Гомосексуалдуулук
Гомосексуалдуулук (грек тилинен ὁμός — ошондой эле, окшош жана лат. sexus — жыныс) — адамдын өзү менен бир жыныстагы адамдарга эмоционалдык, сүйүү, романтикалык, эротикалык жана сексуалдык жактан умтулуусу. Гомосексуалдуулук кең мааниде - гетеросексуалдык ориентация (карама-каршы жыныстагы адамдарга умтулуу) жана бисексуалдык ориентация (карама-каршы жана өзү мен бир жыныстагы адамдарга умтулуу) менен бирге үч нормалдуу жыныстык ориентациялардын бири болуп эсептелет. Гомосексуалдуулук 1990-жылы 17-майда, Бүткүл Дүйнөлүк Саламаттык Сактоо Уюму тарабынан ЭОК-10 психикалык илдеттер топтомунан чыгарылган.
Гомосексуал адамдардын дүйнөдөгү абалы[оңдоо | булагын оңдоо]
Дүйнөдөгү 194 өлкөлөрдүн арасынан, 127 өлкөдө гомосексуалдык мамилелер мыйзамдуу, жана 67 өлкөдө мыйзамсыз болуп эсептелет. Кээ бир мамлекеттерде, гомосексуалдарга карата өлүм жазасы колдонулат. Алар: Сауд Арабия, Иран, Йемен, Судан, ошондой эле, Афганистандын, Нигериянын жана Сомалинин террористтер тарабынан басып алынган аймактары.
Борбордук Азияда, гомосексуалдык мамилелер Казакстан, Кыргызстан жана Тажикстанда 1998-жылдан бери мыйзамдуу. Өзбекстан жана Түркмөнстанда, азыркыга чейин совет убагынын гомосексуалдарга каршы колдонулган мыйзамы сакталып келет.
Бир жыныстык никелер[оңдоо | булагын оңдоо]
Азыркы учурда, дүйнөнүн 29 өнүккөн мамлекеттеринде бир жыныстык никелерге уруксат берген мыйзамдар кабыл алынган:
| № | Мамлекет | Дата |
|---|---|---|
| 1 |  Нидерланддар
|
1-апрель, 2001 |
| 2 |  Бельгия
|
1-июнь, 2003 |
| 3 |  Испания
|
3-июль, 2005 |
| 4 |  Канада
|
20-июль, 2005 |
| 5 |  ТАР
|
30-ноябрь, 2006 |
| 6 |  Норвегия
|
1-январь, 2009 |
| 7 |  Швеция
|
1-май, 2009 |
| 8 |  Португалия
|
5-июнь, 2010 |
| 9 |  Исландия
|
27-июнь, 2010 |
| 10 |  Аргентина
|
22-июль, 2010 |
| 11 |  Дания
|
15-июнь, 2012 |
| 12 |  Бразилия
|
16-май, 2013 |
| 13 |  Франция
|
18-май, 2013 |
| 14 |  Уругвай
|
5-август, 2013 |
| 15 |  Жаңы Зеландия
|
19-август, 2013 |
| 16 |  Улуу Британия
|
29-март, 2014 |
| 17 |  Люксембург
|
1-январь, 2015 |
| 18 |  АКШ
|
26-июнь, 2015 |
| 19 |  Ирландия
|
16-ноябрь, 2015 |
| 20 |  Колумбия
|
28-апрель, 2016 |
| 21 |  Финляндия
|
1-март, 2017 |
| 22 |  Мальта
|
1-сентябрь, 2017 |
| 23 |  Германия
|
1-октябрь, 2017 |
| 24 |  Австралия
|
9-декабрь, 2017 |
| 25 |  Австрия
|
1-январь, 2019 |
| 26 |  Тайвань
|
24-май, 2019 |
| 27 |  Эквадор
|
8-июль, 2019 |
| 28 |  Коста-Рика
|
26-май, 2020 |
Мексикада бир жыныстык никелер айрым штаттарда мыйзамдуу деп таанылат.
Мындан тышкары, айрым мамлекеттерде, бир жыныстык никенин ордуна альтернатива катары атайын "жарандык бирге жашоо" (орус. гражданское партнёрство) мыйзамдары кабыл алынган:
| № | Мамлекет | Дата |
|---|---|---|
| 1 |  Андорра
|
23-март, 2005 |
| 2 |  Чехия
|
1-июль, 2006 |
| 3 |  Словения
|
23-июль, 2006 |
| 4 |  Швейцария
|
1-январь, 2007 |
| 5 |  Венгрия
|
1-июль, 2009 |
| 6 |  Лихтенштейн
|
1-сентябрь, 2011 |
| 7 |  Хорватия
|
5-август, 2014 |
| 8 |  Чили
|
22-октябрь, 2015 |
| 9 |  Кипр
|
9-декабрь, 2015 |
| 10 |  Грекия
|
22-декабрь, 2015 |
| 11 |  Эстония
|
1-январь, 2016 |
| 12 |  Италия
|
5-июнь, 2016 |
| 13 |  Сан-Марино
|
11-февраль, 2019 |
| 14 |  Монако
|
27-июнь, 2020 |
Белгилүү гомосексуал жана бисексуал инсандар[оңдоо | булагын оңдоо]
• Оскар Уайлд (1854-1900) - атактуу англиялык жазуучу жана поэт.
• Алан Тьюринг (1912-1954) - англиялык математик, логик жана информатика илиминин өнүгүүсүнө зор салым кошкон криптограф.
• Иэн Маккеллен (1939-азыркы убак) - британиялык актёр.
• Элтон Жон (1947-азыркы убак) - британиялык ырчы, пианист жана композитор.
• Эллен Деженерес (1958-азыркы убак) - америкалык актриса, комедиантка жана телеалыпбаруучу.
• Тим Кук (1960-азыркы убак) - америкалык менеджер, Apple компаниясынын генералдык директору.
• Жорж Майкл (1963-2016) - британиялык ырчы, поэт жана композитор.
• Питер Тиль (1967-азыркы убак) - америкалык бизнесмен, Paypal компаниясынын экс-директору.
• Дин Деблуа (1970-азыркы убак) - канадалык режиссёр жана сценарист. "Лило жана Стич", "Ажыдаарды кантип үйрөтүү керек" мультфильмдеринин автору.
• Рики Мартин (1971-азыркы убак) - пуэрто-риколук ырчы, актёр жана жазуучу.
• Жим Парсонс (1973-азыркы убак) - америкалык актёр.
• Ксавье Беттель - (1973-азыркы убак) - Люксембургдун премьер-министри.
• Ана Брнабич - (1975-азыркы убак) - Сербиянын премьер-министри.
• Лео Варадкар - (1979-азыркы убак) - Ирландиянын премьер-министри.
• Марк Фихили (1980-азыркы убак) - ирландиялык ырчы, Westlife поп-группасынын мүчөсү.
• Адам Ламберт (1982-азыркы убак) - америкалык ырчы.
• Руби Роуз (1986-азыркы убак) - австралиялык актриса жана модель.
• Ксавье Долан (1989-азыркы убак) - канадалык актёр жана продюсер.
• Кристен Стюарт (1990-азыркы убак) - америкалык актриса.
• Кара Делевинь (1992-азыркы убак) - британиялык актриса жана модель.
• Сэм Смит (1992-азыркы убак) - британиялык ырчы.
• Брэндон Флинн (1993-азыркы убак) - америкалык актёр.
• Трой Сиван (1995-азыркы убак) - австралиялык ырчы жана актёр.
Гомосексуалдуулук жөнүндө кинотасмалар жана сериалдар[оңдоо | булагын оңдоо]
▪︎ "Prayers for Bobby", АКШ, 2009.
▪︎ "I Killed My Mother", Канада, 2009.
▪︎ "The Way He Looks", Бразилия, 2014.
▪︎ "Skam", Норвегия, 2015-2017.
▪︎ "Hidden Kisses", Франция, 2016.
▪︎ "13 Reasons Why", АКШ, 2017-2020.
▪︎ "Love, Simon", АКШ, 2018.
▪︎ "Bohemian Rhapsody", АКШ, 2018.
▪︎ "9-1-1: Lone Star", АКШ, 2020.
