Гомосексуалдуулук
Гомосексуалдуулук (грек тилинен ὁμός — ошондой эле, окшош жана лат. sexus — жыныс) — адамдын өзү менен бир жыныстагы адамдарга эмоционалдык, сүйүү, романтикалык, эротикалык жана сексуалдык жактан умтулуусу. Гомосексуалдуулук кең мааниде - гетеросексуалдык ориентация (карама-каршы жыныстагы адамдарга умтулуу) жана бисексуалдык ориентация (карама-каршы жана өзү мен бир жыныстагы адамдарга умтулуу) менен бирге үч нормалдуу жыныстык ориентациялардын бири болуп эсептелет. Гомосексуалдуулук 1990-жылы 17-майда, Бүткүл Дүйнөлүк Саламаттык Сактоо Уюму тарабынан ЭОК-10 психикалык илдеттер топтомунан чыгарылган.
Гомосексуал адамдардын дүйнөдөгү абалы[оңдоо | булагын оңдоо]
Дүйнөдөгү 194 өлкөлөрдүн арасынан, 127 өлкөдө гомосексуалдык мамилелер мыйзамдуу, жана 67 өлкөдө мыйзамсыз болуп эсептелет. Кээ бир мамлекеттерде, гомосексуалдарга карата өлүм жазасы колдонулат. Алар: Сауд Арабия, Иран, Йемен, Судан, ошондой эле, Афганистандын, Нигериянын жана Сомалинин террористтер тарабынан басып алынган аймактары.
Борбордук Азияда, гомосексуалдык мамилелер Казакстан, Кыргызстан жана Тажикстанда 1998-жылдан бери мыйзамдуу. Өзбекстан жана Түркмөнстанда, азыркыга чейин совет убагынын гомосексуалдарга каршы колдонулган мыйзамы сакталып келет.
Белгилүү гомосексуал жана бисексуал инсандар[оңдоо | булагын оңдоо]
• Оскар Уайлд (1854-1900) - атактуу англиялык жазуучу жана поэт.
• Алан Тьюринг (1912-1954) - англиялык математик, логик жана информатика илиминин өнүгүүсүнө зор салым кошкон криптограф.
• Иэн Маккеллен (1939-азыркы убак) - британиялык актёр.
• Элтон Жон (1947-азыркы убак) - британиялык ырчы, пианист жана композитор.
• Эллен Деженерес (1958-азыркы убак) - америкалык актриса, комедиантка жана телеалыпбаруучу.
• Тим Кук (1960-азыркы убак) - америкалык менеджер, Apple компаниясынын генералдык директору.
• Жорж Майкл (1963-2016) - британиялык ырчы, поэт жана композитор.
• Питер Тиль (1967-азыркы убак) - америкалык бизнесмен, Paypal компаниясынын экс-директору.
• Дин Деблуа (1970-азыркы убак) - канадалык режиссёр жана сценарист. "Лило жана Стич", "Ажыдаарды кантип үйрөтүү керек" мультфильмдеринин автору.
• Рики Мартин (1971-азыркы убак) - пуэрто-риколук ырчы, актёр жана жазуучу.
• Жим Парсонс (1973-азыркы убак) - америкалык актёр.
• Ксавье Беттель - (1973-азыркы убак) - Люксембургдун премьер-министри.
• Ана Брнабич - (1975-азыркы убак) - Сербиянын премьер-министри.
• Лео Варадкар - (1979-азыркы убак) - Ирландиянын премьер-министри.
• Марк Фихили (1980-азыркы убак) - ирландиялык ырчы, Westlife поп-группасынын мүчөсү.
• Адам Ламберт (1982-азыркы убак) - америкалык ырчы.
• Руби Роуз (1986-азыркы убак) - австралиялык актриса жана модель.
• Ксавье Долан (1989-азыркы убак) - канадалык актёр жана продюсер.
• Кристен Стюарт (1990-азыркы убак) - америкалык актриса.
• Кара Делевинь (1992-азыркы убак) - британиялык актриса жана модель.
• Сэм Смит (1992-азыркы убак) - британиялык ырчы.
• Брэндон Флинн (1993-азыркы убак) - америкалык актёр.
• Коннор Жессап (1994-азыркы убак) - канадалык актёр.
• Трой Сиван (1995-азыркы убак) - австралиялык ырчы жана актёр.
Бир жыныстык никелер[оңдоо | булагын оңдоо]
Азыркы учурда, дүйнөнүн 29 өнүккөн мамлекеттеринде бир жыныстык никелерге уруксат берген мыйзамдар кабыл алынган:
| № | Мамлекет | Дата |
|---|---|---|
| 1 |  Нидерланддар
|
1-апрель, 2001 |
| 2 |  Бельгия
|
1-июнь, 2003 |
| 3 |  Испания
|
3-июль, 2005 |
| 4 |  Канада
|
20-июль, 2005 |
| 5 |  ТАР
|
30-ноябрь, 2006 |
| 6 |  Норвегия
|
1-январь, 2009 |
| 7 |  Швеция
|
1-май, 2009 |
| 8 |  Португалия
|
5-июнь, 2010 |
| 9 |  Исландия
|
27-июнь, 2010 |
| 10 |  Аргентина
|
22-июль, 2010 |
| 11 |  Дания
|
15-июнь, 2012 |
| 12 |  Бразилия
|
16-май, 2013 |
| 13 |  Франция
|
18-май, 2013 |
| 14 |  Уругвай
|
5-август, 2013 |
| 15 |  Жаңы Зеландия
|
19-август, 2013 |
| 16 |  Улуу Британия
|
29-март, 2014 |
| 17 |  Люксембург
|
1-январь, 2015 |
| 18 |  АКШ
|
26-июнь, 2015 |
| 19 |  Ирландия
|
16-ноябрь, 2015 |
| 20 |  Колумбия
|
28-апрель, 2016 |
| 21 |  Финляндия
|
1-март, 2017 |
| 22 |  Мальта
|
1-сентябрь, 2017 |
| 23 |  Германия
|
1-октябрь, 2017 |
| 24 |  Австралия
|
9-декабрь, 2017 |
| 25 |  Австрия
|
1-январь, 2019 |
| 26 |  Тайвань
|
24-май, 2019 |
| 27 |  Эквадор
|
8-июль, 2019 |
| 28 |  Коста-Рика
|
26-май, 2020 |
Мексикада бир жыныстык никелер айрым штаттарда мыйзамдуу деп таанылат.
Мындан тышкары, айрым мамлекеттерде, бир жыныстык никенин ордуна альтернатива катары атайын "жарандык бирге жашоо" (орус. гражданское партнёрство) мыйзамдары кабыл алынган:
| № | Мамлекет | Дата |
|---|---|---|
| 1 |  Андорра
|
23-март, 2005 |
| 2 |  Чехия
|
1-июль, 2006 |
| 3 |  Словения
|
23-июль, 2006 |
| 4 |  Швейцария
|
1-январь, 2007 |
| 5 |  Венгрия
|
1-июль, 2009 |
| 6 |  Лихтенштейн
|
1-сентябрь, 2011 |
| 7 |  Хорватия
|
5-август, 2014 |
| 8 |  Чили
|
22-октябрь, 2015 |
| 9 |  Кипр
|
9-декабрь, 2015 |
| 10 |  Грекия
|
22-декабрь, 2015 |
| 11 |  Эстония
|
1-январь, 2016 |
| 12 |  Италия
|
5-июнь, 2016 |
| 13 |  Сан-Марино
|
11-февраль, 2019 |
| 14 |  Монако
|
27-июнь, 2020 |
Гомосексуалдуулук жөнүндө кинотасмалар жана сериалдар[оңдоо | булагын оңдоо]
▪︎ "Prayers for Bobby", АКШ, 2009.
▪︎ "I Killed My Mother", Канада, 2009.
▪︎ "The Way He Looks", Бразилия, 2014.
▪︎ "Skam", Норвегия, 2015-2017.
▪︎ "Hidden Kisses", Франция, 2016.
▪︎ "13 Reasons Why", АКШ, 2017-2020.
▪︎ "Love, Simon", АКШ, 2018.
▪︎ "Boy Erased", АКШ, 2018.
▪︎ "Bohemian Rhapsody", АКШ, 2018.
▪︎ "9-1-1: Lone Star", АКШ, 2020.
Конверсиялык терапия[оңдоо | булагын оңдоо]
Конверсиялык терапия - адамдын гомосексуалдык же бисексуалдык ориентациясын гетеросексуалдык ориентацияга өзгөртүүгө аракет кылган жалган илим. Жыныстык ориентацияны өзгөртүү мүмкүн экендигине ишенимдүү далилдер жок. Медициналык жана психиатриялык уюмдардын көпчүлүгү конверсиялык терапиянын натыйжасыз жана адамдын психикасына коркунуч келтириши мүмкүн экендигин эскертет. Дүйнөнүн ар кайсы өлкөлөрүндө конверсиялык терапияга каршы мыйзамдар кабыл алынган.
Мындан тышкары, АКШнын бир нече штаттарында, Канаданын Онтарио, Манитоба, Жаңы Шотландия провинцияларында жана Австралиянын Виктория штатында конверсиялык терапияга тыюу салынган. |