Мазмунга өтүү

Убакыт алкагы

Шилтемелерди түзөтүү
Википедия дан
(«Time zone‎»‎ барагынан багытталды)

Убакыт алкагынын эки негизги түшүнүктөрү бар:

  • Географиялык убакыт алканы — жердин бетинин туурасы 15°ка туура келген шарттуу тилкеси (ортолук меридианга караганда ± 7,5°ка)

Гринвич меридианы - убакыт алкагынын орточо нөлдүк меридианы болуп эсептелинет.

  • Административдик убакыт алкагы — атайын бир мыйзамдарга ылайык белгилүү бир убакыт бекитилген жер бетинин аймактары. Бул түшүнүккө дагы датанын дал келиши деген түшүнүк да кирет. Мында, эгер, UTC−10:00 жана UTC+14:00 убакыт аралыктары аларда күндүн бирдей убактысы болгондугуна карабай ар кандай деп эсептелинет.
    Убакыт алкагы

Убакыт алкактарынын түзүлүүсү бир жагынан Жердин өз огунда айланышын эске алуу менен, экинчи жагынан аймактардын жергиликтүү бирдей күн убактын айырмалары бир саатка калдыксыз бөлүнгөндөй кылып аныктоосу менен байланыштуу. Жыйынтыгында 24 административдик убакыт алкактары болуусу жана алардын ар бири географиялык убакыт алкактарына аздыр-көптүр дал келиши керек деп чечилген.

Эсептөө чекити болуп Гринвич меридианы алынган. Себеби ал нөлдүк меридиан, нөлдүк убакыт аралыгынын ортосу.

Азыркы кезде убакыт координацияланган дүйнөлүк убакыт боюнча орнотулат (UTC), ал убакыт Гринвич убакытынын ордуна киргизилген (GMT).

UTC шкаласы атом убактысынын бирдей калыпта орнотулган убакытка (TAI) жана таянат, жөнөкөй адамдарга колдонууга ылайыкташтырылган. Убакыт алкактары Жер шарынын оң (чыгышка карай) жана терс (батышка карай) деп нөлдүк меридианга карата түшүндүрүлөт. Жайкы убакытка которгон аймактарга UTCтин жайкы убакытка которулбайт.

Убакыттын чектөөнүн себептери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Азыркы убакыт алкагынын заманбап системасынын негизин дүйнөлүк убакытты координциалоо болуп эсептелинет. Андан баардык алкактардын убактысы түзүлгөн. Жердин узактыгынын ар бир градусуна (же мүнөтүнө) карай бөлбөө үчүн Жер бети 24 убакыт алкагына бөлүнгөн. Бир алкактан экинчи алкакка өтүүдө мүнөт жана секунда өзгөрүлбөйт, болгону сааттын мааниси өзгөрөт. Бүткүл дүйнөлдүк убакыттан сааттары гана айырмаланбастан, мүнөттүк көрсөткүчү да 30 же 45 мүнөткө өзгөргөн өлкөлөр бар.

Жайкы убакыт

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Жайкы убакытка дүйнөнүн бир катар өлкөлөрү колдонуп келет. Ага өтүүдө өздүк убакыттын дүйнөлүк убакытка карата өзгөрүлөт. Жана дагы жайкы убакытка өтүү жана кайра аны өзгөртүү баардык эле жерде бир убакытта жүрө бербейт. Эгерде түштүк жарым шарда жай болсо, түндүк жарым шарда кыш, жана тескерисинче болот.

Декреттик убакыт

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Декреттик убакыт — СССРде 1930—1931-жылдары киргизилген убакытты «алкактык убакытка дагы бир саат» деген система боюнча эсептөө тартиби.

Бир нече убакыт алкагы бар өлкөлөр

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Кээ бир өлкөлөрдүн аймагында бир нече убакыт алкактары бар. Ал эми деңиздеги, океандагы ээликтери менен кошо кандайдыр бир өлкөлөр да бир нече убакыт алкактарына кирет:

Көпчүлүк өлкөлөр (Улуу Британия жана Франция дагы, деңиздеги ээликтеин кошпогондо) бир эле аралыкта жайгашкан. Кээ бир мамлекеттер узун жана чоң болгону менен, бир гана убакыт алкагын колдонушат. Мисалы Кытай беш географиялык алкакта жайгашканы менен, бирдиктүү Кытай убактысы менен.

Кээ бир өлкөлөрдүн аймагындагы административдик-аймактык бирдиктер эки же андан көп убакыт алкактарын колдонушат. Мисалы, Орусиядагы Якутия жана Канададагы Нунавут аймагы үч убакыт алкагын колдонушат[1].

Өлкө Убакыт алкактарынын саны Эң батыштык убакыт алкагы Эң чыгыштык убакыт алкагы Жайкы убакытка өтүү
 Бразилия 3 UTC−4 UTC−2 Көпчүлүк бөлүгүндө алынып алынган
 Улуу Британия 8 UTC−8 UTC
 Гренландия (административдик бирдик) 4, жайында 3 UTC-4 UTC Көпчүлүк бөлүгүндө колдонулат
Дания 5 UTC-4 UTC+1
 Конго Демократиялык Республикасы 2 UTC+1 UTC+2 Эч качан болгон эмес
Индонезия 3 UTC+7 UTC+9 Эч качан болгон эмес
 Испания 2 UTC UTC+1
 Казакстан 2 UTC+5 UTC+6 Алынып салынган
 Канада 6 UTC−8 UTC−3:30 Көпчүлүк бөлүгүндө колдонулат
 Кирибати 3 UTC+12 UTC+14 Эч качан болгон эмес
 Мексика 4 UTC−8 UTC−5 Көпчүлүк бөлүгүндө колдонулат
 Микронезия Федеративдик Штаттары 2 UTC+10 UTC+11 Эч качан болгон эмес
 Монголия 2 UTC+7 UTC+8 Колдонулат
 Нидерланддар 2 UTC-4 UTC+1
 Жаңы Зеландия 2 UTC+12 UTC+12:45 Колдонулат
 Португалия 2 UTC-1 UTC
 Орусия 11 UTC+2 UTC+12 Алынып салынган
 АКШ 6 UTC-10 UTC-5 Көпчүлүк бөлүгүндө колдонулат
 Украина 2, жайында 1 UTC+2 UTC+3 Көпчүлүк бөлүгүндө колдонулат
 Франция 12 UTC-10 UTC+12
 Чили 2 UTC-5 UTC-3 Алынып салынган
 Эквадор 2 UTC-6 UTC-5

Убакыт алкагынын тизмеси[2]

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Порт-Морсби) (Kilo)

Убакыт алкактарынын белгилери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Дүйнөлүк убакыт (жаңыртуу)
 Кыргызстан 15:53
 Коста-Рика 03:53
 Мексика 07:53
border-none Непал 15:38
 Нигерия 10:53
 Иран 13:23
 Украина 12:53
 Италия 11:53
 Перу 04:53
 Венесуэла 05:23
 БАЭ 13:53
 Канада(EDT) 05:53
 Аргентина 06:53
 Кытай 17:53
 Австралия(AEST)

19:53

 Улуу Британия 10:53

 Жаңы Зеландия

21:53

 Жапония 18:53
 Франция 11:53
 Индия 15:23
 ТАР 11:53
 Испания 10:53
 АКШ (ET) 05:53
 АКШ (PT) 02:53
 АКШ (CST) 03:53
 Исландия 09:53
 Орусия 12:53
 Кирибати(LINT) 23:53

09:53 (UTC)

Географиялык атластардагы убакыт алкактары кээде баштапкы меридиандан чыгышка карай 0дөн 23кө чейинки сандар менен белгиленет. Ошондой эле, 0 убакыт алганынан баштап чыгышты карай датанын өзгөртүү сызыгына чейин +1ден +12ге чейин жана батышты карай −1ден −12ге чейин сандар менен белгилөө да колдонулат. Сандар менен катар эле убакыт алкактарынын тамга белгилери бар.

Убакыт алкактарынын тамга белгилери
GMT DST Зулу Фонетикалык аталышы

(англис тилинде)

UTC+0:00 UTC+0:00 z Зулу (Zulu)
UTC+0:00 UTC+1:00 [[UTC− [[UTC−
UTC+1:00 UTC+2:00 a Альфа (Alpha)
UTC+2:00 UTC+3:00 b Браво (Bravo)
UTC+3:00 UTC+4:00 c Чарли (Charlie)
UTC+4:00 UTC+5:00 d Дельта (Delta)
UTC+5:00 UTC+6:00 e Эхо (Echo)
UTC+6:00 UTC+7:00 f Фокстрот (Foxtrot)
UTC+7:00 UTC+8:00 g Гольф (Golf)
UTC+8:00 UTC+9:00 h Хотел (Hotel)
UTC+9:00 UTC+10:00 i Индия (India)
UTC+10:00 UTC+11:00 k Кило (Kilo)
UTC+11:00 UTC+12:00 l Лима (Lima)
UTC+12:00 UTC+13:00 m Майк (Mike)
UTC−1:00 UTC+0:00 n Новембер (November)
UTC−2:00 UTC−1:00 o Оскар (Oscar)
UTC−3:00 UTC−2:00 p Папа (Papa)
UTC−4:00 UTC−3:00 q Квебек (Quebec)
UTC−5:00 UTC−4:00 r Ромео (Romeo)
UTC−6:00 UTC−5:00 s Сьерра (Sierra)
UTC−7:00 UTC−6:00 t Танго (Tango)
UTC−8:00 UTC−7:00 u Юниформ (Uniform)
UTC−9:00 UTC−8:00 v Виктор (Victor)
UTC−10:00 UTC−9:00 w Виски (Whiskey)
UTC−11:00 UTC−10:00 x Икс-рэй (X-ray)
UTC−12:00 UTC−11:00 y Янки (Yankee)

Булактар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]
  1. ↑ Current UTC, Time Zone (Coordinated Universal Time)
  2. ↑ Time Zone Map

Тышкы шилтемелер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]


 Бул калыпты көрүү Бүткүл дүйнөлүк айкалыштырылган убакыт (UTC) боюнча алкактар

−12 | −11 | −10 | −9:30 | −9 | −8:30 | −8 | −7 | −6 | −5 | −4:30 | −4 | −3:30 | −3 | −2:30 | −2 | −1 | −0:44 | −00:25:21 | UTC (0) | +0:20 | +0:30 | +1 | +2 | +3 | +3:30 | +4 | +4:30 | +4:51 | +5 | +5:30 | +5:40 | +5:45 | +6 | +6:30 | +7 | +7:20 | +7:30 | +8 | +8:30 | +8:45 | +9 | +9:30 | +10 | +10:30 | +11 | +11:30 | +12 | +12:45 | +13 | +13:45 | +14

Түндүк жана түштүк жарым шарларындагы кээ бир өлкөлөрдө (DST) жайкы убактысын колдонушат. Жантык текст менен жазылган убакыт алкактары азыр колдонулбаган алкактар.
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Убакыт_алкагы&oldid=492986" булагынан алынды