздары жана илим (Котормо) // Кыргызстан маданияты. – 1987.- 16 - июль.
  • Жусуп Мамай. Семетей: (Үзүндү) / (Араб графикасынан оодарма) // Нарын правдасы. - 1988. – 13-январь.
  • Жамал Карши. Мулкахат ас-сурах (Алгы сөз жана кыргызча котормо) // Кыргызстан маданияты. - 1989. - 4-май.
  • Айрым Чыгыш (мусулман) даректеринен үзүндүлөр // Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. - Фрунзе, 1990. - Б. 275-283.

Т.Чоротегин редакциялаган эмгектер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  • Акунов, Аалыбек. Кыргызстан эгемендик доорунда (1991–2021) / Жооптуу ред. проф. Т.К.Чоротегин. – 2-бас, тол. ж-а оңд. – Бишкек, “Калем” басмасы, 2021. – 1040 бет, жадыбал., сүрөт., карталар. – ISBN 978-9967-9308-7-2.
  • ал-Мактум, Мохаммед ибн Рашид. Ой учкундары / Англис тилинен которгон Касым Машакбай уулу Рахманкулов; жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Аркус, 2021. – 152 б. – ISBN 978-9967-485-17-4. – “Роза Отунбаеванын демилгеси” эл аралык коомдук фонду.
  • Абдырахманов, Төлөбек; Абдалиева, Гүлзада. Эркиндик, теңдик, эгемендүүлүк күрөштөрү жана Үркүндөр: Биринчи китеп / Жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: ЖИ “Сарыбаев Т.Т.” басмаканасы, 2016. – 364 б., сүрөт. – ISBN 978-9967-04-759-4. – И.Арабаев атындагы КМУ).
  • Жаркын элеси өчпөйт: Тарыхчы жана педагог Таавалды Мурзабековдун(1948––1991) 70 жылдыгына: (Макалалар топтому) / Жооптуу редакторТ.К.Чоротегин. –– Бишкек: “Турар” басмасы, 2019. –– 300+xvi  б., сүрөт. –– КР Президентинин Аппаратына караштуу “Мурас” фонду.  –– “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. –– Жусуп Баласагын атындагы КУУ. –– И.Арабаев атындагы КМУ. –– КРУИАсынын Тарых, археология жана этнология институту. – “Тарых жана мурас”түрмөгү.    --    ISBN 978-9967-15-959-4. 
  • Арноо. Arnoo. ارنوو :Көрүнүктүү кыргыз таануучу, профессор Юлий Сергеевич Худяковдун 70 жылдыгына арналган илимий жыйнак / Редколлегия: К.С.Молдокасымов (төрага); жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: «Турар» басмасы, 2017. – 188 бет, сүрөт. – «Мурас» фонду. – «Кыргыз Тарых Коому» ЭКБсы. – «Тарых жана мурас» түрмөгү. [Rus: Посвящение (Арноо): Научный сборник, посвященный 70-летнему юбилею видного кыргызоведа, профессора Юлия Сергеевича Худякова / Редколлегия: К.С.Молдокасымов (председатель), и др.; отв. ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Изд-во «Турар», 2017. – 188 с., илл. – Общ. Фонд “Мурас” при Аппарате Президента Кыргызской Республики. – МОО «Кыргыз Тарых Коому». – Серия “История и наследие”.] [En: The Dedication (Arnoo): A Festshrift devoted to the 70th anniversary of Professor Yuliy Khudiakov, the prominent expert on the Kyrgyz study / Editorial Board: Kyias Moldokasymov, (Chairman), etc.; Edited by Prof. Tynchtykbek Chorotegin. – Bishkek: The Turar Printing House, 2017. - 188 p., ill. – The "Muras" Public Foundation under the Office of the President of the Kyrgyz Republic. – The Kyrgyz History Society international public accosiation. - The History and Heritage Series. – ISBN 978-9967-15-703-3.]
  • Рысмендеева Н.К. Кыргыз элинин чүкө оюндары (Этнографиялык иликтөө) / Илимий ред. Т.К.Чоротегин. – Б.: МакПринт, 2016. – 176 б.
  • Үркүн — 100: Кылымдар унуткус кыргын: Макалалар, блогдор, маектер, эскерүүлөр / Жооптуу редакторлор Т.Чоротегин, В.Жуматаева, Б.Сарыгулова, З.Бактыбаев. — Бишкек: Турар, 2017. — 408 б.+48 б. сүрөт. — ISBN 978-9967-15-689-0. — «Азаттык» үналгысы.
  • Худяков, Юлий Сергеевич. Военное дело кыргызов Центральной Азии (IХ – XVIII вв.) / Под. ред. проф. Т.К.Чоротегина. – Бишкек: “Турар”, 2017.. – 280 стр., илл., карты. – Фонд “Мурас”. – Серия “История и наследие”. ISBN 978-9967-15-702-6.
  • Жекшеев, Жыпар. Атуулдук ар-намыс ойгонгондо: Макалалар, эскерүүлөр / Түзгөн Венера Сагындык кызы; жооптуу ред. проф. Т.Чоротегин. - Бишкек: Турар, 2021. - 588 б., 0,25 б.т. тиркеме, түстүү сүрөт. -- "Тарых жана мурас" түрмөгү. -- ISBN 978-9967-35-031-1.
  • 1916-2016: Улуттук боштондук көтөрүлүштүн жана Улуу Үркүндүн өчпөс тарыхы: Борбордук Азиядагы жана Кыргызстандагы 1916-жылкы улуттук боштондук көтөрүлүштүн 100 жылдык мааракесине арналган эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйындын материалдары: 2016-жылдын 21-октябры. Бишкек шаары / Жооптуу редакторлор Т.Чоротегин, К.Молдокасымов. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2016. – 416 + iv бет, сүрөт, карта. –– “Тарых жана маданият жылын” даярдоо жана өткөрүү боюнча Мамлекеттик дирекция. - КР Билим берүү жана илим министрлиги. – КР Билим берүү академиясы. - КР УИАсы. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. – Кыргыз Респ. Президентинин Аппаратына караштуу “Мурас” фонду. – “Тарых жана мурас” түрмөгү. - ISBN 978-967-12-616-9.
  • Улуттук боштондук көтөрүлүшкө жана Улуу Үркүнгө 100 жыл: Кыргызстандагы 1916-жылкы улуттук-боштондук көтөрүлүштүн 100 жылдык мааракесине арналган илимий-методологиялык жалпылама / Редколлегия: Т.К.Чоротегин (төрага), Т.А.Абдырахманов, ж.б.; жооптуу редакторлор Т.Чоротегин, К.Молдокасымов, М.Иманкулов. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2016. – 144 бет, сүрөт, карта. –– КР Билим берүү жана илим министрлиги. – КР Билим берүү академиясы. - “Мурас” фонду. – “Тарых жана мурас” түрмөгү. - ISBN 978-9967-04-748-5.
  • Доор жаңырткан элдик ыңкылаптар: 2005-жылдын 24мартында жана 2010-жылдын 7-апрелинде Кыргызстанда жүзөгө ашкан элдик ыңкылаптардын мааракелерине арналган жыйнак / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), З. Ж. Эргешов, ж.б. – Экинчи, толукталган басылыш. - Бишкек: КРПжӨ ИБнын алдындагы “Типография” мамл. ишк., 2015. – 302 + XVI б., сүрөт. - “Мурас” фонду. - [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. - ISBN 978-9967-12-475-2.
  • Жусуп Мамай жана кыргыз элинин манасчылык салты: Кытайлык залкар кыргыз манасчысы Жусуп Мамайдын (1918-2014) элесине арналган Үчүнчү эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйын. Жалал-Абат мамлекеттик университети. 22-24.05.2016. Баяндамалар жана макалалар жыйнагы / Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2016. – 396+iv б., сүрөт. – “Тарых жана маданият жылын” өткөрүү боюнча Мамлекеттик дирекция. – Жалал-Абат мамлекеттик университети. – Жалал-Абат Экономика жана ишкердик университети. - “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. – “Мурас” фонду. - “Тарых жана мурас” түрмөгү. ISBN 978-9967-12-567-4.
  • Жусуп Мамай (1918-2014): Дастанда калган өмүр: Кытайлык залкар кыргыз манасчысы Жусуп Мамайдын чыгармачыл мурасы тууралуу илимий баяндамалардын ж-а макалалардын топтому / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), А. Эркебаев, ж.б.; “Мурас” фонду. - Бишкек: “Maxprint” басмасы, 2015. - 232+iv б., сүрөт. - – [“Тарых жана мурас” түрмөгү.]. - ISBN – 978-9967-12-486-8.
  • Жусуп Мамай: Заманыбыздын залкар манасчысы: Кытайлык залкар кыргыз манасчысы Жусуп Мамайдын чыгармачылыгына арналган илимий баяндамалардын жана макалалардын топтому / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), А. Эркебаев, ж.б. – Б.: “Maxprint” басмаканасы, 2014. - 514 б., сүрөт. - “Мурас” коомдук фонду. – [“Тарых жана мурас” түрмөгү.]. - ISBN 978-9967-12-394-6.
  • Жусуп Мамай жана түрк калктарынын эпостору: Кыргыз Республикасынын Баатыры, манасчы Жусуп Мамайдын чыгармачыл мурасына арналган IV эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйын. Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети. Бишкек шаары, 14.04.2017. Баяндамалар жана макалалар жыйнагы / Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин. — Бишкек: MaxPrint басмасы, 2017. — 470+ii б., сүрөт. — Жусуп Баласагын атындагы КУУ. — “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. — Шинжаң “Манас” изилдөө борбору. — “Мурас” фонду. — “Тарых жана мурас” түрмөгү. — ISBN 978-9967-32-227-1.
  • Искак Асан уулу Полот хан: Азаттык жана мамлекеттүүлүк: 2015-жылдын 17-апрелинде Баткен мамлекеттик университетинин Кызыл-Кыя гуманитардык-педагогикалык институтунда өтө турган жумурияттык илимий-тажрыйбалык жыйындын баяндамалары жана башка макалалар / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), Э. Сариева, ж. б.; илимий редакторлор профессор Т. Кененсариев жана доцент К. С. Молдокасымов. - Бишкек: “Maxprint” басмасы, 2015. – 296 + ii б., сүрөт. - “Мурас” фонду. - [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. - ISBN - 978-9967-12-477-6.
  • Кыргыздын туңгуч чыгыш таануучусу, профессор Өмүркул Караевге (1930-2002) 85 жыл: (Макалалар топтому) / Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2015. – 186+iv б., сүрөт. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. - “Мурас” фонду. - “Тарых жана мурас” түрмөгү. - ISBN – 978-9967-12-514-8.
  • Эсеналиева, Гүлжамал Өмүракуновна. Өмүркул Караев – кыргыз элинин жана түрктөрдүн тарыхынын чыгаан изилдөөчүсү: (Профессор Өмүркул Караевдин (1930-2002) 85 жылдыгына карата) /Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин. – Оңдолуп, кошумчаланган монография. - Бишкек: MaxPrint басмасы, 2015. – 186+ii б., сүрөт. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. - “Мурас” фонду. - “Тарых жана мурас” түрмөгү. - ISBN 978-9967-12-515-5.
  • "Кыргызстан" Демократиялык Кыймылы: Эгемендик менен демократия үчүн күрөштүн башаты: Кыргызстандагы демократиялык кыймылдын карлыгачы - КДКнын 25 жылдыгына арналган макалалар жыйнагы / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), академик А. Эркебаев, ж.б. - Бишкек: “Maxprint” басмасы, 2015. - 166 б., сүрөт. – “Мурас” фонду. - [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. - ISBN – 978-9967-12-487-5.
  • Кыргызстан жана Борбордук Азия - баарлашуунун мейкиндиги: Этностор аралык мамилелерди бекемдөөнүн өтмүшү, учуру жана келечеги: Кыргыз Республикасынын УИАсынын мүчө кабарчысы, тарых илимдеринин доктору, профессор Абылабек Асанкановдун 60 жылдыгына арналган Кыргызстандын этнологдору менен антропологдорунун II Конгрессинин (Бишкек шаары, 2015-жылдын 4-апрели) баяндамалары жана илимий макалалар жыйнагы / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), С.К.Алымкулова, ж.б.; жооптуу редактор А.Р.Бикбулатова, илимий редактор Т.К.Чоротегин. - Бишкек: “Maxprint” басмасы, 2015. - 488 б., сүрөт. - “Мурас” фонду. - [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. - ISBN – 978-9967-12-474-5.
  • Кыргыз каганаты түрк элдеринин орто кылымдардагы мамлекеттүүлүгүнүн жана маданиятынын алкагында: Борбордук Азиядагы Улуу Кыргыз каганатынын түзүлгөндүгүнүн 1170 жылдыгына арналган II эл аралык илимий жыйындагы баяндамалардын жыйнагы: 2013-жылдын 15-16-ноябры, Бишкек ш. / Редколлегия: Т. К. Чоротегин (төрага), ж.б.; Жооптуу редактор: Т. К. Чоротегин. - Бишкек: “Maxprint” басмаканасы, 2014. - 494 б. - “Мурас” коомдук фонду. – [“Тарых жана мурас” түрмөгү]. - ISBN - 978-9967-12-424-0.
  • Кара уулу Ө. Көөнө түрктөр тарыхы: (Студенттер үчүн дарстар) /Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Учкун, 1994. – 64.б.
  • Худяков Ю.С. Кыргызы на просторах Азии Отв. ред. Т.К.Чоротегин. – 2-е, исправленное изд. – Бишкек, 1995. – 232 с., илл., карты.
  • Каратаев Олжобай. Кыргыздардын этномаданий байланыштарынын тарыхынан. – Бишкек: “Бийиктик” басмасы, 2003. – 262 бет. – ISBN 9967-21-512-7.
  • Койчиев Арслан. Национально-территориальное размежевание в Ферганской долине (1924-1927 гг.) / Отв.ред. Т.К.Чороев (Чоротегин). – Бишкек: Учкун, 2001. – 120 с.
  • Койчиев Арслан. Осмонаалы Сыдык уулу жана анын “Тарыхтары” / Ред.: А.Мокеев, Т.К.Чоpоев. — Бишкек, 1992. — 46 б.
  • Кылычев, Акылбек Мукаевич. XIV-XV кылымдардагы Теңир-Тоо жана ага чектеш аймактардын тарыхы (Шараф ад-Дин Али Йездинин “Зафар-наме” асарынын маалыматтары боюнча) / Илимий редакторлору профессор Т.К.Чороев (Чоротегин), профессор Д.Ю.Юсупова, доцент Э.М.Кылычев. – Бишкек: “Либертос”, 2004. – 216 бет. - ISBN 9967-22-190-9.
  • Кожобеков, Муратбек Чалакеевич. Кыргыз каганатынын тарыхы / Илимий ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Жусуп Баласагын атындагы КУУнун «Университет» басмаканасы, 2013. - 188 б., карта, сүрөттөр. - “Тарых жана мурас” түрмөгү [Кыргыз Республикасынын Президентинин аппаратына караштуу Кыргызстан элинин тарыхый жана маданий мурастарын иликтөө боюнча “Мурас” кору; “Кыргыз Тарых Коому” ЭКБ.] - ISBN 978-9967-02-942-2.
  • Кыргызстандын эң байыркы мезгилдерден XIX кылымдын соңуна чейинки тарыхы: Ү.Чотонов ж.б. авторлор коллективи; Которгон С.Олжобаев, Ө.Караев; Илимий ред. Ө.Караев, Т.Чоротегин. – Бишкек, 1998. – 344 б.
  • Кожоналиев С.К. Обычное право кыргызов / Научный редактор Т.К.Чоротегин. (Вступит. статья Т.К.Чоротегина). – Бишкек, 2000. – 332 с. – ISBN 9967-11-083-X. [9]
  • Азамат Алтай (1920-2006): Азаттык менен демократиянын жарчысы: (Азамат Алтайдын 90 жылдыгына арналган жыйнак) / Башкы редактору, кириш сөзүнүн автору Т.К.Чоротегин. Эскерүүлөрдүн редакторлору: В.Сагындык кызы Жуматаева, С.Жумагулов, К.Чекиров, Т.Чоротегин. Рецензент А.Капай уулу Койчиев. – Бишкек: Интерполиграф, 2010. – 320 бет, сүрөттөр. - ISBN 978-9967-26-039-9.
  • Каратаев, Олжобай Кубатбекович. Кыргыздардын теги, таралуу ареалы, этностук-маданий алакалары / Жооптуу редакторлор Тынчтыкбек Чоротегин, Памирбек Казыбаев. - Бишкек, 2013. - 290 б., сүрөттөр. - ISBN 978-9967-27-070-1. - (Кыргыз-Түрк "Манас" университетинин басылмалары. № 174. Окуу китептер тизмеси. № 47.)
  • Өмүрбеков Т.Н. Эл башылар, эрендер жана эл тарыхы: (Тарыхий очерктер). - Бишкек: Макспринт, 2014. - 228 бет. - "Тарых жана мурас" түрмөгү. - ISBN 978-9967-12-386-1. Жооптуу редактор Т.К.Чоротегин.
  • Ботояров Камбаралы.Көөнөргүс мурас / Жооптуу ред. Т.К.Чоротегин. – Бишкек: Айбек, 1996. ISBN 5-8355-0893-Х(жеткиликсиз шилтеме)
  • Менин сүрөттүү сөздүгүм: Англисче-кыргызча / Түзгөн Шейла Пембертон; Кыргызчалаган Таалай Абдиев; Редактору Т.К.Чоротегин. – Бишкек: “Кыргызстан – Сорос” фонду, 1997. – 72 б., сүрөт.
  • Рысмендеева, Назгүл. Кыргыз элинин чүкө оюндары: (Этнографиялык иликтөө) / Илимий ред. Т.К.Чоротегин. Бишкек: Кыргыз жер, 2016. – 176 б., сүрөт. – "Мурас" фонду. – "Кыргыз Тарых Коому" ЭКБсы. – ISBN 978-9967-12-532-2.
  • Менин биринчи англисче-кыргызча сөздүгүм / Түзгөн Эвелин Гоулдсмит; Кыргызчалаган М.Асаналиев; Редактору Т.К.Чоротегин. - Бишкек: “Кыргызстан-Сорос” фонду, 1998. – 164 б.; сүрөт.
  • Энесай Кыргыз каганатынын тарыхын изилдеген илимпоз Муратбек Кожобековдун 60 жылдык мааракесине арналган “Кыргыз каганаты тарыхы жана кыргыз таануу маселелери” аттуу эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйындын материалдары (КМУ, Бишкек, 23.11.2018) / Илимий редакторлор Т.К.Чоротегин, О.К.Каратаев. – Бишкек: MaxPrint басмасы, 2018. – 378+ii б., сүрөт. – И.Арабаев атындагы КМУ. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. – “Мурас” фонду. – “Тарых жана мурас” түрмөгү. – ISBN 978-9967-12-767-8. (Материалы международной научно-практической конференции, посвященной 60летнему юбилею ученого Муратбека Кожобекова, исследующего историю Кыргызского каганата на Енисее: (КГУ, Бишкек, 23 ноября 2018 г.) / Науч. ред. Т.К.Чоротегин, О.К.Каратаев. – Бишкек: Изд-во MaxPrint, 2018. – 378+iiс., илл. – Кыргыз. гос. ун-т им. И.Арабаева. – Международное общественное объединение «КыргызТарых Коому». – Фонд “Мурас” при Аппарате Президента Кыргызской Республики. – Серия “История и наследие”. The Proceedings of the international scientific conference devoted to the 60th anniversary of Dr. Muratbek Kojobekov, the scholar who studies the history of the Kyrgyz Khaganate in the Yenissei basin: (KSU, Bishkek, 23 November 2018) / Edited by T. Chorotegin, O.K.Karatayev. – Bishkek: MaxPrint Printing House, 2018. – 378+ii p., ill. – The Kyrgyz State University named after I.Arabayev. – The Kyrgyz History Society International Public Association. – The Muras Foundation under the Office of the President of the Kyrgyz Republic. – The History and Heritage Series. )

Ал жана анын жашаган доору тууралуу адабият

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  • Тарыхчы жана публицист Тынчтыкбек Чоротегиндин (Чороевдин) 60 жылдык мааракесине арналган “Кыргыз таануу маселелери: Байыркы доордон азыркы мезгилге чейин” аттуу эл аралык илимий-тажрыйбалык жыйындын материалдары (КУУ, Бишкек, 04.10.2019) / Илимий редактор К.С.Молдокасымов. – Бишкек: Турар басмасы, 2019. – 552+iv б., сүрөт. –– Кыргыз Республикасынын Президентинин Аппаратына караштуу “Мурас” фонду. –– Кыргыз Республикасынын УИАсынын Б.Жамгырчинов атындагы Тарых, археология жана этнография институту. –– Ж. Баласагын атындагы КУУ. – И. Арабаев атындагы КМУ. – “Кыргыз Тарых Коому” эл аралык коомдук бирикмеси. – “Тарых жана мурас” түрмөгү. - ISBN 978-9967-15-949-5.
  • Айтматов академиясынын академиктери / Жыйнакты түзгөн Дилдебек Андашев; Жооптуу редактору Четин Жумагулов. Китепти каржылаган Темирбек Асанбеков. – Бишкек: Кыргыз энциклопедиясынын Башкы редакциясы, 2011. – 104 бет, сүрөттөр. – (Мында: 96-бетте). – ISBN 978-9967-14-087-5.
  • Асанов У.А., Джуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кыргызская наука в лицах. - Бишкек: Главная редакция Кыргызской энциклопедии, 2002. = Стр. 499. (Asanov U.A., Jumanazarova A.Z., Chorotegin T. Kyrgyzskaya nauka v litsakh (The Kyrgyz Science In Faces). - Bishkek, Main Editorial Board of the Kyrgyz Encyclopedy, 2002. P. 499.) - ISBN 5-89750-142-4.
  • Кыргыз тарыхы: Энциклопедия / Жооптуу редактор А.Асанканов. – Бишкек: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2003. – 464 б.: сүрөт. – ISBN 5-89750-150-5. – (Мында: 421-бетте).
  • Gundula Salk. Die Sanjira Des Togolok Moldo (1860–1942). Wiesbaden. Harrassowitz Verlag. 2009. - S. 2-3. - ISBN 978-3-447-06161-2
  • Karatayev, Olcobay; Yılmaz, Mehmet Serhat; Yakuboğlu, Cevdet. “Dîvânu Lugâti't-Türk” Adlı Eserin Tamamlanmasının 940. Yıldönümü: Şarkiyatçı, Tarihçi, Antropolog Prof. Dr. Tınçtıkbek K. Çorotegin’in Araştırmaları (940th Anniversary of the Completion of “Dîvânu Lugâti'tTürk”: Researches of Orientalist, Historian, Anthropologist Prof. Dr. Tınçtıkbek K. Çorotegin) // Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi. - Kastamonu Üniversitesi, 2017. - Volume 1 (2). pp. 89 - 99. - ISSN 2564-6583.
  • Садыкова, Шарифа. Сыдыков Осмоналы: (Туулган күнүнүн 130 жылдыгына карата). - Бишкек, 2008. - 84 бет. (Мында: 12-13-бетте). - ISBN 978-9967-24-873-1.
  • Мамбеталиев, Сулайман. Баян: Тарыхый-адабий жыйнак / Жыйнакты түзгөн жана баш редактору Гүлмира Мамбеталиева. Китепти каржылаган Аскар Мааткабыл уулу Салымбеков. – Бишкек, 2008. – 282 бет, сүрөттөр. – (Мында: Б. 135.) – ISBN 978-9967-25-256-1.
  • Kirgistan. Historia – społeczeństwo – polityka / Tadeusz Bodio (red.), Aalybek Akunov et. – Warszawa, 2004. Dom Wydawniczy ELIPSA. – 896 s., faks., mapy, rys., tab. Uniwersytet Warszawski. Instytut Nauk Politycznych.. - Współczesna Azja Centralna; Współczesna Azja Centralna. – ISBN 8371515316 9788371515316. - [Кыргызстан: Тарых, коом, саясат / Проф. Т. Бодио менен проф. А.Акуновдун редакторлугу астында. - Варшава, 2004. - 896 б.]

Интернеттеги шилтемелер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Сүрөт баян

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Т.Чоротегиндин КМУдагы дипломдук ишинин жетекчиси - Мидил Бегималиевич Жамгырчинов, тарых илимдеринин кандидаты, Жусуп Баласагын атындагы КУУнун доценти. Бештин айынын 1и, 2014-жыл.
Профессор Т. Чоротегин Берлинге сапары маалында. 17.07.2008.
Нургүл Дыйканалиева Прага шаарында. Чехия. 2006-жыл.
Нургүл Дыйканалиева менен Алмаз Чороев Лондон Экономика Мектебинде. Улуу Британия. 2009-жылдын 17-декабры.


Нургүл Дыйканалиева Вена шаарында. Австрия. 2008-жылдын 9-ноябры.
Кыргызстандын Нарын облусундагы Нарын районуна караштуу Он-Арча айылынын Эчки-Башы кыштагынын орто мектебинде иштеген мугалимдер тобу. Ортодо отурган - директор Самүдүн Шайкыев. 1970-жыл.


Кытайдагы кыргыз окумуштуулары, профессорлор Макелек Өмүрбай (оңдо) менен Мамбеттурду Мамбетакун (солдон экинчиси) "Манас" таануу боюнча эл аралык жыйын маалында Жусуп Мамайдын айтуусундагы "Манас" вариантынын Бишкектеги басылышын белекке алууда. Оңдон экинчи - Чолпон Субакожоева. Үрүмчү шаары, КЭР. 24.10.2015.
Профессорлор Карл Райхл (оңдо) жана Т.Чоротегин Мухаммед Ху Чженхуанын Бээжиндеги үйүндө. Ортодо - Фатима Ху Чженхуа айым. Кытай. 22.10.2015.
Профессорлор Ыңгөң О (солдо), Т.Чоротегин жана Лаң Йиң (оңдо) Бээжин шаарында уйгур дастандарына арналган эл аралык илимий жыйын маалында. Кытай. 20.10.2015.
Кытайлык профессор Лаң Йиң айым (солдо) менен кыргыз профессору Тынчтыкбек Чоротегин уйгур дастандарына арналган эл аралык илимий жыйында. Бээжин ш., Кытай. 19.10.2015.
Алмаз Чороев (оңдо), Петр Кокайсл (Petr Kokaisl; ортодо) жана Тынчтыкбек Чоротегин Праганын метросунда. 17.12.2015.
Профессор Барбара Келлнер-Хайнкеле (отургандардын арасында солдон экинчи) Эл аралык туруктуу алтай таануу жыйынынын (PIAC) Бишкек шаарындагы 61-жылдык отуруму маалында КТРКнын тарых жана маданият программасынын берүүсүнө катышты. Калгандары – жапон жана кыргыз коноктор жана КТРКнын продюсери. Бишкек, Кыргызстан. 28.8.2018.
Эл аралык туруктуу алтай таануу жыйынынын (PIAC) 61-отурумунун айрым катышуучулары. Бишкек. 28.8.2018.

Бул макаладагы ички шилтемелер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

]

  1. ↑ http://who.ca-news.org/people:16312
  2. ↑ Чороев (Чоротегин) Т.К.  Махмуд ибн Хусейин ал-Кашгаринин «Дивану лугати т-турк» эмгеги (1072— 1077-жж.) Теңир-Тоо жана Ички Азия түрк элдеринин тарыхы боюнча булак катары. — Адистик: 07.00.02 — Кыргызстан тарыхы: —  Тарых ил. доктору...  диссертация. —   Бишкек, 1998. — Кырг. Респ. УИА; Тарых институту. — 400 бет. — кол жазма. — (Автореферат - 48 бет).
  3. ↑ https://www.youtube.com/channel/UCcvXo8-_r59P2rYOX-15KzA Т.Чоротегиндин баракчасы.
  4. ↑ Макнейл У. Г. Батыштын башаты. I китеп.: Адамзат отмушуно кылчаюу / У. Г. Макнейл; Котор. Т. Чоротегин, А. Койчиев, Т. Абдиев. - Бишкек: "Кыргызстан-Сорос" фонду, 2002. - 388 с. 1000 экз.
  5. ↑ https://www.azattyk.org/a/29616261.html
  6. ↑ https://nagrada.srs.kg/site/person/46035
  7. ↑ архив көчүрмөсү. Текшерилген күнү 25 -январь (үчтүн айы) 2017. Түп булактан архивделген күнү 7 -октябрь (тогуздун айы) 2020.
  8. ↑ https://www.azattyk.org/a/24312609.html
  9. ↑ Кожоналиев С.К. Обычное право кыргызов / Научный редактор Т.К.Чоротегин. (Вступит. статья Т.К.Чоротегина). – Бишкек, 2000. – 332 с. – URL: https://st-1.akipress.org/st_bilimlib/9/4c64c489b02923d5f21699d5c5fe20a8a0949b46.pdf
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Тынчтыкбек_Чоротегин&oldid=493892" булагынан алынды